Jedną z naszych ulubionych aktywności narodowych jest "błędologia stosowana". Z czujnością wychwytujemy moment, gdy ktoś powie lub napisze -"wziąść" czy -"poszłem" albo niepoprawnie użyje słowa "bynajmniej". Ale rzadko zdajemy sobie sprawę z tego, że to co dziś uznajemy za błąd, w przyszłości możemy uznać za poprawne. W historii naszego języka to zjawisko naturalne. O tym, prof. Ewa Rudnicka – językoznawczyni z Wydziału Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego.

Czy pogardliwe określenie "czubek" ma coś wspólnego z ptasim czubkiem, czy zakonnym kapturem? W tym odcinku o pochodzeniu słowa "szur". Także o tym, jak mówić o chorobach psychicznych właściwie i z szacunkiem, a także, które potoczne określenia w polszczyźnie pochodzą z języka psychiatrii.

Pan Sylwester zapytał o powiedzenia z cząstką "do-". W tym odcinku o tym, skąd wzięło się wyrażenie "do cna", oznaczające opróżnienie czegoś do końca. Dawniej zdarzało się komuś zapytać "do kiego diaska?" lub zakląć "do diaska!". Temu określeniu blisko już "do licha" - podobieństwa między nimi przybliża autor. Na koniec "dopóki, dopóty" i zasady użycia tej konstrukcji.

Powiedzieć "dziękuję" po wspólnej podróży między piętrami? Czy wypada przywitać się w toalecie? Tym razem o języku z perspektywy kultury i dylematach związanych z interakcjami w tych miejscach.

Poduszka, jak się okazuje, nazewniczo niewiele ma wspólnego z uszami. W tym odcinku analiza językowa pochodzenia przedmiotów związanych ze snem. Są więc poduszki (a nie podgłówki), jaśki, kołdra i prześcieradło. Niektóre z tych wyrazów mają korzenie w języku tureckim, ukraińskim i włoskim.

Mamrotanie, szept, płacz czy śmiech. Blisko 5% populacji regularnie mówi przez sen - jak się okazuje, zgodnie z zasadami gramatyki! Często nawet prowadzimy złożone dialogi. Ale co tak naprawdę wyrywa się z naszych ust, gdy śpimy? W tym odcinku o najczęściej wypowiadanych przez sen słowach.

Czasem - "ą", innym razem - "oł", jeszcze innym - "om". Tym razem przysłuchujemy się błędnej wymowie końcówek wyrazów. Niektóre z tych błędów wywodzą się z gwar. Powstaje więc dylemat, jak traktować ich pojawienie się w oficjalnej komunikacji. Innym przykładem jest wymowa kończącego wyraz - "ę". W tym odcinku o tym, jak wystrzegać się hiperpoprawności.

Joanna Kołaczkowska zmarła po długiej walce z nowotworem. Jedna z najpopularniejszych polskich aktorek kabaretowych odwiedziła 1 sierpnia 2024 roku audycję "PrzySłowie". Była to okazja, aby porozmawiać trochę z przymrużeniem oka, ale o poważnych tematach, m.in. o języku humoru oraz o terapeutycznym wymiarze żartu. Przypominamy tę rozmowę.

Dlaczego tak trudno dubbingować Timothéego Chalameta? Czy Jaskier jest dobrym bardem? Czy narzekanie na „źle przetłumaczone piosenki” ma sens? I jak zacząć przygodę z dubbingiem? O tym, między innymi, rozmawiam z Marcinem Francem — wokalistą, aktorem dubbingowym, filmowym i teatralnym.

W języku polskim akcent pada zazwyczaj na przedostatnią sylabę - nazywamy to zjawisko akcentem paroksytonicznym. Istnieją jednak wyjątki, gdzie akcent pada na trzecią lub czwartą sylabę od końca, lub, rzadziej - na ostatnią. W tym odcinku dowiemy się, gdzie i dlaczego akurat pada akcent.