Έχετε παρατηρήσει πως συχνά μέσα σε μια οικογένεια ή σ’ ένα εργασιακό περιβάλλον υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που χαρακτηρίζονται ως δυνατοί, είναι μπροστά σε όλα και συνήθως όλοι οι άλλοι ζητούν την βοήθειά τους; Και συνήθως, αυτοί οι δυνατοί είναι παγιδευμένοι από την εικόνα δύναμης που έχουν καθιερώσει και στα δύσκολα σηκώνουν τον σταυρό μόνοι τους. Όμως στην πραγματκότητα, η ευαλωτότητα δεν είναι αδυναμία. Είναι δύναμη. Και μάλιστα, η πιο καθαρή μορφή δύναμης. Γιατί χρειάζεται θάρρος να πείτε «πονάω» όταν πονάτε, θάρρος να παραδεχτείτε ότι κάτι δεν το ξέρετε, και βέβαια θάρρος να εξομολογηθείτε πως φοβάστε όταν φοβάστε.

Αναρωτηθείτε: Πόσες φορές σας έχουν ρωτήσει «πώς είστε;» και απαντήσατε «καλά…» ενώ μέσα σας γινόταν καταιγίδα και μόνο καλά δεν ήσασταν; όμως, κάθε φορά που δεν εκφράζετε την αλήθεια σας, κάτι μέσα σας μικραίνει. Σφίγγεται. Και αυτό δεν επηρεάζει μόνο εσάς, αλλά και τις σχέσεις σας — προσωπικές, επαγγελματικές, οικογενειακές. Χρειάζεται να συνειδητοποιήσετε πως η ευαλωτότητα δεν σας κάνει λιγότερο ικανούς. Αντίθετα, σας κάνει πιο αυθεντικούς. Και η αυθεντικότητα είναι εκείνη που ενισχύει την σύνδεση και οδηγεί σε πολύ πιο ουσιαστικές σχέσεις. Μέσα από το μοίρασμα της αλήθειας σας, συνδέεστε πραγματικά, και στις δύσκολες στιγμές έχετε ουσιαστική βοήθεια.

Για να σας το κάνω πιο εύκολο και σαφές, θα μοιραστώ τρεις προτάσεις για το πώς μπορείτε να έρθετε πιο κοντά στον εαυτό σας και να κάνετε εκείνα τα βήματα που θα σας επιτρέπουν να γίνετε πιο αυθεντικοί και πιο ανθρώπινοι, αποκαλύπτοντας την ευαλωτότητά σας, χωρίς να χάνετε καθόλου τη δύναμή σας:

1. Αφήστε τον τέλειο εαυτό στην άκρη: Δεν χρειάζεται να έχετε πάντα την αίσθηση ότι «όλα είναι υπό έλεγχο». Δεν έχετε ανάγκη να περιμένετε να νιώσετε 100% έτοιμοι για να εκφράσετε μια ιδέα ή να προτείνετε κάτι. Θα υπάρχουν και πράγματα που δεν ελέγχετε ή που δεν ξέρετε, και μπορεί στην αρχή να νιώσετε και κάπως άβολα, αλλά η αλήθεια πάντα σας απελευθερώνει και σας αφήνει να εκφραστείτε αυθεντικά.
2. Ανοίξτε την καρδιά σας επιλεκτικά, εκεί που νιώθετε εμπιστοσύνη: Ευαλωτότητα δεν σημαίνει ότι θα αρχίσετε να εκτίθεστε παντού, ή να μοιράζεστε πράγματα με ανθρώπους που δεν είναι κατάλληλοι γι’ αυτό. Ευαλωτότητα σημαίνει να ανοιχτείτε επιλεκτικά, με πρόσωπα που σας έχουν δείξει ότι μπορούν να σας ακούσουν με κατανόηση και να χωρέσουν το πρόβλημά σας. Και παράλληλα, εκφραστείτε προσεκτικά, για παράδειγμα Αντί να πείτε «είμαι χάλια», πείτε: «είναι μια δύσκολη μέρα, και το παλεύω».
3. Συνειδητοποιείστε πως η ευαλωτότητα χτίζει εμπιστοσύνη: Οι ουσιαστικές σχέσεις δεν στηρίζονται στην τελειότητα, αλλά στην ειλικρίνεια. Δύο άνθρωποι που τολμούν να φανερωθούν όπως είναι — με τις δυσκολίες, τις πληγές, τα λάθη, τις αδυναμίες τους — έρχονται κοντά και χτίζουν δεσμούς και βαθιές, αληθινές σχέσεις που αντέχουν στο χρόνο.

Σήμερα θα μοιραστώ τα πέντε βασικά χαρακτηριστικά του συναισθηματικά ανώριμου ανθρώπου, ώστε να τα προσέχετε στην αρχή μιας γνωριμίας, αλλά και για να μπείτε σε αυτοπαρατήρηση, και αν έχετε και εσείς κάποια από αυτά, να τα διαχειριστείτε.

Αντιδρά με παρόρμηση, υπερβολή και παίρνει τα πάντα προσωπικά: το συναισθηματικά ανώριμο άτομο έχει την τάση να αντιμετωπίζει τα πάντα με δράμα, δεν έχει καμία ικανότητα αυτοδιαχείρισης, στερείται εντελώς του χιούμορ, και προσβάλλεται με το παραμικρό.  Αυτό είναι ένα σημάδι πως θεωρεί ότι όλος ο κόσμος περιστρέφεται γύρω του, ερμηνεύει κάθε συμπεριφορά πλάθοντας σενάρια που συνήθως καταφέρονται εναντίον του, ή μπορεί να πιστεύει ότι το ζηλεύουν και θέλουν το κακό του.  Πολύ συχνά μπαίνει σε θέση θύματος και διαμαρτύρεται, ενώ διηγείται συνεχώς ιστορίες όπου όλοι οι άλλοι του φέρονται άσχημα, το υπονομεύουν και εμποδίζουν την επιτυχία του. 

Για ότι τους συμβαίνει φταίει πάντα κάποιος άλλος: η συναισθηματική ανωριμότητα φαίνεται στα δύσκολα.  Όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά, οι άνθρωποι αυτοί δεν αποδίδουν ποτέ την ευθύνη στον εαυτό τους, αντίθετα, ψάχνουν και αναλώνουν απίστευτη ενέργεια για να βρουν τον φταίχτη και να τα βάλουν μαζί του.  Με αυτόν τον τρόπο οι ίδιοι ανακουφίζονται, ενώ παράλληλα δεν βλέπουν καμία ανάγκη να αλλάξουν ή να διορθώσουν κάτι στον εαυτό τους, αφού δεν φέρουν καμία ευθύνη για τίποτα που δεν πήγε καλά.

Ασχολούνται αποκλειστικά και μόνο με την εμφάνιση και γενικότερα με το «φαίνεσθαι»: οι συναισθηματικά ανώριμοι άνθρωποι συνήθως ασχολούνται υπερβολικά με την εμφάνισή τους, το ντύσιμό τους, τις φωτογραφίες τους στα σόσιαλ, και δεν τους ενδιαφέρει σχεδόν καθόλου το περιεχόμενό τους ως άνθρωποι.Από την άλλη μεριά, ένας άνθρωπος που δεν φροντίζει καθόλου το εξωτερικό του δεν σημαίνει ότι έχει οπωσδήποτε και πλούσιο εσωτερικό περιεχόμενο.  Αυτό που χαρακτηρίζει έναν ψυχικά ώριμο άνθρωπο είναι ισορροπία στην φροντίδα της υγείας, της εμφάνισης, και της διεύρυνσης του νου.

Συνεχώς κουτσομπολεύει τους άλλους: ένα ρητό λέει ότι «οι μικροί άνθρωποι συζητάνε για τους άλλους ανθρώπους, οι μεσαίοι συζητάνε για τα γεγονότα, και οι μεγάλοι άνθρωποι συζητάνε για ιδέες & αξίες».  Έχει σίγουρα κάποια αλήθεια αυτό το ρητό, αλλά ειδικά τους συναισθηματικά ανώριμους ανθρώπους θα τους καταλάβετε από τον τρόπο που μιλάνε για τους άλλους:αρέσκονται να μιλάνε αρνητικά και επικριτικά για ανθρώπους που δεν είναι παρόντες, και σίγουρα, θα κάνουν κάτι τέτοιο και για σας όταν εσείς δεν είστε μπροστά, είναι πολύ πιθανό, γι’ αυτό προσέξτε πολύ τι θα τους εμπιστευθείτε. 

Πιστεύει ότι είναι τέλειος: ο συναισθηματικά ανώριμος άνθρωπος δεν πιστεύει προσωπική ανάπτυξη, δεν χρειάζεται να αλλάξει ή να βελτιώσε κάτι, γι’ αυτό του είναι πολύ δύσκολο να δεχτεί ακόμα και την πιο καλοπροαίρετη ανατροφοδότηση.Ακριβώς όπως δεν φταίει ποτέ για τίποτα, άρα δεν χρειάζεται να αλλάξει κάτι, με τον ίδιο τρόπο πιστεύει ότι είναι πολύ καλός όπως είναι, και παραμένει στην οικεία και γνωστή ζώνη άνεσής του. 

Συχνά στις συνεδρίες μου οι άνθρωποι με ρωτούν όταν γνωρίζουν έναν άνθρωπο, πώς θα καταλάβουν αν είναι ψυχικά υγιής.  Και είναι λογικό να αναρωτιέται κανείς κάτι τέτοιο στην εποχή μας που οι σχέσεις γίνονται επιφανειακές και δύσκολες, είτε ερωτικές, είτε φιλικές, είτε επαγγελματικές.Γι’ αυτό θα μοιραστώ επτά σημάδια που σας δείχνουν πότε ένας άνθρωπος έχει καλή ψυχική υγεία.

#1. Έχει αυτογνωσία και ειλικρίνεια: Ένα ψυχικά υγιές άτομο έχει επίγνωση των δυνατών και αδύναμων σημείων του και δεν φοβάται να τα παραδεχτεί ή και να τσαλακωθεί.  Δεν προσπαθεί να δείξει κάτι που δεν είναι και είναι ειλικρινές στις αλληλεπιδράσεις του, χωρίς μάσκες, υπερβολές, ή ρόλους που υποκρίνεται.

#2. Δείχνει σεβασμό προς τους άλλους:  ένας άνθρωπος με καλή ψυχική υγεία δεν  προσπαθεί να επιβληθεί μιλώντας συνεχώς για τον εαυτό του ή προσπαθώντας ήνα μειώσει τους άλλους.   Ακούει ενεργά, αφήνει χώρο στη συζήτηση και δεν διακόπτει. Ο σεβασμός του φαίνεται τόσο στον τρόπο που μιλάει όσο και στη συμπεριφορά του.

#3. Έχει σταθερή συμπεριφορά:   Οι ψυχικά υγιείς άνθρωποι δεν αλλάζουν συνεχώς διάθεση χωρίς λόγο. Είναι σταθεροί, ήρεμοι και δεν εκδηλώνουν απότομα ξεσπάσματα, επιθετικότητα, ή ανακόλουθη συμπεριφορά.  Είναι συνεπείς σ’ αυτό που υπόσχονται, επικοινωνούν εύλογα και συστηματικά, και έτσι ξεκινούν να σας εμπνέουν εμπιστοσύνη.

#4. Ικανότητα να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους :  οι ψυχικά ισορροπημένοι άνθρωποι αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους και τα διαχειρίζονται αποτελεσματικά.  Δεν τα καταπιέζουν, δεν μαζεύουν θυμούς που μετά ξεσπάνε με εκρήξεις.Αντίθετα, μιλούν ευθέως και με σαφήνεια για ότι τους απασχολεί, χωρίς να φορτώνουν ευθύνες σε άλλους.

#5. Έχουν καλές σχέσεις με τους γύρω τους : όταν αναφέρονται σε φίλους, οικογένεια, παλιούς συναδέλφους, ή πρώην, μιλούν με σεβασμό και καλοσύνη. Δεν κουτσομπολεύουν ούτε απαξιώνουν κι αυτό δείχνει ωριμότητα και θετική στάση απέναντι στις σχέσεις.  Κι όταν μιλήσετε με άλλους ανθρώπους που τους γνωρίζουν, όλοι θα σας πουν κάτι καλό!

#6. Έχει αίσθηση χιούμορ και θετική ματιά : ένα άτομο με ψυχική ισορροπία συνήθως μπορεί να δει τη θετική πλευρά των πραγμάτων, ακόμη και μέσα σε δύσκολες καταστάσεις. Παράλληλα, διατηρεί χιούμορ απέναντι στα πράγματα και δεν παίρνει τα πάντα προσωπικά

#7. Βάζει τα όριά του με αυτοσεβασμό και αυτοφροντίδα : ο άνθρωπος με καλή ψυχική υγεία ξέρει να λέει «όχι» όταν χρειάζεται, προστατεύεται και δεν θυσιάζει τον εαυτό του για να ευχαριστήσει τους άλλους. Έχει υγιή αυτοεκτίμηση, φροντίζει τον εαυτό του σε όλες τις διαστάσεις, νου-σώμα-ψυχή, και ασχολείται με την προσωπική ανάπτυξη, αντιμετωπίζοντας την ζωή σαν ένα συνεχές εξελικτικό ταξίδι.  Κι ακόμα, είναι ο ίδιος ηγέτης της ζωής του, αναλαμβάνοντας την ευθύνη και για όλα όσα έχει καταφέρει, αλλά και για τα λάθη του, μέσα από τα οποία φροντίζει να μαθαίνει και να γίνεται καλύτερος. 

Είμαι η Ξένια Κούρτογλου,  ειδικός στην Ψυχική Ανθεκτικότητα, και στην εκπομπή μου μαθαίνετε πώς να  αντιμετωπίζετε με επιτυχία τις συνεχείς αλλαγές της ζωής, προσωπικά και επαγγελματικά.

Όταν ένα ζευγάρι χωρίζει, ξεκινάει μια περίοδος δύσκολη για τους δύο συντρόφους, αλλά κυρίως για τα παιδιά που, ενώ δεν φταίνε σε τίποτα, δέχονται πολλές τραυματικές επιπτώσεις που πιθανά να τα σημαδέψουν και για όλη τους τη ζωή.  Γι’ αυτό θα μοιραστώ 5 λάθη που πρέπει να αποφύγετε και 3 χρήσιμες στρατηγικές για να υιοθετήσετε.

1. Μην κάνετε τα παιδιά να νιώθουν «στη μέση»: μπορεί να έχετε τις διαφορές σας και να δυσκολεύεστε να επικοινωνήσετε, όμως το να βάζετε τα παιδιά να μεταφέρουν μηνύματα είναι ολέθριο και τα επιβαρύνει υπερβολικά, καθώς είναι ήδη αναστατωμένα.
2. Μην χρησιμοποιείτε τα παιδιά σαν μοχλό πίεσης ή εκβιασμού: συχνά, και δυστυχώς αυτό το κάνουν περισσότερο οι γυναίκες, τα παιδιά χρησιμοποιούνται σαν μέσο πίεσης, για παράδειγμα «Αν θέλεις να δεις τα παιδιά σου, κάνε μου αυτό ή δώσε μου εκείνο» κλπ.
3. Μη μετατρέπετε τα παιδιά σε κατάσκοπους: σε αυτή τη φάση υπάρχουν γονείς— άντρες και γυναίκες—που επικοινωνούν με το παιδί τους τηλεφωνικά και του κάνουν σχεδόν ανάκριση με το που πηγαίνουν, με ποιους μιλάνε και με ποιους σχετίζεται ο άλλος γονιός. Προφανώς τους καίει η περιέργεια, αλλά είναι ολέθριο για ένα παιδί σε αυτή την δύσκολη φάση, να γίνεται «καρφί» ή «κατάσκοπος».
4. Μην μιλάτε ποτέ αρνητικά ή επικριτικά στο παιδί σας για τον άλλο γονέα: ό,τι και να σας έχει κάνει, ότι και να περνάτε, όσο κι αν είστε πληγωμένοι, θυμηθείτε πως το παιδί σας το έχετε κάνει μαζί, και πως κι ο άλλος γονιός είναι πατέρας ή μητέρα αυτού του παιδιού. Συνειδητοποιείστε πως ένα παιδί έχει μεγάλη ανάγκη να θαυμάζει, να σέβεται και να αγαπά και τους δύο του γονείς, γιατί είναι κάτι καθοριστικό για όλη του τη ζωή.
5. Μην βάλετε ποτέ το παιδί να διαλέξει ανάμεσα στους δύο γονείς : ένα παιδί που οι γονείς του χωρίζουν είναι ήδη δυστυχισμένο, καθώς κλυδωνίζονται όλες οι σταθερές που είχε ως τώρα στη ζωή του. Επίσης ένα παιδί έχει ανάγκη να συνδέεται και με τους δύο γονείς του, και να έχει την αγάπη και την επιβεβαίωσή τους, για την δική του υπαρξιακή σιγουριά.  Γι’ αυτό, όταν το βάζετε να διαλέξει μεταξύ των δυο γονέων έρχεται σε υπερβολικά δύσκολη θέση, γιατί νιώθει πως όποιον κι αν διαλέξει, θα χάσει τον άλλον.    

Και θα ολοκληρώσω με τρεις συμβουλές που θα σας βοηθήσουν στην φάση του χωρισμού:

1. Θέστε την ψυχική υγεία των παιδιών σας σε πρώτη προτεραιότητα: όποιες κι αν είναι οι διαφορές σας σαν ζευγάρι, βάλτε θυμούς και εγωισμούς στην άκρη και λύvετε τις διαφορές σας πολιτισμένα, χωρίς καυγάδες μπροστά στα παιδιά, γιατί η φάση αυτή θα περάσει, αλλά είναι καθοριστική για την ψυχολογία και την ζωή των παιδιών σας για πάντα. 
2. Εξηγήστε στα παιδιά πώς ο χωρισμός δεν είναι δική τους ευθύνη : μιλήστε τους ήρεμα εξηγώντας πως η απόφαση να μην ζείτε πια μαζί είναι δική σας και εκείνα δεν φταίνε σε τίποτα, αλλά θα είστε πάντα οι γονείς που θα τ’ αγαπούν και θα τα φροντίζουν.
3. Δημιουργείστε σταθερές συνήθειες επικοινωνίας και καθημερινότητας: σίγουρα κάποια πράγματα θα αλλάξουν, αλλά φροντίστε να εξασφαλίσετε σταθερότητα στα νέα δεδομένα, στις δραστηριότητες και στην επικοινωνία με τον άλλο γονέα, ώστε να μην νιώθουν αβεβαιότητα, εγκατάλειψη ή έλλειψη του γονέα ο οποίος απομακρύνεται.

Σήμερα θα μιλήσουμε για την ενσυναίσθηση, μια δεξιότητα που όλοι μπορείτε να καλλιεργήσετε ώστε να επικοινωνείτε αποτελεσματικά, και να χτίζετε υγιείς σχέσεις. Ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να μπορείς να μπεις στην θέση του άλλου και να καταλάβεις πώς αισθάνεται, χωρίς κατ’ ανάγκη να συμφωνείτε ή να ταυτίζεστε.

Την ενσυναίσθηση μπορείτε να την αναπτύξετε μέσα από 9 απλά βήματα

1. Αναγνωρίστε και αποδεχτείτε τη διαφορετικότητα του άλλου: Κάτι που συναντάμε πολύ συχνά είναι άνθρωποι που προσπαθούν να επιβάλουν την άποψή τους στους άλλους, Όμως, ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, γι’ αυτό το πρώτο βήμα προς την ενσυναίσθηση είναι να τον αναγνωρίσετε, ακόμα κι αν δεν ταυτίζεστε ή δεν συμφωνείτε.
2. Μην παίρνετε προσωπικά τα λεγόμενα και τις συμπεριφορές των άλλων: Ακόμα κι αν βλέπετε μια συμπεριφορά που δεν σας αρέσει, δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι σας αφορά: σκεφτείτε πως ο άλλος μπορεί να έχει ένα δικό του θέμα, άσχετο από σας. Μια τέτοια θέση είναι δείγμα ωριμότητας, και σας ανοίγει τον δρόμο προς την ενσυναίσθηση.
3. Μαλακώστε και προσπαθήστε να μπείτε στην θέση του άλλου: Ακούστε προσεκτικά το αφήγημα του άλλου, ποιο το θέμα τον απασχολεί, πώς εκφράζει το συναίσθημά του, θα σας κάνει αμέσως πιο ανθρώπινους, ενώ ταυτόχρονα ανοίγει την μεταξύ σας σύνδεση.
4. Μην κρίνετε και μην απορρίπτετε τον άλλον: Το επόμενο βήμα είναι να κρατήσετε ουδετερότητα απέναντι στο πώς σκέπτεται και πως νιώθει: ακόμα κι αν για σας το θέμα του δεν είναι σημαντικό, για εκείνον είναι και αξίζει να το τιμήσετε και να το σεβαστείτε.
5. Μην υποτιμήσετε το πρόβλημα του άλλου: Κάποιες φορές, ειδικά όταν μιλάτε με εφήβους ή με νέους, τα θέματά τους μπορεί να σας φαίνονται μικρά ή και αστεία, όμως για εκείνους είναι μεγάλα, σημαντικά και μπορεί και να τους ταλανίζουν, γι’ αυτό ποτέ μην τα υποτιμήσετε με φράσεις του τύπου «έλα μωρέ, αυτό δεν είναι τίποτα…»
6. Μην προσπαθήσετε να λύσετε στα γρήγορα το πρόβλημα: Επειδή το θέμα που αναφέρει ο άλλος μπορεί να σας φαίνεται ασήμαντο, μην βιαστείτε να το λύσετε. Οι άνθρωποι, όταν μιλάνε για το πρόβλημά τους, έχουν ανάγκη απλά να ακουστούν.
7. Αποφύγετε τελείως να διηγηθείτε ένα δικό σας, ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα: Πολλοί άνθρωποι, στην προσπάθειά τους να παρηγορήσουν κάποιον, ξεκινάνε ένα δικό τους αφήγημα προβλήματος, και μάλιστα μεγαλύτερου. Αυτό όμως δεν προσφέρει απολύτως τίποτα, αντίθετα, τον κάνει να νιώσει ότι όχι μόνο δεν τον καταλαβαίνετε, αλλά πάλι βρίσκετε την ευκαιρία να πείτε τα δικά σας, αδιαφορώντας για εκείνον.
8. Δείξτε έμπρακτα την κατανόηση και την αποδοχή σας: Αφήστε χώρο να μιλήσει, να εκδηλώσει όλα αυτά που νιώθει, και εκδηλώστε την αναγνώρισή του, λέγοντας πχ. «καταλαβαίνω απόλυτα πώς νιώθεις, και πόσο δύσκολο φαίνεται όλο αυτό που περνάς»
9. Μείνετε δίπλα στον άλλον όσο χρειαστεί: Τις περισσότερες φορές, οι άνθρωποι που περνάνε μια δύσκολη φάση, αυτό που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη είναι να νιώσουν ότι είναι δίπλα τους κάποιος που τους καταλαβαίνει, τους ακούει, και δεν είναι μόνοι. Και αυτό φτάνει, αποτελώντας την πολύτιμη ουσία της πραγματικής ενσυναίσθησης.

Σήμερα θα μιλήσουμε για τη σχέση που έχετε με το παρελθόνσας: όχι για να γιορτάσουμε τις επιτυχίες και τις νίκες σας, αλλά για να δούμε πώς αισθάνεστε με εκείνα που θεωρείτε αποτυχίες, λάθος αποφάσεις, συμπεριφορές ή επιλογές: έχετε μετανιώσει, νιώθετε ντροπή, ενοχή ή μια πικρία ακόμα και σήμερα; Αν σας συμβαίνει κάτι τέτοιο, ησυχάστε, είναι πολύ φυσιολογικό, γιατί αν δεν κοκκινίζετε με κάποιες επιλογές που κάνατε στο παρελθόν, σημαίνει ότι δεν έχετε μεγαλώσει αρκετά. Από την άλλη μεριά, είναι πολύ άδικο να τα βάζετε με τον εαυτό σας για τις αποφάσεις που πήρατε πριν χρόνια, και να το κάνετε αυτό με τις γνώσεις και τα κριτήρια που έχετε σήμερα. Γι’ αυτό θα μοιραστώ κάποιες προτάσεις για να αναπλαισιώσετε την οπτική σας για το παρελθόν, που σας βοηθούν στο σήμερα.

Συνειδητοποιείστε πως το να νιώθετε αμηχανία και ντροπή για κάποιες επιλογές του παρελθόντος σας είναι σημάδι εξέλιξης: Δηλαδή, αν σήμερα κοιτάτε πίσω και διαπιστώνετε ότι θα είχατε πάρει άλλες αποφάσεις, θα είχατε διαλέξει άλλους δρόμους και ανθρώπους, σημαίνει ότι εσείς έχετε αλλάξει από το τότε προς το τώρα προς το καλύτερο. Γιατί στο μεσοδιάστημα, οι εμπειρίες που ζήσατε εμπλούτισαν το σκεπτικό, τα κριτήρια και τα ζητούμενά σας, και βέβαια, μαζί με σας έχουν εξελιχθεί και οι αξίες και οι προτεραιότητές σας. 

Κάντε την αυτοκριτική σας χωρίς αυτολύπηση, ούτε αυτοαπόρριψη: Αντί να κατηγορήσετε τον εαυτό σας για τις παλιές σας επιλογές, κινήσεις και αποφάσεις, κατανοήστε τον. Αποδεχθείτε πως κάθε στιγμή στη ζωή σας, κάνατε το καλύτερο που μπορούσατε με τα δεδομένα που είχατε κάθε φορά, και σταματήστε να αυτοκαταδικάζεστε στο εδώ και τώρα. Συγχωρήστε και συμφιλιωθείτε με τον παλιότερο εαυτό σας και αυτή η στάση θα σας ανακουφίσει αμέσως και θα σας απελευθερώσει από την πικρία στο σήμερα.

Αναπλαισιώστε και αλλάξτε το «αφήγημα» για το παρελθόν σας: Κοιτώντας πίσω, μπορείτε να ξαναγράψετε την προσωπική μας αφήγηση για τα παλιά σας παθήματα με δύναμη, ενσυναίσθηση, ακόμα και χιούμορ. «Τόσα ήξερα, τόσα έκανα» πείτε όταν διηγείστε ένα πάθημα ή μια περιπέτειά σας που δεν βγήκε σε καλό, ή αλλάξτε τη σημασία που δίνετε σε μια εμπειρία δεν σας βοήθησε. Γιατί όταν εσείς ανακαλείτε το παρελθόν σας με αρνητικό ή απορριπτικό τρόπο, απλά μεγαλώνετε την αρνητικότητα και το βάρος.

Απαλλαχθείτε από τις ενοχές, αλλά κρατήστε το μάθημα: Κάθε εμπειρία του παρελθόντος, εκτός από θετική ή αρνητική έκβαση, εμπλουτίζει τις δυνατότητες και τις ικανότητές σας, ειδικά αν από κάθε τι, αποκομίζετε και κρατάτε το πολύτιμο μάθημα που φέρνει μαζί της: και τονίζω το «κάθε εμπειρία», γιατί το μάθημα έρχεται και από τις καλές και ειδικά από τις όχι τόσο καλές επιλογές και εμπειρίες. Και είναι απολύτως στο δικό σας χέρι να το κρατήσετε και να το αξιοποιήσετε.

Στη ζωή πιθανά έχετε βρεθεί αντιμέτωποι με συμπεριφορές που σας πλήγωσαν βαθιά, και τις περισσότερες φορές όχι μόνο δεν καταλαβαίνατε το γιατί, αλλά πιθανά να τα βάλατε και με τον εαυτό σας που την πάτησε. Τι είναι όμως αυτό που ωθεί έναν άνθρωπο να πληγώσει ή να αδικήσει συνειδητά έναν άλλον και να του κάνει κακό; Διαχρονικά οι έρευνες δείχνουν τρεις βασικούς μηχανισμούς που ενεργοποιούν οι άνθρωποι που προβαίνουν σε συμπεριφορές κακίας:

1. Όταν πείθουν τον εαυτό τους ότι έχουν δίκιο: Ένας ιδιαίτερα ύπουλος μηχανισμός που οδηγεί σε πράξεις κακίας είναι η ηθική δικαιολόγηση. Ο άνθρωπος που κάνει το κακό, σπάνια το παραδέχεται μέσα του, και κατασκευάζει ένα εσωτερικό αφήγημα για να πεισθεί ότι το κάνει για καλό σκοπό. Είτε για να προστατευθεί ο ίδιος, τα παιδιά του, ή τα συμφέροντά του. Και μπροστά σε αυτόν τον σκοπό, ο κακός άνθρωπος δεν δέχεται ότι αδικεί τον άλλον ή ότι προβαίνει σε πράξεις που τον βλάπτουν συνειδητά. Δηλαδή, κατά η κακία μεταμφιέζεται σε «ηθικό καθήκον», και ο δράστης όχι μόνο δεν νιώθει τύψεις, αλλά φτάνει να αυτοδικαιώνεται, και προσπαθεί να πείσει και τους άλλους γι’ αυτό!
2. Όταν ξέρουν ότι δεν θα τιμωρηθούν/ή δεν θα υπάρξουν επιπτώσεις: Η απουσία συνεπειών είναι ένα από τα πιο ισχυρά κίνητρα για αντικοινωνική ή κακόβουλη συμπεριφορά. Όταν κάποιος πιστεύει πως «δεν θα τον πιάσουν», «δεν θα του ζητηθούν ευθύνες», ή ότι έχει την εξουσία ή τους τρόπους να καλύψει τις πράξεις κακίας, αισθάνεται άνετος και νιώθει ελεύθερος να βλάψει τον άλλον χωρίς κόστος. Αυτό είναι το λεγόμενο φαινόμενο της ηθικής χαλάρωσης, όπως το ονομάζεται στην κοινωνική ψυχολογία, και δυστυχώς υπάρχει σαν φαινόμενο στις μέρες μας, κυρίως με πράξεις κλοπών, όπου οι δράστες δεν βρίσκονται ποτέ, ή κι αν βρεθούν, την άλλη μέρα είναι έξω. Έτσι, η ατιμωρησία ενισχύει την αίσθηση κυριαρχίας και «νομιμοποιεί» εσωτερικά ακόμα και τη σκληρότερη κακία, αδικία και αξιόποινη πράξη.
3. Όταν θεωρούν ότι ο άλλος το άξιζε: Το τρίτο, επίσης συχνό μοτίβο σκέψης πίσω από τις πράξεις κακίας είναι η αξιολόγηση του άλλου ως κατώτερου, λιγότερου, ή «άξιου τιμωρίας». Είτε επειδή πιστεύουν ότι ο άλλος είναι αδύναμος, είτε επειδή έχει κάνει κάποιο λάθος, είτε απλώς επειδή δεν τον συμπαθούν, οι δράστες κακών πράξεων αφαιρούν από τον άλλον την ανθρώπινη υπόστασή του. Τον βλέπουν σαν στόχο που πρέπει να τιμωρηθεί, να υποφέρει και να πληρώσει, κι αυτή η απανθρωποποίηση του άλλου είναι που τους επιτρέπει τη σκληρότητα χωρίς ενοχή.

Τελικά, ίσως η πιο ουσιαστική ερώτηση να μην είναι γιατί κάποιοι άνθρωποι κάνουν κακό, αλλά πώς μπορείτε εσείς να προστατευθείτε ή και να επιλέγετεε να μην το κάνετε — ακόμα κι όταν έχετε την ευκαιρία, το άλλοθι ή την πρόκληση μπροστά σας. Η καλοσύνη δεν είναι αδυναμία, είναι επιλογή. Και κάθε μέρα που δεν αφήνετε τον εαυτό σας να παρασυρθεί από τον θυμό, την αδικία ή τον εγωισμό σας, είναι μια μικρή νίκη. Όχι απέναντι στους άλλους, αλλά απέναντι στο σκοτεινό σας κομμάτι, αυτό που έχουμε όλοι μέσα μας.

Σήμερα απευθύνομαι στα παιδιά που δίνουν φέτος Πανελλήνιες, κατανοώντας πως αυτή είναι μια από τις πιο φορτισμένες περιόδους, γιατί δεν είναι απλά ένα τεστ γνώσεων, αλλά ένα γεγονός με έντονο συναισθηματικό φορτίο. Το άγχος, η πίεση, η ανασφάλεια για το μέλλον - όλα μαζί κάνουν αυτή τη φάση να μοιάζει με βουνό για γονείς και παιδιά, Όμως υπάρχει τρόπος να περάσετε αυτή τη φάση με λιγότερη πίεση, περισσότερη δύναμη, και αυξημένες πιθανότητες επιτυχίας, ακολουθώντας αυτά που έχω να σας προτείνω:

Απευθύνομαι κατ’ αρχήν στους γονείς

Χαλαρώστε και ηρεμήστε ώστε να μην φορτώνετε τα παιδιά σας με έξτρα άγχος. Φροντίστε το περιβάλλον στο σπίτι να ευνοεί με την κατάλληλη ησυχία και ηρεμία τα παιδιά που διαβάζουν, σχεδιάστε και ετοιμάστε την καλή τους διατροφή, και εμψυχώστε με κατανόηση και συμπαράσταση. Και το κυριότερο: κάνετε τα παιδιά σας να νιώσουν άνετα, ελεύθερα και σίγουρα για την αγάπη και την επιβεβαίωσή σας για την προσπάθεια που καταβάλουν, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα!

Και πάμε τώρα στα παιδιά

Αναπνεύστε – κυριολεκτικά: Όταν σας κυριεύει το έντονο άγχος, το πρώτο σας όπλο είναι η αναπνοή. Μια απλή άσκηση είναι η αναπνοή 4-4-6, δηλαδή: κάνετε βαθιά εισπνοή σε 4 δευτερόλεπτα, κρατάτε μέσα τον αέρα για 4, και προχωράτε σε σταδιακή εκπνοή για 6 δευτερόλεπτα, ώσπου να νιώσετε ότι όλος ο αέρας έχει απελευθερωθεί. Είναι μια τεχνική που χρησιμοποιούν ακόμα και οι αθλητές υψηλού επιπέδου για να ηρεμήσουν πριν από τους αγώνες.

Αντικαταστήστε την αρνητική σκέψη με μια λειτουργική/ενδυναμωτική : Ένα από τα πιο συχνά πράγματα που ακούω από τα παιδιά αυτές τις μέρες είναι φράσεις του τύπου: «Δεν θα τα καταφέρω», «Ξέχασα ό,τι διάβασα» ή «Αν δεν μπω σε αυτή τη σχολή, χάθηκα». Αυτές οι σκέψεις είναι ψυχοφθόρες, και ανακριβείς, γιατί ποτέ δεν είναι 100% αλήθεια, αλλά όταν τις κάνετε, καταρρέει η ψυχολογία σας. Γι’ αυτό, αντί να πείτε «δεν θα τα καταφέρω», πείτε π.χ. «θα κάνω το καλύτερο που μπορώ σήμερα». Αυτή είναι μια ρεαλιστική, λειτουργική σκέψη, που πυροδοτεί ένα θετικό εσωτερικό διάλογο.

Μη συγκρίνεστε – ο καθένας, έτσι κι εσείς, είστε μοναδικοί: Η σύγκριση με φίλους, συμμαθητές ή αδέλφια είναι από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην ψυχική σας ανθεκτικότητα που χρειάζεστε όσο τίποτε άλλο αυτή την στιγμή. Θυμηθείτε πως ο καθένας έχει τον δικό του ρυθμό, και τις δικές του ευκολίες και δυσκολίες. Οπότε, αντί να κοιτάτε τι κάνουν οι άλλοι, αναρωτηθείτε: «Τι χρειάζομαι εγώ για να αισθάνομαι καλά και να προχωρήσω αποτελεσματικά;». Αυτή η ερώτηση εστιάζει στον εαυτό σας, που είναι όλη η δύναμή σας.

Συνειδητοποιείστε ότι οι πανελλήνιες είναι ένα «κεφάλαιο» κι όχι «ολόκληρο το βιβλίο»: Σίγουρα οι εξετάσεις αυτές είναι σημαντικές, αλλά δεν καθορίζουν ούτε την συνολική σας αξία, ούτε όλες σας τις ικανότητες, Είναι μόνο μια φάση, που δεν σηματοδοτεί ούτε την αρχή ούτε το τέλος της πορείας σας. Μπορείτε να πετύχετε πάρα πολλά στη ζωή σας, ακόμη κι αν δεν περάσετε στη σχολή που θέλετε με την πρώτη. Εξάλλου, πολλοί επιτυχημένοι άνθρωποι σήμερα, κάποτε απέτυχαν στις Πανελλήνιες.

Σ’ αυτό το επεισόδιο θα αναφερθώ στην έννοια της υπομονής, που μπορεί να είναι μια αρετή που σας ωφελεί, αλλά μπορεί και να γίνει ανασταλτική και βλαπτική για την ζωή και την εξέλιξή σας. Το κλειδί είναι να διακρίνετε πότε η υπομονή σας απορρέει από δύναμη αυτοδιαχείρισης ή από την επιμονή σας για κάτι που αξίζει, και πότε είναι μια μάσκα για την ανεκτικότητα, τον φόβο, την αναβλητικότητα ή την χαμηλή αυτοεκτίμηση. Με αυτή την έννοια, η υπομονή μπορεί να είναι για σας βλαβερή όταν:

1. Γίνεται άλλοθι που σκεπάζει μια τάση για αδράνεια ή φόβο προς την αλλαγή. Πιο συγκεκριμένα, όταν διστάζετε μπροστά σ’ ένα βήμα που θέλετε να κάνετε, μπορεί να μεταμφιέσετε την ανοχή ως υπομονή, για να καλύψετε την αναβλητικότητα. Είναι μια στάση που συνήθως αναπτύσσεται υποσυνείδητα σαν μηχανισμός άμυνας.
2. Σας καθησυχάζει υπερβολικά, αναβάλλοντας αποφάσεις που απαιτούν τόλμη. Για παράδειγμα, αν βρίσκεστε σε ένα εργασιακό περιβάλλον που δεν σας τιμά, και λέτε «ας κάνω υπομονή, δεν υπάρχουν αρκετές καλές δουλειές εκεί έξω, ας καθίσω εδώ». Αυτή η στάση σας εμποδίζει από το να τολμήσετε να κάνετε το βήμα, να ψάξετε για κάτι καλύτερο, και βέβαια, πάλι κάτω από την μάσκα της υπομονής υπάρχει ο φόβος.
3. Σας κρατάει φυλακισμένους σε τοξικές καταστάσεις. Όπως και με το παράδειγμα της δουλειάς, η υπομονή δεν είναι αρετή όταν αναπτύσσεται σαν ανοχή μέσα σε σχέσεις που είναι για σας υποτιμητικές και βλαπτικές, πιστεύοντας ότι κάνοντας υπομονή με τον καιρό τα πράγματα θα αλλάξουν, ή ότι ο άλλος θα καταλάβει ή θα σας εκτιμήσει.

Από την άλλη μεριά, η υγιής υπομονή δεν είναι απλά η ικανότητα να περιμένετε, αλλά μια βαθιά διαδικασία αυτοκυριαρχίας που σας κρατάει εστιασμένους, ακόμα και όταν τα αποτελέσματα δεν είναι άμεσα ορατά. Είναι το θεμέλιο για την πραγματική αυτοπεποίθηση και την υγιή αυτοεκτίμηση, καθώς η αρετή της υπομονής, όταν την αναπτύσσετε:

1. Σας βοηθά να διαχειρίζεστε τις δυσκολίες με ηρεμία, ψυχραιμία και τελικά επιτυχία
2. Καλλιεργεί την επιμονή και τη συνέπεια, που σας οδηγούν στους στόχους σας
3. Ενισχύει την αυτοπειθαρχία, την αυτοεκτίμηση και την πίστη στον εαυτό σας.
4. Σας βοηθά να κάνετε ένα βήμα πίσω μπροστά στις προκλήσεις ή τα απρόβλεπτα, ώσε να μην προβείτε σε γρήγορες -πιθανά λάθος- αποφάσεις και παρορμητικές αντιδράσεις
5. Δημιουργεί και ενισχύει πιο υγιείς σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους, καθώς τους δίνετε χώρο και χρόνο να εκφραστούν και να εξελιχθούν
6. Σας διδάσκει να αποδέχεστε ότι δεν μπορείτε να ελέγξετε τα πάντα, ενώ ταυτόχρονα σας υποστηρίζει στην αναγνώριση ότι ελέγχετε πλήρως τον τρόπο που θα σκεφτείτε, θα ελέγξετε τα συναισθήματά σας, τις επιλογές, τις ενέργειες και τις αντιδράσεις σας.

Σήμερα θα αναπτύξω την έννοια το «καλό παιδί», πότε είναι κάτι που μας βοηθάει και μας εξελίσσει, αλλά και πότε μας καταρρακώνει και μας εμποδίζει. Και για να το κάνω αυτό, χρειάζεται πρώτα να ξεκαθαρίσουμε ορισμένες έννοιες.

Τι ακριβώς σημαίνει «καλό παιδί»;

Αν αναφερόμαστε σε παιδιά που λένε πάντα ναι και πάνε με τα νερά των άλλων για να μην έχουν φασαρίες, τιμωρίες και να πάρουν το σ’ αγαπώ και το μπράβο των γονιών τους, τότε μιλάμε ένα σίγουρο δρόμο προς την χαμηλή αυτοεκτίμηση, και τις ψυχικές δυσλειτουργίες που οδηγούν σε υποτιμητικές σχέσεις, ακατάλληλες επιλογές, και αργότερα σοβαρά προβλήματα υγείας.

Το φαινόμενο του «καλού παιδιού» είναι ευθύνη των γονέων

Στις μέρες μας, συχνά οι γονείς, μέσα στην δική τους ανάγκη και αγωνία να μεγαλώσουν τα παιδιά τους σωστά, φροντίζουν τα σχολεία, τα πρακτικά θέματα, τα εξωσχολικά και τα υλικά αγαθά περισσότερο από την σε βάθος κατανόηση του παιδιού τους. Τρέχουν με μια πιεσμένη καθημερινότητα και υπεραπαίτηση το παιδί να «χωρέσει» σ’ ένα φορτωμένο πρόγραμμα που του αφήνει ελάχιστο χρόνο για επικοινωνία και παιχνίδι, με αποτέλεσμα συχνά να γίνονται έντονες συγκρούσεις που δημιουργούν στο παιδί φόβο. Και για να τις αποφύγει, αναγκάζεται να σκύβει το κεφάλι, να λέει «ναι» σε όλα καταπιέζοντας τις φυσιολογικές παιδικές του ανάγκες, και με αυτή την παρακαταθήκη εξελίσσεται σαν ενήλικας.

Τι ακριβώς σημαίνει «καλός άνθρωπος»;

Τι καταλαβαίνετε όταν ακούτε αυτόν τον χαρακτηρισμό; Αναφερόμαστε σ’ έναν άνθρωπο που υποχωρεί πάντα μπροστά στα θέλω των άλλων, είναι αυτός που λέει πάντα «ναι», ο “people pleaser” που θέλει πάντα να ευχαριστεί τους άλλους, παραμερίζοντας τον εαυτό του και τις δικές του ανάγκες.

Πώς μπορείτε αν είστε ένας άνθρωπος με έντονη τάση για «καλό παιδί» να αλλάξετε;

Το πρώτο που χρειάζεται είναι να το αναγνωρίσετε. Παρατηρήστε τον εαυτό σας πώς σκέφτεται και πώς λειτουργεί όταν οι άλλοι του ζητούν χάρες, ή ποια είναι η αίσθηση για τον εαυτό σας μέσα στις βασικές σας σχέσεις: νιώθετε ότι δίνετε περισσότερα απ’ ότι παίρνετε; Νιώθετε ότι οι άλλοι δεν σέβονται τις ανάγκες σας; Μήπως συχνά σας φορτώνουν με έξτρα καθήκοντα γιατί είστε βολικοί και δεκτικοί; Και μήπως όλα αυτά σας στριμώχνουν & σας αφήνουν με την αίσθηση του ριγμένου, του λιγότερου, του κατώτερου;

Ξεκινήστε να λέτε «όχι» και να βάζετε όρια.

Στην αρχή θα παραξενευτούν οι άλλοι γιατί τους έχετε μάθει αλλιώς και θα αντιδράσουν, αλλά στην πορεία θα δείτε ότι θα αρχίσουν να σας υπολογίζουν περισσότερο και να σας σέβονται επίσης περισσότερο! Κι αν κάποιοι απομακρυνθούν επειδή δεν τους βολεύετε πια, τότε να χαρείτε γιατί οι άνθρωποι αυτοί δεν ήταν για σας, και αφήνουν χώρο για εκείνους που σας ταιριάζουν και σας τιμούν.

Ισορροπείστε αποφεύγοντας τα άκρα

Δεν θα πάτε από ένα τελείως «καλό παιδί» στο άλλο άκρο, να γίνετε «bitch» και να λέτε πάντα όχι. Αναρωτηθείτε ποιος άνθρωπος θέλετε να είστε, αξιολογήστε τις καταστάσεις και κρίνετε πότε θα δεχτείτε να κάνετε μια χάρη ή μια έξτρα δουλειά, και πότε θα βάλετε το όριό σας. Ένας πολύ καλός δείκτης είναι οι δικές σας αξίες και οι δικές σας προτεραιότητες. Γιατί και η βοήθεια και η υποστήριξη που δίνετε στους ανθρώπους σας είναι κι αυτές αξίες και μέσα στη φύση σας.