หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ ประภาภูมิ เอี่ยมสม และภาวิน มาลัยวงศ์ รีวิวภาพยนตร์ Weapons (2025) เป็นหนังแนวลึกลับสยองขวัญเรื่องล่าสุดของผู้กำกับ Zach Cregger เล่าถึงเหตุการณ์ที่เด็กนักเรียนในชั้นเรียนเดียวกันหายตัวไปอย่างลึกลับในตอนกลางคืนพร้อม ๆ กัน ทำให้คนในชุมชนสงสัย ตั้งคำถามว่าอะไรเป็นสาเหตุของการหายตัวไปของเด็ก ๆ เหล่านั้น และใครคือผู้อยู่เบื้องหลัง โดยมีครูประจำชั้นอย่างจัสตินเป็นผู้ที่ถูกจับตามองเป็นพิเศษ นอกจากนี้ภาพยนตร์ Weapons (2025) ยังเป็นภาพยนตร์แนว Social Thriller หรือ หนังระทึกขวัญสะท้อนสังคม ที่แฝงสัญญะมากมายในตัวบททั้งเรื่อง PTSD รวมทั้งนโยบายควบคุมอาวุธปืนในสหรัฐอเมริกา

ในช่วงที่ผ่านมาเราได้ยินคำว่าสงครามบ่อยมาก เช่น สงครามข่าวสาร สงครามการค้า ดูเหมือนอะไรๆ ก็เป็นสงครามไปได้เสียหมด แต่อันที่จริงแล้ว ไม่ใช่ทุกอย่างจะถูกนับเป็นสงคราม แม้ว่าการสู้รบทางการทหารก็อาจจะไม่นับว่าเป็นสงคราม

หมายเหตุประเพทไทย [Live] สัปดาห์นี้ปองขวัญ สวัสดิภักดิ์ และภาวิน มาลัยวงศ์ ชวนทบทวนนิยามของคำว่าสงคราม นั่นเป็นเพราะว่าการใช้นิยามอย่างเข้มงวดก็อาจจะสำคัญสำหรับการทำความเข้าใจทั้งในแง่การเมืองและวิชาการ การเหมารวมว่าทุกอย่างเป็นสงครามไปเสียทั้งหมด สุดท้ายจะทำให้ไม่มีอะไรเป็นสงครามเลย

โดยข้อมูลที่เราจะใช้กันเป็นหลักสำหรับการพูดคุยวันนี้คือความหมายเชิงปรัชญาจาก Carl von Clausewitz และ ซุนวู (Sun Tsu) และกรอบการทำงานเชิงประจักษ์ของโครงการ Correlates of War (COW)

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ ภาวิน มาลัยวงศ์ และปองขวัญ สวัสดิภักดิ์ พูดถึงพัฒนาการแนวคิดเรื่องเชื้อชาติของญี่ปุ่น ว่าเพราะเหตุใดคนญี่ปุ่นจึงถูกมองว่ารวมเป็นเนื้อเดียวกัน ทั้งนี้แนวคิดเรื่องเชื้อชาติตั้งต้นมายุคปฏิรูปเมจิ ระบบทางสังคมญี่ปุ่นที่แยกคนในกับคนนอก ญี่ปุ่นเองเริ่มมีความหลากหลายทางเชื้อชาติ เมื่อขยายดินแดนไปยังฮอกไกโด คาบสมุทรเกาหลี แมนจูเรียและเมืองท่าชายฝั่งของจีน มีการนำประชากรจากจีนและคาบสมุทรเกาหลีกลับมาเป็นแรงงานในญี่ปุ่นด้วย แต่พอสิ้นสุดหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ญี่ปุ่นเริ่มใช้กฎหมายคนเข้าเมืองฉบับใหม่ที่ทำให้ประชากรอพยพเหล่านี้กลายเป็นพลเมืองชั้นสอง

ในปี 2024 สถิติชาวต่างชาติที่อาศัยอยู่ในประเทศญี่ปุ่นมีอยู่ราว ๆ 3.5 ล้านคน หรือ 3 เปอร์เซ็นต์ของประชากรทั้งหมด มีย่านสำคัญในโตเกียวที่สะท้อนความหลากหลายทางวัฒนธรรมอย่างย่านชินโอคุโบะ (Shin-Okubo) ฯลฯ แต่กระนั้น Myth หรือความเชื่อเรื่องเอกลักษณ์ทางชาติพันธุ์ในญี่ปุ่นก็ยังฝังรากลึกแข็งแรงอยู่ ไม่ได้หายไปไหน ทั้งหมดนี้ติดตามได้ในรายการหมายเหตุประเพทไทย คืนวันอาทิตย์นี้เวลา 20.00 น.

หมายเหตุ: หนังสือแนะนำ (1) The Origin of the Myth of Ethnic Homogeneity: The Genealogy of ‘Japanese’ Self-Images (1995) และ The Boundaries of the ‘Japanese’: Okinawa, the Ainu, Taiwan and Korea. From Colonial Domination to the Return Movement (1998) โดย Oguma Eiji

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ ภาวิน มาลัยวงศ์ และประภาภูมิ เอี่ยมสม พูดถึงแอนิเมชัน Elio เพื่อนรัก ทะลุจักรวาล (2025) จากค่าย Pixar ซึ่งมีแง่มุมเกี่ยวกับการเปลี่ยนผ่านของวัยเด็กสู่วัยรุ่น การออกผจญภัย เก็บเกี่ยวบทเรียน ค้นหาตัวตนในจักรวาลกว้างใหญ่ พร้อมเปรียบเทียบพล็อตกับ E.T. (1982) และ Inside Out (2015) ที่ตัวละครมีการค้นหาตัวเองเช่นกันแต่เป็นการเดินทางจากภายใน

หลังจากพูดถึงบทบาทกองทัพกับรัฐบาลพลเรือนไปแล้ว หมายเหตุประเพทไทย Live สัปดาห์นี้ พูดถึงความสัมพันธ์ระหว่างพลเรือนและทหารในประเทศที่ไม่เป็นประชาธิปไตย และทำความเข้าใจกองทัพภายใต้ระบอบอำนาจนิยม ทั้งแบบรัฐบาลทหาร รัฐบาลพรรคเดียว และกษัตริย์หรือผู้นำตามประเพณี

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้พูดคุยกับ อาจารย์โช ฟุกุโตมิ นักวิชาการ บรรณาธิการและนักแปลวรรณกรรมไทย-ญี่ปุ่น ชวนมองนิยายและซีรีส์วายไทย ที่มีพัฒนาการมาจากนิยายหรือมังงะวายญี่ปุ่นว่าปัจจุบันนิยายวาย ซีรีส์วายไทยเดินทางมาไกลจากจุดเริ่มต้นนั้นหรือยัง พร้อมชวนเปรียบเทียบเนื้อหาวายญี่ปุ่นกับไทย ทั้งพัฒนาการตัวละคร ปมปัญหาของเรื่อง และการคลี่คลาย นอกจากนี้ยังชวนตั้งคำถามว่านิยายและซีรีส์วายไทยทำให้เกิดมุมมองหรือภาพแทนเกี่ยวกับสังคมไทยในกลุ่มผู้ชมชาวญี่ปุ่นอย่างไรบ้าง

จากเหตุการณ์ความขัดแย้งพื้นที่ชายแดนไทย-กัมพูชาในช่วงที่ผ่านมา จนมีการพูดถึงแนวคิดเรื่อง civilian control of the military หรือหลักทหารอยู่ภายใต้การควบคุมของผู้นำพลเรือน หมายเหตุประเพทไทยเทปนี้ ประภาภูมิ เอี่ยมสม พูดคุยกับ ปองขวัญ สวัสดิภักดิ์ เกี่ยวกับความคิดเรื่องทหารภายใต้การควบคุมของพลเรือน ตั้งแต่เรื่องทหารอาชีพ ของ Samuel P. Huntington ข้อเสนอการทำให้ทหารเป็นส่วนหนึ่งของสังคมประชาธิปไตยของ Morris Janowitz รวมทั้งโมเดลของ Michael C. Desch เกี่ยวกับปัจจัยภัยคุกคามภายนอกที่ส่งผลต่อระดับการควบคุมกองทัพโดยพลเรือน และทีสำคัญก็คือแนวคิดเรื่องทหารภายใต้การควบคุมของพลเรือนสำคัญกับหลักการประชาธิปไตยอย่างไร ทั้งหมดนี้ติดตามได้ในรายการ #หมายเหตุประเพทไทย #civiliancontrol

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้พูดคุยกับ เคท ครั้งพิบูลย์ ถึงศัพท์ "เติมเกย์" ที่เกิดจากความลื่นล้มทางภาษา เกิดคำความหมายใหม่เมื่อบริบททางสังคมเปิดกว้างต่ออัตลักษณ์ทางเพศหลากหลายมากขึ้น "เติมเกย์" ปัจจุบันจึงมีความหมายทั้งการชื่นชอบชื่นชมคนที่เป็น LGBTQ+ ไปจนถึงหาสื่อบันเทิงที่เกี่ยวกับเกย์มารับชม เช่น ซีรีส์วาย นิยายวาย คู่จิ้นวาย ฯลฯ ทั้งหมดนี้ติดตามในรายการ #หมายเหตุประเพทไทย

หมายเหตุประเพทไทย [LIVE] หกโมงเย็นวันอาทิตย์นี้ พูดถึงซีรีส์ ‘สงครามส่งด่วน’ (Mad Unicorn) ทาง Netflix ที่แรงบันดาลใจของเรื่องมาจากสตาร์ทอัพ ‘ยูนิคอร์น’ ด้านการส่งพัสดุ แต่ก็ยังมีประเด็นใจกลางอีกด้านหนึ่งของเนื้อเรื่อง ได้แก่ สงครามราคา การลดต้นทุนด้วยการกดซัพพลายเชน และการแข่งขันเพื่อแย่งชิงส่วนแบ่งตลาด ฯลฯ ซึ่งทั้งหมดนี้นำไปสู่การควบรวม ครอบงำตลาด และการแข่งขันที่ไม่เป็นธรรม ซึ่งอาจได้เห็นเรื่องแบบนี้เกิดขึ้นจริงๆ ในชีวิตจริงๆ เช่นกัน #หมายเหตุประเพทไทย #Madunicorn

ในโอกาสที่ในห้วงสุดสัปดาห์นี้ ซานฟรานซิสโก สหรัฐอเมริกา จัดงาน San Francisco Pride 2025 ภายใต้คำขวัญ “สุขของเควียร์คือการต่อต้าน” (Queer Joy is Resistance) หมายเหตุประเพทไทย LIVE สัปดาห์นี้พาย้อนกลับไปชมประวัติศาสตร์การต่อสู้ของ LGBTQ+ ที่ซานฟรานซิสโก จนกลายเป็นเมืองหลวงชาวเกย์  และย่าน Castro ที่กลายเป็นหนึ่งใน “gayborhood” ที่โด่งดังของสหรัฐอเมริกา