Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl 

W tym odcinku wracamy do jednego z najważniejszych dokumentów Soboru Watykańskiego II - Gaudium et spes, ogłoszonego dokładnie 60 lat temu, 7 grudnia 1965 roku. Choć sama konstytucja duszpasterska obejmuje szeroki zakres tematów, my koncentrujemy się na jednym z jej kluczowych wątków: antropologii. Pytamy, co oznacza bycie człowiekiem w świetle Objawienia, jak Kościół rozumie godność osoby, wolność sumienia i powołanie do relacji. Rocznica ogłoszenia dokumentu staje się dla nas pretekstem do głębszej refleksji nad tym, jak ta soborowa wizja człowieka brzmi w dzisiejszym świecie. 
Rozwijając temat antropologii, dotykamy fundamentalnych kwestii: stworzenia na obraz i podobieństwo Boga, wewnętrznego rozdarcia człowieka, jego zdolności do poznania dobra i odpowiedzialnego działania w wolności. Zastanawiamy się, jak rozumieć sumienie w czasach chaosu informacyjnego, co znaczy być wolnym w świecie pełnym mechanizmów kontroli, i dlaczego więź z Bogiem pozostaje podstawą ludzkiej tożsamości. Odczytujemy Gaudium et spes jako propozycję głęboko zakorzenionej, a zarazem otwartej antropologii, która nie ucieka od trudnych pytań i może być dziś punktem odniesienia - nie tylko dla wierzących. 
 
Polska wersja Konstytucji: https://sip.lex.pl/akty-prawne/akty-korporacyjne/konstytucja-duszpasterska-o-kosciele-w-swiecie-wspolczesnym-286768068 
Wersja łacińska: https://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_const_19651207_gaudium-et-spes_lt.html 

Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
 
W tym odcinku rozmawiamy z dr Magdaleną Jóźwik, teolożką dogmatyczną i członkinią Zespołu ds. Katechezy Parafialnej przy Komisji ds. Wychowania Konferencji Episkopatu Polski. W centrum rozmowy znajduje się pytanie o to, jak dziś myśleć i organizować katechezę parafialną. Przyglądamy się pracom nad ogólnopolskim dokumentem wizyjnym i podręcznikiem dobrych praktyk. Mówimy też o inicjatywach oddolnych – szkołach katechistów, formacji świeckich i wyzwaniach związanych z mentalnością i realiami duszpasterskimi. 
Podejmujemy między innymi następujące tematy: kto może prowadzić katechezę dorosłych, co oznacza, że każda katecheza ma być kerygmatyczna, i dlaczego nie wystarczy powielać modelu szkolnego. Rozmawiamy o potrzebie integralnego podejścia – łączenia wiary, wiedzy i wspólnoty – oraz o tym, jak tworzyć parafię jako realne miejsce formacji chrześcijańskiej. To odcinek o zmianie, która już się dokonuje – i która domaga się zaangażowania całego Kościoła. 

Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl  
  
Tym razem rozmawiamy o katolikach w USA. Próbujemy przedstawić krajobraz kulturowy i duchowy amerykańskiego katolicyzmu. Zaczynamy od przypomnienia historii kolejnych fal migrantów, którzy tworzyli nowożytne Stany Zjednoczone. Otóż katolicy przybywali głównie z Polski, Włoch, Irlandii, w dziewiętnastym i na początku dwudziestego wieku, do kraju o już ukształtowanej strukturze. Ta historia do dzisiaj jest widoczna w tożsamości kulturowej większości katolików. Kolejne fale migrantów-katolików, już w  ostatnich dziesięcioleciach, przybyły z Ameryki południowej i z Azji. Katolicy z Ameryki Południowej przynieśli język i kulturę, czyli sposób przeżywania katolicyzmu ze swoich ojczyzn. Niewielka liczebnie, stosunkowo nowa, ale bardzo znacząca jest społeczność katolików migrujących z Azji.  
Tak więc kościół katolicki w USA jest bardzo różnorodny i ciągle się zmienna. Na jego kształt wpływa też dwudziestowieczna kulturowa historia USA oraz życie w społeczeństwie wielowyznaniowym, w którym wzajemne kontakty różnych wspólnot religijnych są bardzo intensywne. 

Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl 
 
W trakcie naszej rozmowy przyglądamy się historii synodalności w Kościele jako historii struktury sprawowania władzy. Wiele miejsca poświęcamy odnowieniu synodalności, które było jednym z owoców Soboru Watykańskiego Drugiego. Jednak Synod Biskupów powołany po Soborze był tylko strukturą doradczą,  a nie realnym uczestnictwem biskupów w sprawowaniu władzy w Kościele. A w praktyce zgromadzenia synodalne stopniowo ewoluowały do formuły czysto ceremonialnej. 
Papież Franciszek najpierw odnowił i umocnił doradczą rolę synodu biskupów,  potem rozszerzył formułę synodu: to już nie jest synod biskupów, ale synod Ludu Bożego. 
Synod o synodalności jest jednocześnie wprowadzeniem i pierwszą próbą przeprowadzenia synodu w nowej, zmienionej i rozszerzonej formule.  
Pod koniec rozmowy zastanawiamy się nad aktualną sytuacją i perspektywami implementacji w życiu Kościoła owoców synodu o synodalności, czyli przekształcenia samoświadomości Kościoła w duchu synodalności. 
Dokumenty: 

• Przemówienie Franciszka na otwarcie II sesji (2.10.2024).  https://www.vatican.va/content/francesco/pl/speeches/2024/october/documents/20241002-sinodo-vescovi.html 

• Franciszek. XVI Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów, Ku Kościołowi synodalnemu – komunia, uczestnictwo, misja. Dokument końcowy; https://www.synod.va/content/dam/synod/news/2024-10-26_final-document/PL_Documento-finale_241217_092435.pdf 

• List Sekretarza Synodu do biskupów o implementacji Synodu; https://www.synod.va/content/dam/synod/news/2025-03-15_letter_process2028/ENG_Letter_To_the_Bishops_-_implementation_phase_of_the_Synod.pdf  

• Dokument Sekretariatu Synodu "Ścieżki dla fazy implementacyjnej Synodu": https://www.synod.va/content/dam/synod/process/implementation/pathways/250102---ITA-Tracce-per-la-fase-attuativa.pdf   

• Wywiad z Leonem XIV; https://www.youtube.com/watch?v=QK_zn8Yqgus Wywiad z siostrą Becquart nt. fazy implementacji; https://www.vaticannews.va/en/vatican-city/news/2025-07/becquart-new-document-promotes-implementation-of-synod.html  

 

Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl  

Naszą rozmowę rozpoczynamy od wymiany zdań o tym, jak każdy z nas korzysta z narzędzi AI. Przy okazji odpowiadamy sobie na pytania: Czy AI myśli? Czy AI rozumie? oraz na kilka innych powiązanych z tymi dwoma głównymi pytaniami. 
Najwięcej czasu poświęcamy omówieniu noty Dykasterii ds. Kultury i Edukacji na temat relacji pomiędzy sztuczną inteligencją a inteligencją ludzką  pt. Antiqua et Nova. Przedstawiamy jej treść oraz wskazujemy na to, czego w tym dokumencie zabrakło. Owo wskazywanie braków jest owocem wcześniejszej pracy ks. Grzegorza Strzelczyka: wnikliwej, krytycznej lektury tekstu noty.  
Pod koniec rozmowy krótko komentujemy artykuł Ilii Delio pt. Too little, too late: The church's inadequate response to AI-human evolution. Ten artykuł jest krytyką przedstawionego w Antiqua et Nova paradygmatu relacji człowiek-AI. My zaś dość zgodnie krytykujemy ten artykuł. 
W tej naszej rozmowie jest wyjątkowo dużo dygresji i raz po raz ujawniają się mniejsze lub większe różnice zdań. Ale jesteśmy zgodni w kwestii zasadniczej: AI jest tylko narzędziem i co najwyżej symuluje ludzkie myślenie i rozumienie.  
Nie próbujemy zatem tutaj referować wszystkich wątków i szczegółowych tematów naszej rozmowy. Zapraszamy do jej wysłuchania. 
  
Literatura: 
DYKASTERIA DS. KULTURY I EDUKACJI, ANTIQUA ET NOVA. Nota na temat relacji pomiędzy sztuczną inteligencją a inteligencją ludzką. 
https://www.ekai.pl/wp-content/uploads/2025/04/PL_Nota-Antiqua-et-nova.pdf 
Ilia Delio, Too little, too late: The church's inadequate response to AI-human evolution. 
https://www.ncronline.org/opinion/guest-voices/too-little-too-late-churchs-inadequate-response-ai-human-evolution 

Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl 

Rozmawiamy dziś o nowej książce ks. Grzegorza Strzelczyka „Eklezjologia. Jak Kościół rozumie sam siebie” (WAM, Kraków 2025).  
Stawiamy pytania o jej zamysł, zręby metody i o niektóre treści. Ks. Grzegorz odpowiada najpierw, jak daleko w historię jego poszukiwań teologicznych sięga geneza tej książki. Potem dzieli się tym, jak sam widzi główne akcenty treściowe, jakie starał się położyć: odkrywanie Bożego objawienia o Kościele w ludzkiej historii, synodalność jako stały element tożsamości kościelnej, teologiczna integracja spojrzenia na sakramenty inicjacji i na sakrament święceń oraz posługi. 
Zatrzymujemy się przy nietypowym układzie treści: książka zaczyna się bowiem od ujęcia systematycznego, jak dziś Kościół rozumie siebie; dopiero potem zajmuje się danymi biblijnymi i historią doktryny eklezjologicznej. Ks. Grzegorz wyjaśnia ten układ, wskazując szczególnie na potrzebę rozpoznawania w trudnej często i złożonej historii Kościoła i refleksji nad nim tego, co trwałe i co chroni głębię prawdy o Bożych wymiarach Kościoła.   
Poruszamy też kilka innych szczegółowych wątków, nasuwających się z perspektywy współczesnego „alfabetu” eklezjologii. Mówimy zatem o umiejscowieniu eklezjologii communio, a także o tym, dlaczego odwoływanie się do idei „stanów” w Kościele nie ma teologicznej wartości.  
W rozmowie pojawia się także kilka innych wątków, wydobytych z omawianej książki. Mamy nadzieję, że ich przedstawienie będzie zachętą do lektury. 
 
Omawiana książka dostępna jest tutaj: https://wydawnictwowam.pl/prod.eklezjologia.43524.htm?sku=96679 

Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl 

W tym odcinku rozmawiamy o urzędzie duchownym w Kościele: o jego istocie, teologicznych podstawach i różnicach między tradycjami chrześcijańskimi. Zastanawiamy się, czym właściwie jest „urząd” – czy chodzi tylko o głoszenie Słowa i udzielanie sakramentów, czy również o przewodniczenie wspólnocie? Sięgamy do Wyznania Augsburskiego i dokumentów Soboru Trydenckiego, porównując protestanckie i katolickie ujęcia. Analizujemy rolę biskupów, znaczenie ordynacji i pytamy, jak synodalność wpływa na współczesną eklezjologię. Wspólnie przyglądamy się także, jak władza duchowa może (lub nie powinna) łączyć się z władzą świecką. To rozmowa o napięciach, ale i możliwościach – także ekumenicznych.  

Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl 
 
W czterdziestym odcinku „Teologii z Katowic” zagłębiamy się w relację między literaturą a teologią — pytamy, czym jest kryptoteologia i gdzie dziś rozgrywa się doświadczenie duchowe, jeśli nie w instytucjonalnej religii. Czy Biblia to literatura? Czy Ewangelie są tekstami objawionymi, czy raczej literackimi tropami Logosu? Czy można dziś mówić o obecności Boga w świecie przez tekst? 
Sięgamy do opowiadania „Pismo Boga” Jorge Luisa Borgesa, przywołujemy „Mityzację Rzeczywistości” Brunona Schulza i zastanawiamy się, co oznacza przemiana Gregora Samsy w przekładzie Łukasza Musiała. Czy to tylko fabuła? A może ukryta przypowieść? 
Mówimy też o słowie jako medium objawienia, o jego kruchości, przemieniającej sile i o tym, jak literatura może stawać się miejscem duchowości: zdeinstytucjonalizowanej, osobistej, ale nadal głęboko teologicznej. Rozważamy, dlaczego literatura potrafi mówić o tajemnicy lepiej niż niejedna dogmatyczna formuła i czy duchowość może dziś rozwijać się poza Kościołem. To odcinek o znaczeniu opowieści, o sile języka i o tym, że może właśnie w książkach — nie tylko świętych — bije dziś puls duchowego sensu. 
 
Polecamy też:  
Kanał Youtube Biblioteki Śląskiej: https://www.youtube.com/@bibliotekaslaskawkatowicach/videos  
Spotify “Rozmowy o książkach, które przeczytaliśmy” 
https://open.spotify.com/show/7uLcAjDA28QvcuWKcVaR7J 
Spotify “Otwarte słowa” 
https://open.spotify.com/show/0rZ9Z9tFRslRmO4cXrwKMe 

Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl

Przedmiotem naszej rozmowy jest soteriologia nurtu Nouvelle Théologie. Naszym gościem jest Małgorzata Witkowska, doktorantka na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Wspólnie zastanawiamy się nad oryginalnością i aktualnością myśli teologicznej rozwijanej przez grupę francuskich teologów XX wieku, określaną tą francuską zbiorową nazwą.  
Rozmowa jest ukierunkowana na jedno szczególne zagadnienie, czyli rozumienie zbawienia.  
Analizujemy kluczowe zagadnienia, takie jak relacja między naturą a łaską, krytyka modelu zadośćuczynienia i podkreślenie idei przebóstwienia – centralnej kategorii w teologii wschodniej, której obecność odkrywamy także w refleksji Congara, de Lubaca i innych. Pokazujemy, jak myśl tych teologów przygotowała grunt pod Sobór Watykański II, a także jak ich dziedzictwo może wzbogacić dzisiejszą debatę teologiczną i duszpasterską. 
Do lektury rozszerzającej polecamy zwłaszcza:
Yves Congar, Chrystus i zbawienie świata 
Yves Congar, Kościół jako sakrament zbawienia
Henri de Lubac, Katolicyzm: społeczne aspekty dogmatu
Henri de Lubac, Medytacje o Kościele 
Henri de Lubac, O naturze i łasce

Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl  

Postawione w tytule pytanie wyznacza rytm naszej rozmowy. Co prawda nie ma wątpliwości, co do tego, że Leon XIV, augustianin, odwołuje się do nauki św. Augustyna z Hippony, ale to stwierdzenie nie zamyka kwestii, lecz otwiera serię pytań odnośnie do tego, które wątki myśli Augustyna podejmie Leon XIV w swoim pontyfikacie i w jaki sposób będzie je interpretował. A więc dopiero jego kolejne teksty i decyzje będą odsłaniały sposoby odczytywania myśli Augustyna. W naszej rozmowie komentujemy odwołania do Augustyna, jakie Leon XIV zawarł w swojej homilii inaugurującej pontyfikat, 18 maja 2025 roku oraz jego dewizę: in Illo uno unum. Sięgamy też do homilii podczas mszy z udzieleniem święceń prezbiteratu, 31 maja 2025 roku. 

https://www.vatican.va/content/leo-xiv/pl/homilies/2025/documents/20250518-inizio-pontificato.html 
https://www.vatican.va/content/leo-xiv/pl/homilies/2025/documents/20250531-ordinazioni-presbiterali.html 
Zobacz też: https://wiez.pl/2025/05/25/kosciol-ktory-nie-zna-swoich-granic-leon-xiv-i-augustyn/