สิ่งสำคัญสูงสุดที่บริษัทของพระศาสดาควรยกขึ้นมาสนทนากัน ก็คือ ปฏิปทาเพื่อให้ถึงความสิ้นทุกข์

ความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องหรือสัมมาทิฏฐิ นั้นเป็นประธาน เป็นหัวหน้าของอริยมรรค

การสนทนาธรรมในเรื่องเหล่านี้ย่อมเป็นประโยชน์เกื้อกูลกันได้อย่างแท้จริง

อริยสัจ ๔ เป็นเรื่องที่เห็นแจ้งแทงตลอดได้ยาก

จะเป็นลาภของผู้ที่เข้าแจ่มแจ้ง ผู้นั้นได้ดีแล้วที่แจ่มแจ้งในอริยสัจ ๔

พระไตรปิฎก ไทย (ฉบับมหาจุฬาฯ) เล่มที่ ๒๓ หน้าที่ ๔๗๐

เวลามสูตร

สังขารทั้งหลาย ได้แก่ กายสังขาร วจีสังขาร จิตตสังขาร

เมื่อผัสสะเกิด เวทนาเกิด สัญญาเกิด จิตตสังขาร(สังขารขันธ์)เกิด จิตจึงเกิด

ทิฏฐิ(มโนกรรมหรือมโนสังขาร)จึงเกิด วจีสังขาร(วจีกรรม) กายสังขาร(กายกรรม) เกิดภายหลัง

อุปาทาน(การยึดมั่น) ก็อย่างหนึ่ง

อุปาทานขันธ์ (ขันธ์ที่ถูกยึด) ก็อย่างหนึ่ง

แต่เมื่อมีการยึด หรือเมื่อมีอุปาทาน ย่อมยึดขันธ์ห้า ซึ่งเรียกขัฯธ์ห้าที่ถูกยึดนี้ว่า อุปาทานขันธ์ห้า นั่นเอง

ตน ของตน ล้วนคือ สักกายะ

เพราะไม่รู้แจ้งทุกข์ จึงเกิดสักกาย คือ เข้าไปยึดทุกขธรรมโดยความเป็นตน ของตน

ผู้ปฏิบัติจะต้องเห็นตามความเป็นจริงให้เกิดปัญญาในตนเอง

โดยอาศัยอริยสัมมาทิฏฐิ คือ ความรู้ ความเข้าใจ ในอริยสัจ ในปฏิจจสมปุบาท

ไม่อาศัยไม่ได้ แต่อาศัยแล้วต้องเห็นความจริง เมื่อเห็นความจริง การยึดมั่นอะไรๆในโลกย่อมไม่มี การยึดมั่นในอริยสัมมาทิฏฐิย่อมไม่มีในสมัยนั้น

ว่าด้วยปฏิปทาเพื่อออกจากทุกข์ อีกนัยยะ

กำหนดรู้ทุกข์ เพื่อรู้ชัดทุกข์ รู้แจ้งโลก จึงจะออกจากทุกข์ ออกจากโลกได้

พระศาสดาทรงบัญญัติ ทรงจำแนก ทรงแจกแจง ด้วยเมตตา หวังประโยชน์เกื้อกูล ให้เราทั้งหลายได้รู้แจ้งโลกตามพระองค์