Er zijn steeds meer zorgen over de veiligheid van het vrije internet, met name voor jongeren. Nederlandse en Europose politici werken daarom aan maatregelen, zoals apps voor leeftijdsverificatie. Ook wordt gewerkt aan een Europees Digitaal paspoort, waarmee je naast leeftijd ook allerlei andere persoonlijke kenmerken zou kunnen aantonen.

In aflevering 10 van Verrekijkers onderzoeken we hoe deze nieuwe plannen in elkaar zitten, welke waarden ze beogen te beschermen en welke juist onder druk kunnen komen.

Onderzoekers van het Rathenau Instituut gaan in gesprek met Jaap-Henk Hoepman, universitair hoofddocent Digital Security bij de Radboud Universiteit. Aan het woord komen ook Off limits (een expertisecentrum over online misbruik) en Bits of Freedom (een organisatie die opkomt voor internetvrijheid en privacy).   

Kunnen verkiezingen worden beïnvloed door algoritmes achter social media, zoals X, Instagram en TikTok? Hoe werken algoritmes eigenlijk, en wat kun je als kiezer zelf doen?

In deze aflevering hoor je hoe digitale platforms democratische processen, zoals verkiezingen, onder druk kunnen zetten. En welke nieuwe kansen kunnen social media juist bieden voor de democratie?

Host Timo Nieuwenhuis gaat in gesprek met Quirine van Eeden (Rathenau Instituut), Pieter van Boheemen (Post-X-society) en Rudy van Belkom (Stichting Toekomstbeeld der Techniek).

Meer informatie over het onderzoek van het Rathenau Instituut op verzoek van de Tweede Kamer vind je hier: Scrollend naar de stembus | Rathenau Instituut

Wil je een melding doen over een platform? Dat kan hier: Contact | ACM ConsuWijzer

In de eerste aflevering van een nieuw seizoen van podcast Verrekijkers zoomen onderzoekers van het Rathenau Instituut in op de functie van vertrouwen én wantrouwen in de wetenschap. 

Waarom hebben sommige mensen heel veel vertrouwen in de wetenschap, en anderen heel weinig? En hoe gebruik je wetenschappelijke kennis op een goede manier bij politieke besluiten?  

Host Timo Nieuwenhuis gaat in gesprek met Tweede Kamerlid Rosanne Hertzberger en met Frans Brom, secretaris van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR).

Ook Jelle Slief schuift aan. Hij is onderzoeker bij het Rathenau Instituut, en vertelt over recent onderzoek onder Nederlanders naar vertrouwen in de wetenschap.  

Bron audiofragment: De publieke tribune (aflevering Kennis in de knel), Human.

Steeds meer mensen maken gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) om teksten en afbeeldingen te maken. Deze lijken bijna op magische wijze tot stand te komen, maar achter elke zoekopdracht gaat een complex systeem schuil, met onder meer laagbetaald mensenwerk en gebruik van zeldzame grondstoffen en illegale data. In de laatste aflevering van dit seizoen zoomt Verrekijkers in op de verborgen wereld achter AI. 

Mediawetenschappers Anne Helmond (Universiteit Utrecht) en Fernando van der Vlist (Universiteit van Amsterdam) onderzoeken de systemen en infrastructuren die nodig zijn voor AI. Ze vertellen waarom het belangrijk is dat hiervoor meer aandacht komt. 

Ook Marisa Memelink belt in. Zij heeft bij medialab SET UP een project gedaan over verborgen mensenwerk achter AI. Ze geeft een inkijkje in de wereld van clickworkers en ghostworkers: de mensen die teksten en beelden beoordelen op bijvoorbeeld racisme of geweld.

Neurotechnologie kruipt steeds dieper in onze hersenen. Door de schedel heen, of via implantaten, kunnen wetenschappers steeds preciezer afleiden wat er gaande is in ons brein. Op dit moment wordt bovendien flink geïnvesteerd in consumentenproducten met neurotechnologie. 

Met neurowetenschapper Maarten Boksem bespreken we wat onderzoekers, bedrijven en consumenten wel - en niet - kunnen met de toenemende hoeveelheid neurodata die zo worden verzameld. En wat zijn de gevolgen als bijvoorbeeld werkgevers of rechters deze data gaan gebruiken? 

Meer weten? 

Het onderzoek naar neurotechnologie door het Rathenau Instituut lees je hier: Neurotechnologie | Rathenau Instituut

Bron audiofragment

Nederland krijgt steeds meer radioactief afval. Als de plannen voor vier nieuwe kerncentrales doorgaan, komt daar nog veel extra afval bij.  

Een deel van dit afval kan vele duizenden jaren gevaarlijk blijven. Hoe bergen we dat op een veilige plek? En hoe betrek je burgers op een goede manier bij de besluitvorming?

In deze aflevering van Verrekijkers graven we de diepte in met onze Belgische gast Sigrid Eeckhout, voorlichter bij afvalorganisatie NIRAS. België is verder dan Nederland, en doet al tests in een ondergronds laboratorium. Sigrid heeft een aantal belangrijke adviezen voor beleidsmakers in ons land.

Bron geluidsfragment: Nieuwsuur, 18 mei 2024.  

Meer informatie over het onderzoek van het Rathenau Instituut naar besluitvorming rond radioactief afval: 

Nu samen stappen maken | Rathenau Instituut

Er draaien steeds meer satellieten om de aarde. Ze zijn onmisbaar voor navigatie en communicatie, maar de toenemende drukte zorgt ook voor risico’s, zoals botsingen en verstoringen van signalen. Er zweven nu al een miljoen stukjes ruimtepuin rond de aarde.

Veel satellieten zijn bovendien van commerciële partijen, zoals Starlink. Welke maatschappelijke gevolgen kan deze nieuwe space-race hebben? En wat kunnen we doen om de ruimte toegankelijk te houden?

Djurre en Simone van het Rathenau Instituut gaan hierover in gesprek met Haroon Sheikh. Hij is filosoof, bijzonder hoogleraar aan de VU en verbonden aan de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.

Zou jij willen chatten met een digitale simulatie van een overleden dierbare? En mogen jouw nabestaanden na je eigen overlijden al je digitale gegevens gebruiken om zo’n simulatie te maken? 

In deze aflevering van Verrekijkers verkennen onderzoekers van het Rathenau Instituut welke invloed digitale technologie kan hebben op de manier waarop we omgaan met rouw, afscheid en de dood. Ze gaan hierover in gesprek met mediawetenschapper Esther Hammelburg. 

Meer weten? 

Kijk voor het Dialoogprogramma Digitale Samenleving op de website van het Rathenau Instituut: 

Dossier: dialoogprogramma digitale samenleving | Rathenau Instituut

Het Bericht aan het Parlement over het datacodicil vind je hier: 

Bescherming persoonsgegevens en andere digitale grondrechten | Rathenau Instituut

Wetenschappers onderzoeken hoe ze zaadcellen en eicellen in het lab kunnen maken uit andere cellen, zoals huidcellen. 

Wat als die technologie er inderdaad komt, wat kun je daar dan mee? Kun je een oneindige hoeveelheid embryo’s maken, of een kind krijgen met jezelf? Brengt deze techniek de designer-baby, die slim, mooi en gezond is, dichterbij? 

Juist nu deze technologie nog in ontwikkeling is, moeten we nadenken over toepassingen die we als maatschappij wel en niet willen. Dat is onder meer van belang voor het politieke debat over de Embryowet, waarin staat wat er wel en niet mag in het onderzoek naar embryo’s. 

Simone en Timo van het Rathenau Instituut gaan hierover in gesprek met biomedisch onderzoeker Geert Hamer. 

Meer weten? Kijk op Zaadjes voor een maatschappelijk debat | Rathenau Instituut

We gebruiken de hele dag technologie – op het werk en privé. De mentale belasting die dit oplevert wordt ook wel ‘techno-stress’ genoemd. 

Hoe ontstaat techno-stress op het werk? Wat kun je doen als je er last van hebt? En moeten werknemers zich gewoon aanpassen aan nieuwe technologie, of zijn nieuwe maatregelen nodig om de mentale gezondheid van werknemers te bewaken? 

Djurre en Timo van het Rathenau Instituut gaan hierover in gesprek met Liza van Dam. Zij doet bij TNO onderzoek naar technologie, gezondheid en werk.  

Meer weten? Kijk hier: Eigen ritme of algoritme? | Rathenau Instituut