Radyo Bienal

17. İstanbul Bienali sanatçılarından Fernando García-Dory, kültür ve doğa arasındaki ilişkiyi kırsal yaşamda kimlik ve toplumsal değişim gibi bağlamlarda inceleyen bir sanatçı ve agro-ekolog. Radyo Bienal'in bu son programı, biyolojik ve kültürel açıdan çeşitli, adil, ekolojik ve toplumsal olarak sürdürülebilir bir yerküre vizyonuyla çalışan Yerküre Kooperatifi’nden Olcay Bingöl ve Fatih Tatari’yle García-Dory'nin söyleşisine yer veriyor. Söyleşiye sanatçının Yerküre Kooperatifi’yle birlikte Kars bölgesinde gerçekleştirdiği saha gezisine, bölgede yerel halkın yıllardır sürdürdüğü çalışmalara ve saha gezisi sırasında kaydedilen ses ve görüşme kayıtları eşlik ediyor. Oda Projesi’nin “Dedikodu görünmezi görünür kılar mı?” sorusuyla konuk olduğu program, “Venüslü Kadınların Serüvenleri”nin son bölümüyle Radyo Bienal'in kapanışını yapıyor.

Ses kompozisyonları, performansları ve elektro-akustik besteleriyle bilinen sanatçı Tarek Atoui, 2015 yılından bu yana sürdürdüğü Atina, Abu Dabi, Singapur, Porto ve Beyrut limanlarına dair projesine, 17. İstanbul Bienali'yle birlikte İstanbul limanlarını ekliyor. Atoui’nin ses kayıtçısı Eric La Casa’yla birlikte İstanbul’da gerçekleştirdiği keşif gezileri sırasında ikili, kendilerini kentsel, endüstriyel, doğal ve askeri bölgelerde buluyorlar. Çalışmalarında sesin ne olabileceği üzerine düşünen, sesi duymanın ve onunla ilişki kurmanın farklı yollarını arayan sanatçı, Radyo Bienal’in bu haftaki programı için Eric La Casa’nın ses kayıtlarını kullanan meslektaşları Enis Çakar ve Jad Atoui’nin çalışmalarını derledi. Kendi ifadesiyle bu derleme, 2022'de bienal izleyicisiyle buluşacak besteye bir tür giriş niteliği taşıyor.

Radyo Bienal'de bu hafta Zeyno Pekünlü sanat, eleştirel söylem ve eylem yoluyla zorunlu göç, yerinden edilme ve sınır politikaları gibi konulara dikkat çekmek, yerinden edilmiş kişiler için dayanışma olanaklarını artırmak ve haklarından yoksun bırakılan bu kişilerin temel haklarını talep etmek amacıyla kurulan The Museum for the Displaced’in [Yerinden Edilmişler için Müze] eş kurucu ve küratörlerinden Canan Batur, Mohammad Golabi ve Ana Sophie Salazar’la bir araya geliyor ve kurumun gerçekleştirdiği projeler, gelecek planları ve yerinden edilmişlik kavramının farklı coğrafya ve bağlamlardaki yansımaları üzerine söyleşiyor. Oda Projesi, dinleyicileri annelik ve güvencesizliği bir arada düşünmeye davet ederken “Venüslü Kadınların Serüvenleri” tüm heyecanıyla devam ediyor.

Radyo Bienal’de bu hafta, 2019 yılında 6. Keith Haring Sanat ve Aktivizm Ödülü’nü alan araştırmacı, küratör ve öğretim görevlisi Pelin Tan, 17. İstanbul Bienali katılımcılarından, çalışmalarını Amerika’da sürdüren iki sanatçı, tasarımcı ve öğretim görevlisiyle, Atıf Akın ve Orkan Telhan’la buluşuyor. Pelin Tan, çalışmalarında bilim, bilim tarihi, doğa, devinim ve ilgili politik meselelere odaklanan Atıf Akın ve sosyal, kültürel ve çevresel sorumluluğa dair kritik konulara eğilen disiplinlerarası çalışmalar üreten Orkan Telhan’la sanat, teknoloji ve politika alanları arasındaki ilişkide öne çıkan kavramlar üzerine bir söyleşi gerçekleştiriyor. Oda Projesi, “Kendini bir yere ait hissetmek ne demektir? Aidiyet hissi için evin içinde ne tür bir emek eylemi gerçekleşir?” sorularına seslerle yanıt ararken, “Venüslü Kadınların Serüvenleri” kaldığı yerden devam ediyor.

Radyo Bienal’de bu hafta, İstanbul Bienali Mimarı ve Proje Yöneticisi Gamze Öztürk, İTÜ Mimarlık Fakültesi öğretim üyelerinden Prof Dr. Zeynep Kuban ve Dr. Miyuki Aoki Girardelli’yle buluşuyor ve 20. yüzyılın önemli mimar ve şehir planlamacılarından olan Bruno Taut (d. 1880, Könisberg, Prusya; ö. 1938, İstanbul, Türkiye) üzerine söyleşiyor. Söyleşi, Nazi yönetiminden kaçarak önce Japonya’ya, sonra Türkiye’ye göç eden ünlü mimarın, Japonya ve Türkiye’de mimarlık ve zanaat alanında gerçekleştirdiği çalışmaları merkeze alıyor. Oda Projesi “Evle ilgili zihinsel emek ne demek?” sorusu üzerine dinleyicileri düşünmeye davet ederken, “Venüslü Kadınların Serüvenleri” kaldığı yerden devam ediyor.

Radyo Bienal, COVID-19 salgını ve etkileri dolayısıyla kaybettiğimiz müzisyenleri, ortaya koydukları veya katkıda bulundukları eserlerle hatırlamaya devam ediyor. Moğollar grubunun eski davulcusu Ayzer Danga, Cem Karaca & Moğollar’ın 1973 Ocak'ında verdikleri unutulmaz Ankara konserini ölümsüzleştiren 2.2.1973 Ankara albümünden bir kesitle programa konuk oluyor. Ellis Marsalis Jr., Jorge Oñate, Trini López, Aurlus Mabélé, Mohammad Reza Shajarian ve Mita Haque da programa katılan müzisyenler arasında. Oda Projesi “Kadınları birbirine bağlayan, bir arada tutan bir şey midir kız kardeşlik; kız kardeşlik nedir?" sorusuna seslerle yanıt ararken, “Venüslü Kadınların Serüvenleri” kaldığı yerden devam ediyor.

17. İstanbul Bienali’nin şiir aksı, içinde bulunduğumuz bu benzersiz zamanların sorunlarını şiir üzerinden ele alıyor. 2021 yılı boyunca her ay bir yeni şiir yazmak üzere davet edilen 15 şairin yer aldığı bu deneysel çalışma, şairlerin zihin dünyası ve kelime dağarcığıyla başka türlü düşünmenin, konuşmanın ve bir araya gelmenin yollarını arıyor. Dünyanın gidişatına şairlerin merceğinden bakan proje, eleştirel duruşla sanatsal ifadeyi şiir üzerinden bir araya getiriyor. Radyo Bienal’in bu haftaki bölümü, 17. İstanbul Bienali katılımcısı şairleri ağırlıyor. Programda şairler, 12 ay boyunca her ay yeni bir şiir yazmanın nasıl bir deneyim olduğunu, bu süreçte şiir pratiklerinde nelerin değiştiğini paylaşıyor. Bu deneyimin örneklerinden olan üç haberci şiir de, şairlerin kendi ses ve yorumuyla dinleyicilerle buluşuyor.

Tayland’da yaşayan ve çalışmalarını sürdüren sanatçı Pratchaya Phinthong, 17. İstanbul Bienali kapsamında, yaşamının büyük çoğunluğunu Tayland’ın etnik olarak Laolardan oluşan İsan bölgesinin yerel dili ve edebiyatına adamış ve bu konuda önde gelen otoritelerden biri olarak kabul edilen babası Preecha Phinthong’un mirasını korumak ve paylaşmak üzere çalışmalarını sürdürüyor. Radyo Bienal’in bu bölümü, Preecha Phingtong’un modernleşme ve milliyetçilik gibi süreçlerin marjinalleştirdiği bu zengin kültür üzerine yazdığı The Glossary of Ancient Isan Proverbs [Eski İsan Atasözleri Sözlüğü] kitabından bir seçkiyle dinleyicilerle buluşuyor. Sanatçının annesi tarafından seçilen ve sorapanya olarak adlandırılan bir tür Budist efsunun eşlik ettiği bu seçki, akademisyen Ajarn Chairat Polmuk tarafından seslendiriliyor ve Türkiye'de yaşayan iki İsan kadın tarafından yorumlanıyor. Ayrıca Oda Projesi, “Kamusal alanda görünmez olduğunuzu düşündüğünüz/sandığınız/istediğiniz zamanlar oluyor mu?” sorusuna yanıt ararken, “Venüslü Kadınların Serüvenleri” kaldığı yerden devam ediyor.

2000 yılında kurulduğu günden bu yana dans, müzik, görsel sanatlar ve sinema alanında çalışanlara çok yönlü destek sunan Green Papaya Art Projects Filipinler’in en uzun soluklu, bağımsız ve çokdisiplinli sanat platformu olma özelliğini taşıyor. 17. İstanbul Bienali katılımcılarından olan platform, 2016 yılında ev sahipliği yaptığı ses, müzik ve performans projesi İdiolalia’nın katılımcılarından olan yerel sanatçılar Maldoror ve Teenage Granny’nin performansından seslerle bu hafta Radyo Bienal’in konuğu oluyor. Oda Projesi, “Bir mekân olarak mutfakta devrim yapmak mümkün mü?” sorusu üzerine dinleyicileri düşünmeye davet ederken, 101.7 FM’den arşiv seslerini programa taşıyor ve “Venüslü Kadınların Serüvenleri” kaldığı yerden devam ediyor.

Radyo Bienal’in bu bölümü, 23,5 Hrant Dink Hafıza Mekânı’ndan Neslihan Koyuncu'nun Hrant Dink Vakfı’nın değerli dostlarından Fethiye Çetin ve Levon Bağış ile sohbetiyle başlıyor. Konuklardan, vakfın 2019’da gerçekleştirmeyi planladığı fakat valilik kararıyla iptal edilen Kayseri konferansının bir mantı festivaline dönüştürülerek sansürü yaratıcı bir yöntemle aşma hikâyesini dinliyoruz. Söyleşinin ardından ise mantı festivalinden iki şarkıya kulak veriyor ve mikrofonu Oda Projesi'ne çeviriyoruz. “Yemek yaparken hangi düşünceler görünür olur?” sorusuna Şahkulu Sokak'tan seslerle ve bir Radyo Okulu'yla yanıt arayan Oda Projesi'nin ardından kapanış, her zaman olduğu gibi “Venüslü Kadınların Serüvenleri”nden satırlara emanet.