ศาสนาพุทธจะเดินได้เร็ว จะต้องมีปัญญา ศาสนาพุทธเป็นศาสนาของคนมีปัญญา รู้จักคิดวิเคราะห์ รู้จักสังเกต ตั้งแต่สังเกตดู คิดวิเคราะห์พิจารณาได้ว่า กรรมฐานอะไรเหมาะกับเราทั้งสมถะ ทั้งวิปัสสนา แล้วก็ต้องมีโยนิโสมนสิการ คือ สังเกตการปฏิบัติของเราไปตลอด ว่าสิ่งที่เราทำนี้อยู่บนเส้นทางนี้ไหม ทำแล้วมันละบาปอกุศลต่างๆ ไหม กุศลทั้งหลาย มันเจริญขึ้นไหม พวกนี้ต้องดูทั้งสิ้น ภาวนาไปเรื่อย ก็ต้องวัดตัวเองไปเรื่อยๆ ว่าสติเราเกิดบ่อยไหม ต้องมาทบทวนตัวเองเรื่อยๆ ว่า ความก้าวหน้าต่างๆ ตัวชี้วัด เช่นใจเป็นกลาง เราเป็นกลางต่อสิ่งต่างๆ มากขึ้นไหม เราเห็นสิ่งต่างๆ ไม่เที่ยงหรือเห็นสิ่งต่างๆ เที่ยง เรายิ่งภาวนา เรายิ่งบังคับจิตได้ หรือภาวนายิ่งนานยิ่งค้นพบว่า เราสั่งจิตไม่ได้ บังคับไม่ได้ ทำอะไรไม่ได้หรือให้จิตมันดี --อ.ประสาน พุทธกุลสมศิริ สอนคนจีน #๑๗ ๑๑ มกราคม ๒๕๖๒