Czy w przyrodzie jest miejsce na przypadkowość? Na tak postawione pytanie większość z nas, z wyjątkiem „twardych” deterministów, odpowie twierdząco. Na istnienie przypadkowości wydają się wskazywać zarówno codzienne, jak i naukowe obserwacje otaczającego nas świata - zasadniczo nie jesteśmy w stanie przewidzieć z dowolną dokładnością przebiegu zjawisk, każdy przebieg nawet najdokładniej kontrolowanego procesu może być różny od poprzedniego, przebiegającego w „takich samych warunkach”. Przekonanie o istnieniu przypadkowości ma duże znaczenie technologiczne i praktyczne (generatory liczb losowych, kryptografia i inne systemy bezpieczeństwa przekazywania i kodowania informacji).
Jeśli zgodzimy się, że w naturze daje się zaobserwować zjawiska przypadkowe, w naturalny sposób pojawia się pytanie, jakie jest źródło tej przypadkowości. Znane nam prawa fizyki klasycznej są, zasadniczo, deterministyczne. Przypadkowość w fizyce zawsze prowadzi do niemożliwości ścisłego przewidywania przyszłości. Często przywoływanym źródłem przypadkowości, a więc, w konsekwencji, nieprzewidywalności na poziomie klasycznym jest złożoność struktury układu, wynikająca z dużej liczby jego składników lub/i skomplikowanych praw rządzących ewolucją (tzw. chaos deterministyczny). Jedyne co nam pozostaje, to możliwość i uzasadnienie opisu w terminach prawdopodobieństwa, ale sama przypadkowość to skutek niedoskonałości naszych obserwacji, a nie immanentna cecha układu.
Prof. dr hab. Marek Kuś
Profesor w Centrum Fizyki Teoretycznej PAN i Międzynarodowym Centrum Ontologii Formalnej Politechniki Warszawskiej, gdzie pełni funkcję dyrektora.
Ukończył w roku 1979 studia na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie następnie uzyskał stopnie doktora i doktora habilitowanego. W roku 1995 otrzymał tytuł profesora. Pracował naukowo i wykładał na uniwersytetach w USA, Niemczech i Francji, jako profesor zaproszony. Opublikował ponad 150 prac naukowych. Jest współautorem monografii „Quantum Signatures of Chaos”. Jest współtwórcą Krajowego Centrum Informatyki Kwantowej w Gdańsku. Był Prezesem Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk.
Jego zainteresowania naukowe to: fizyka matematyczna, teoria procesów stochastycznych i jej zastosowania, fizyka chaosu i zjawisk nieliniowych, teoria macierzy stochastycznych i jej zastosowania do opisu zjawisk chaotycznych, podstawy mechaniki kwantowej, teoria chaosu kwantowego, informatyka kwantowa, zastosowania metod dynamiki nieliniowej i procesów stochastycznych w naukach społecznych, filozofia nauk przyrodniczych.