Argos – Dagboek van een IC-Chef

Aan het einde van dit tweede coronajaar ziet Armand Girbes op zijn IC-afdeling – ondanks de opkomst van de omicron-variant - toch ‘een heel geleidelijke afname’ van covid-patiënten. Degenen die nu nog met covid op de IC terechtkomen, zijn ‘voornamelijk ongevaccineerde patiënten’. Reden voor dokter Girbes om nog eens het belang van vaccineren te benadrukken.

Hij wijst er ook op dat het steeds lastiger wordt om in deze aanhoudende coronacrisis vast te houden aan het klassieke criterium ‘wie spoedhulp nodig heeft, gaat voor’. Want hoeveel mensen met een andere aandoening dan covid overlijden nu doordat zij niet kunnen worden geholpen? ‘En ligt dat misschien ook aan de zorg voor non-covid-patiënten die nu onder de maat is?’

Verder pleit Armand Girbes voor een herstelplan om de opleiding van artsen en medisch specialisten overeind te houden. ‘Deze studenten en co-assistenten hebben een heel beperkte opleiding gehad’, waarschuwt Girbes, omdat zij door het grote aantal covid-patiënten slechts een beperkte variatie aan casus onder ogen hebben gekregen. ‘Ga maar na wat het betekent, voor iemand die in opleiding is tot chirurg, dat er nu veel en veel minder wordt geopereerd.’

Desondanks ziet Girbes de toekomst positief tegemoet. Hij heeft vertrouwen in de werking van de vaccins en is redelijk optimistisch over de antivirale middelen die eraan komen. ‘Ik denk daarom niet dat ik volgend jaar om deze tijd weer achter een bureautje zit en we in Nederland nog steeds te maken hebben met een lockdown.’

Na bijna twee jaar vechten tegen het coronavirus vindt Armand Girbes het tijd dat we de feiten onder ogen gaan zien: covid blijft voorlopig onder ons en zal net als griep een nare ziekte zijn waar we mee moeten leven. We moeten ons er daarom op instellen dat een deel van de bevolking elk jaar een prik moet halen. En ook dat elk jaar opnieuw covid-patiënten op de IC en andere verpleegafdelingen terechtkomen.

Dat betekent dus blijvende extra last voor ziekenhuizen. Girbes roept het kabinet daarom op tot actie. ‘Als je dat weet, ga dat dan organiseren, zou ik zeggen. Er overkomen ons nu telkens allerlei dingen. We laten ons verrassen. En dat geeft de bevolking heel veel wantrouwen. Ik denk dat het belangrijk is dat een aantal mensen het perspectief schetsen: zo gaat het eruitzien.’

Girbes pleit nog steeds voor covid-ziekenhuizen en maatregelen om zorgmedewerkers te ‘ontzorgen’ – zoals de baas van Cirque du Soleil doet met zijn circusartiesten. In plaats daarvan ziet hij met lede ogen aan dat er opnieuw wordt gesteggeld over de beste neusmondmaskers voor het verplegend personeel; dat de nodige hulptroepen zich niet meer eenvoudig laten overhalen om op de IC bij te springen; dat dokters en verplegers zelf besmet raken en dat het formatiedocument dat Gert Jan Segers van de ChristenUnie in de trein liet liggen, weinig hoop op verbetering biedt. ‘En wat staat er in het concept-regeeraakkoord over de zorg? Helemaal niets! Dan denk je: dat kan niet waar zijn!’

Het is ‘enigszins riskant’ om te vertellen, zegt dokter Girbes, want ‘je wilt geen dingen zeggen die buitengewoon onaardig zijn’. Toch wil hij het probleem benoemen. Het gaat hierom: hoewel de coronapandemie over haar hoogtepunt heen lijkt te zijn, is het nog steeds erg druk op de IC-afdeling en moet Girbes een covid-patiënt zien over te plaatsen naar een minder ‘vol’ ziekenhuis. Maar het systeem dat de overheid daarvoor heeft opgetuigd – het Landelijk Coördinatiecentrum Patiëntenspreiding - blijkt in de praktijk erg onhandig. ‘Je wordt er helemaal gaar van.’ Een inkijkje in de bureaucratische praktijk.

Het wordt voller op zijn IC, merkt dr. Armand Girbes. De nieuwe coronapatiënten zijn meestal ouderen die zich niet hebben laten vaccineren. Dat lijdt tot discussie onder de staf: Moet je de zorg voor andere patiënten uitstellen voor mensen bewust risico hebben genomen?

Nu de druk op zijn afdeling wat afneemt, verdwijnt langzaam maar zeker de adrenaline die de zorgmedewerkers afgelopen tijd ondanks alles op de been heeft gehouden. Ironisch gevolg is dat juist nu het ziekteverzuim op de IC toeneemt. Mensen komen erachter dat ze fysiek en mentaal moe zijn. 'En er is nog betrekkelijk weinig in het gewone leven om wat te ontspannen. Wat dat betreft snijdt het mes aan twee kanten een stuk slechter.'

Doordat medewerkers op de IC-afdeling ziek worden of anderszins uitvallen, kampt Armand Girbes voortdurend met een dreigend tekort aan ziekenhuisbedden. Noodgedwongen houdt hij soms een bed vrij, omdat er op dat moment onvoldoende personeel beschikbaar is om de patiënt te verzorgen. Maar dan klopt de functionaris aan van het landelijke coördinatiecentrum patiëntenspreiding. ‘Jullie moeten een patiënt overnemen want jullie zitten één bed onder jullie taks.’ Dokter Girbes beschrijft wat er dan gebeurt. ‘Het vreemde is dat we dit soort telefoontjes alleen maar krijgen over reguliere en Long-COVID-patiënten. Een normaal mens zou denken dat hier sprake is van discriminatie.’

Hij doet een oproep om snel een plan te maken voor al die reguliere patiënten die straks, na de COVID-crisis, alsnog de medische hulp nodig hebben die nu wordt uitgesteld.

Armand Girbes is chagrijnig. Zijn IC-afdeling ligt weer overvol met covid-patiënten terwijl de rek er totaal uit is. Dat leidt tot irritaties op de werkvloer, die hij het hoofd moet zien te bieden. Girbes probeert dat onder meer door medewerkers op het hart te drukken om elkaar 'laagdrempelig' aan te spreken. 'Ik wil dat de schoonmaker de professor aanspreekt, maar de professor ook de schoonmaker kan aanspreken.' Ondertussen ziet hij de bureaucratie in Nederland ten onder gaan. Wat is er toch vreselijk veel misgegaan. Of, zoals zijn vrouw meestal zegt: de situatie is K.

Armand Girbes ziet iets bijzonders gebeuren op zijn IC-afdeling: sommige ernstig zieke covid-patiënten zijn binnen een dag van de beademing. Dat heeft hij niet eerder meegemaakt. Wat is hier aan de hand? Mogelijk heeft het te maken met het type coronavirus.

De corona-crisis heeft ook gevolgen die niet meteen met de patiëntenzorg te maken hebben, merkt Armand Girbes. Zo gaan de covid-maatregelen in academische ziekenhuizen als het VUmc ten koste van de opleiding van studenten tot arts of medisch specialist. Meer dan tweehonderd arts-assistenten in Nederland gaan langer over hun opleiding doen, onder meer omdat de inzet van proefpersonen vanwege besmettingsgevaar is opgeschort. Daarnaast tast corona het teamgevoel op de IC aan. De reguliere afdelingsborrel kan al een tijd niet doorgaan. Maar daar heeft Girbes nu een oplossing voor bedacht: een borrelpakket voor thuis. Met wijn en nootjes, zodat de IC’ers uit het VUmc vrijdagavond tussen acht en negen toch gezellig met elkaar kunnen zijn. Via Zoom of Teams. ‘Zodat we toch een beetje dat gevoel van menselijkheid en het intermenselijke contact terugkrijgen.’

Dokter Girbes is blij. Het grootste deel van zijn medewerkers is gevaccineerd, wat het gevoel van veiligheid op het werk vergroot. Verpleegkundigen die vanwege chronische ongemakken tot de risicogroep behoren, melden zich spontaan om weer op de covid-afdeling te werken. Ondertussen vraagt Girbes zich af of de ingrijpende coronamaatregelen van de overheid wel opwegen tegen de maatschappelijke winst die daarmee wordt geboekt. ‘Mijn voorspelling is dat zal blijken dat we niet de goede keuzes hebben gemaakt. Dat we ons te veel laten leiden door wat met spoed op ons afkomt.’