Ym mhennod olaf cyfres Cyfoeth: Podlediad Amgylchedd Cyfoeth Naturiol Cymru ar Dîm Amgylchedd Ceredigion, bydd y swyddog cadwraeth Emma Ivinson yn ymuno â Llion Bevan i archwilio her cadwraeth anarferol—diogelu cynefinoedd sydd wedi dod i'r amlwg o fwyngloddiau metel segur.

Er bod y mwyngloddiau hyn yn ffynhonnell adnabyddus o lygredd, yn gollwng metelau trwm gwenwynig i afonydd ac yn effeithio ar ecosystemau, maent hefyd wedi dod yn gartref i rai o'r rhywogaethau prinnaf a mwyaf arbenigol yn y DU. Mae Emma'n esbonio sut mae rhai cennau, mwsogl, a phlanhigion arbennig o brin - wedi addasu i'r amodau eithafol hyn, gan wneud hen safleoedd mwyngloddio yn hanfodol ar gyfer cadwraeth.

Mae'r sgwrs hefyd yn ymchwilio i etifeddiaeth mwyngloddio metel yng Nghymru, y bygythiadau y mae'r safleoedd hyn yn eu peri i ansawdd dŵr, a sut mae Rhaglen Mwyngloddiau Metel Cymru yn gweithio i leihau llygredd tra'n cadw gwerth ecolegol a hanesyddol y tirweddau hyn. Mae Mwynglawdd Cwmystwyth, safle o arwyddocâd cadwraeth Ewropeaidd a threftadaeth ddiwydiannol, yn astudiaeth achos allweddol, gydag ymdrechion ar y gweill i lanhau ei ddyfroedd wrth ddiogelu ei rywogaethau prin.

Nid tasg hawdd yw cydbwyso cadwraeth, lliniaru llygredd, a chadwraeth treftadaeth, ond mae'r bennod hon yn tynnu sylw at sut mae CNC yn llywio'r cymhlethdodau hyn. Os ydych chi'n chwilfrydig am y ffyrdd rhyfeddol y gall natur adennill tirweddau sydd wedi'u newid gan bobl—neu sut mae hanes ac ecoleg yn cydblethu—mae'r bennod hon i chi.

Nodyn: Paul Edwards, aelod staff CNC dynnodd y llun a ddefnyddir am y bennod yma.

Yn y bennod hon o Cyfoeth: Podlediad Amgylchedd Cyfoeth Naturiol Cymru, mae'r cyflwynydd Llion yn parhau â'r gyfres ar Dîm Amgylchedd Ceredigion gan ddysgu am Borfeydd Rhos, cynefin hynod ddiddorol ond mewn perygl sy'n llawn rhywogaethau planhigion a infertebratau prin. Yn ymuno â Llion mae Bethan Lewis, sy'n taflu goleuni ar y gwaith hanfodol sy'n cael ei wneud i ddiogelu'r llochesi bioamrywiaeth hyn.

Mae Bethan yn ein cyflwyno i Porfeydd Rhos, gan dynnu sylw at eu hamrywiaeth gyfoethog o rywogaethau, gan gynnwys glöyn byw Britheg y Gors sydd dan fygythiad. Ar un adeg yn gyffredin, mae'r glöyn byw eiconig hwn wedi dioddef dirywiad dramatig oherwydd colli a darnio o’i gynefin. Darganfyddwch sut mae Porfeydd Rhos yn hanfodol ar gyfer y gloÿnnod byw hyn ac yn cynnal amrywiaeth syfrdanol o blanhigion, gan gynnwys tegeirianau a Thamaid y Cythraul yn ogystal â thorf o rywogaethau o bryfed.

Mae'r sgwrs yn ymchwilio i'r heriau sy'n wynebu Porfeydd Rhos, gan gynnwys effaith newidiadau amaethyddol sydd wedi arwain at golli glaswelltiroedd lled-naturiol o 97% ers y 1930au. Mae Bethan yn esbonio sut mae CNC yn gweithio gyda thirfeddianwyr i reoli'r cynefinoedd hyn trwy arferion pori wedi'u teilwra, rheoli prysgwydd, a chytundebau cyllido cadwraethol.

Mae'r bennod hefyd yn archwilio'r bygythiadau a berir gan newid yn yr hinsawdd, sy'n amharu ar gydbwysedd cain rhywogaethau sy'n dibynnu ar Borfeydd Rhos. Gyda mewnwelediadau o arolygon diweddar, mae Bethan yn tynnu sylw at lwyddiannau a rhwystrau mewn ymdrechion i amddiffyn Britheg y Gors, gan danlinellu pwysigrwydd cysylltedd a gwytnwch cynefinoedd tymor hir.

Mae'r bennod hon yn cynnig golwg fyw ar sut mae ymdrechion cadwraeth yn gwneud gwahaniaeth, hyd yn oed yn erbyn cefndir heriau sylweddol. Tiwniwch i mewn i ddysgu sut mae CNC yn diogelu'r cynefin hanfodol hwn a'i bywyd gwyllt, a chael eich ysbrydoli gan angerdd Bethan am harddwch naturiol Cymru. Peidiwch â cholli'r rhifyn gwir ddiddorol a chalonogol hon ar galon tirweddau gwyllt Ceredigion.

Yn y bennod hon o Cyfoeth: Podlediad Amgylchedd Cyfoeth Naturiol Cymru, mae'r cyflwynydd Llion yn parhau â'r gyfres fer ar Lliniaru Addasu Hinsawdd drwy archwilio strategaethau addasu gyda Dr. Lucia Watts, Cynghorwr Risg Hinsawdd ac Addasu yn CNC.

Mae'r bennod yn adeiladu ar y drafodaeth flaenorol am liniaru trwy ganolbwyntio ar sut mae CNC yn paratoi ar gyfer effeithiau presennol ac effeithiau newid hinsawdd yn y dyfodol, megis digwyddiadau tywydd eithafol, codiad yn lefel y môr, a sifftiau cynefin.

Mae'r gwesteion yn rhannu eu teithiau personol i'r maes a sut mae'r profiadau hyn yn llywio eu gwaith o wneud Cymru'n fwy gwydn yn yr hinsawdd.

Mae Lucia yn esbonio bod addasu yn hanfodol i leihau risgiau sy'n gysylltiedig â'r hinsawdd i bobl a natur. Mae hi’n trafod enghreifftiau ymarferol, megis creu mannau gwyrdd trefol, tyfu coed cydnerth yn yr hinsawdd ar gyfer y dyfodol a gweithredu mesurau arfordirol i frwydro yn erbyn "gwasgfa arfordirol." 

Mae'r bennod hefyd yn tynnu sylw at lansiad cynllun addasu cyntaf CNC, sy'n amlinellu 50 o gamau gweithredu strategol a gynlluniwyd i wella gwytnwch cymunedol, gwella cynefinoedd naturiol, ac integreiddio ystyriaethau hinsawdd i gynllunio a rheoleiddio.

Daw'r bennod i ben gyda myfyrdodau ar yr hyn sy'n ysbrydoli Lucia yn ei rol, gan bwysleisio pwysigrwydd integreiddio gwyddoniaeth â gweithrediadau’r byd go iawn i ddiogelu dyfodol Cymru.

Croeso i ran gyntaf ein cyfres fach dwy bennod sy'n archwilio sut ‘dyn ni yng Nghyfoeth Naturiol Cymru yn mynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd. 

Yn y bennod hon, mae Llion yn sgwrsio â Sadie Waterhouse, Cynghorydd Arbenigol Arweiniad Ynni, i blymio'n ddwfn i ymdrechion lliniaru CNC - y camau a gymerwn i leihau allyriadau nwyon tŷ gwydr a chyfyngu ar newid hinsawdd yn y dyfodol.

Mae Sadie yn rhannu ei thaith ddiddorol i waith amgylcheddol gan ddechrau gyda hanes o ymddiddori ym myd natur fel plentyn a dylanwad bwysig ei Nain a’i Thaid.

Gyda'i gilydd, maent yn dadbacio Cynllun Sero Net uchelgeisiol CNC, sy'n cynnwys lleihau allyriadau 35% erbyn 2030 a nod hirdymor o 90% erbyn 2050. Darganfyddwch y strategaethau y tu ôl i'r cynllun, megis pontio i fflyd cerbydau trydan, gwella effeithlonrwydd ynni mewn adeiladau, a datgarboneiddio cadwyn gyflenwi CNC.

Mae Mefty hefyd yn tynnu sylw at sut mae CNC yn mynd i'r afael ag allyriadau o'i weithrediadau, gan gynnwys coedwigaeth a rheoli mawndir, tra hefyd yn mynd i'r afael â heriau fel cyfyngiadau contractwyr a chymhlethdod allyriadau'r gadwyn gyflenwi.

Mae'r bennod hon yn cynnig golwg fanwl ond hygyrch ar yr heriau a'r cyfleoedd wrth liniaru newid yn yr hinsawdd. Tiwniwch i mewn i ddysgu sut mae CNC yn sbarduno newid systemig wrth rymuso staff a phartneriaid i wneud gwahaniaeth go iawn.

Ymunwch â ni am daith ar hyd Afon Teifi ym Mhennod Pedwar o'n cyfres yn canolbwyntio ar Dîm Amgylchedd Ceredigion Cyfoeth Naturiol Cymru.

Dan arweiniad Jon Turner, uwch swyddog cadwraeth gyda dros 25 mlynedd o brofiad ar Afon Teifi, rydym yn archwilio cynefinoedd amrywiol yr afon, ei bywyd gwyllt arbennig, a'r ymdrechion cadwraeth pwrpasol sy'n diogelu'r adnodd naturiol hanfodol hwn.

Gan ddechrau yn nharddiad yr afon yn yr Ucheldir yr Elenydd anghysbell, mae Jon yn mynd â ni i lawr yr afon, gan ddatgelu straeon a manylion diddorol. O'r Planhigyn Dŵr Arnofio prin yn llynnoedd yr ucheldir i'r corsydd a bywyd dyfrol prin lawr yr afon, mae pob tro o'r Teifi yn adrodd stori. Darganfyddwch pam fod y Teifi o arwyddocâd Ewropeaidd fel Ardal Cadwraeth Arbennig, gan gefnogi fflora a ffawna arbennig fel Eog yr Iwerydd, llysywod pendoll a Mwsogl Afon Amlffrwyth.

Dysgwch sut mae swyddogion cadwraeth CNC yn cydweithio â ffermwyr, pysgotwyr a chymunedau lleol i gydbwyso anghenion ecolegol â bywyd bob dydd, a chael golwg uniongyrchol ar brosiectau CNC sydd â'r nod o wella ansawdd dŵr a mynd i'r afael â rhywogaethau estron goresgynnol. 

Dewch i glywed am y ceunentydd trawiadol ger Cenarth, sy'n adnabyddus am eu tirweddau dramatig a'u neidiau eog tymhorol, a Chorsydd Teifi bywiog lle mae dyfrgwn a physgotwyr yn ffynnu.

Mae'r bennod hon yn fwy na naratif yn unig; mae'n wahoddiad i werthfawrogi'r berthynas gymhleth rhwng cadwraeth, cymuned a rhyfeddod naturiol. Os ydych chi'n angerddol am fywyd gwyllt, afonydd, neu'r heriau unigryw o warchod amgylcheddau o'r fath, ni ddylid colli'r bennod hon. 

Tiwniwch i mewn, a dysgwch pam mae'r afon hon yn ysbrydoli cadwraethwyr fel Jon bob dydd.

Yn nhrydydd pennod ein cyfres ar Dîm Amgylchedd Ceredigion, rydym yn trafod y gwaith hanfodol sy'n cael ei wneud i ddiogelu ansawdd dŵr yn afonydd Ceredigion. 

Yn ymuno â Llion mae Bethan Lewis, Swyddog Amgylchedd CNC, sy'n esbonio sut y dechreuodd weithio yn nhîm yr amgylchedd, a rôl y tîm ei hun. Mae'n egluro sut mae'r tîm yn sicrhau nad yw cwmnïau dŵr, ffermydd a thriniaethau dŵr breifat - fel tanciau septig - yn niweidio'r Amgylchedd. Yna, mae hi’n egluro’r camau gorfodi sydd ar gael os yw afon yn cael ei llygru.

Tiwniwch i mewn i gael golwg bersonol a chraff ar y gwaith i gynnal dyfrffyrdd iach yng Ngheredigion.

Dolenni o'r bennod:

·       Cofrestru’ch tanc carthion neu uned trin carthion gryno

·       Rhoi gwybod am ddigwyddiad amgylcheddol

Pennod 2: Tîm Amgylchedd Ceredigion a Dŵr Ymdrochi 

Yn y bennod hon o Cyfoeth, mae Llion yn sgwrsio gyda Bethan Lewis, Swyddog Amgylchedd Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC), am waith hanfodol Tîm Amgylchedd Ceredigion i fonitro a chynnal ansawdd dŵr ymdrochi ar hyd arfordir Ceredigion. Mae Ffion yn rhannu ei thaith o’i diddordeb mewn daearyddiaeth a gwyddoniaeth yn yr ysgol i'w rôl bresennol yn CNC. 

Mae'r drafodaeth yn ymdrin â diffiniad a phwysigrwydd dyfroedd ymdrochi dynodedig, y broses fonitro dymhorol, a'r meini prawf ar gyfer dosbarthu. Mae Ffion yn egluro arwyddocâd paramedrau fel E.coli a Enterococci Coluddyn, rôl modelau rhagfynegol wrth asesu ansawdd dŵr, a sut mae CNC yn ymdrin â materion llygredd dros dro a pharhaus. Mae'r bennod hefyd yn cyffwrdd â'r cydweithio rhwng gwahanol dimau CNC a sut y gall y cyhoedd gael gafael ar ddata ansawdd dŵr manwl. 

Gwrandewch i ddysgu mwy am yr ymdrechion i sicrhau dyfroedd ymdrochi diogel a glân yng Ngheredigion. 

Dolenni i adnoddau a gwefannau a grybwyllwyd:

·       Gwirio ansawdd dŵr ymdrochi

·       Gwybodaeth am wobrau arfordirol Cadwch Gymru'n Daclus

Ymunwch â ni am daith graff i'r rôl hanfodol y mae'r tîm ymroddedig hwn yn ei chwarae o fewn CNC. Dysgwch sut maen nhw wedi'u strwythuro i ymateb yn effeithiol i wahanol argyfyngau amgylcheddol.

 Byddwn yn mynd â chi y tu ôl i'r llen i ddeall sut beth yw hi pan fydd galw sydyn ar aelodau'r tîm i weithredu. O'r hysbysiad cychwynnol brys i gyrraedd y safle, byddwch yn cael golwg fewnol ar y broses fanwl o nodi a mynd i'r afael â ffynonellau llygredd.

 Mae'r bennod hon yn dangos nid yn unig sut mae'r tîm yn ymateb i argyfyngau amgylcheddol, ond mae hefyd yn tynnu sylw at yr angerdd a'r arbenigedd sy'n gyrru'r staff yn Nhîm Amgylchedd Ceredigion. Mae eu hymrwymiad i ddiogelu bywyd gwyllt a thirweddau hardd Ceredigion wir yn ysbrydoledig.

 Tiwniwch i mewn i weld yn uniongyrchol yr ymroddiad a'r sgil sy'n mynd i ddiogelu ein hamgylchedd, a chael gwerthfawrogiad dyfnach i'r bobl bob dydd sy'n gweithio'n ddiflino y tu ôl i'r llen. 

Yn y gyfres hon, byddwch yn clywed gan wahanol dimau Cyfoeth Naturiol Cymru sy'n gweithio gyda’i gilydd i leihau'r perygl o lifogydd i gymunedau yng Nghymru.

Bydd hyn yn rhoi trosolwg da i chi o beth yw'r perygl o lifogydd, yr hyn yr ydym yn ei wneud i'w reoli yng Nghymru, a pha effaith y mae'r argyfwng hinsawdd yn ei chael ar berygl llifogydd yng Nghymru nawr ac yn y dyfodol.

·       Tudalennau Gwe Rheoli Perygl Llifogydd

·       Atebion sy’n seiliedig ar natur ar gyfer rheoli arfordirol

·       Cynlluniau Rheoli Traethlin

·       Cronfa Ddata Cenedlaethol Asedau Llifogydd

·       Rhybuddion llifogydd

·       Gwirio lefelau'r afonydd, glawiad a data môr

·       Rhagolygon perygl llifogydd 5 diwrnod

·       Gwiriwch eich perygl llifogydd ar fap (Map Asesiad Perygl Llifogydd Cymru)

·       Map Llifogydd ar gyfer Cynllunio / Datblygu Cyngor

·       Swyddi, prentisiaethau a lleoliadau

Os oes gennych unrhyw gwestiynau neu sylwadau ar unrhyw beth a gwmpesir yn y gyfres podlediad hon, cysylltwch â ni ar [email protected] 

Yn y gyfres hon, byddwch yn clywed gan wahanol dimau Cyfoeth Naturiol Cymru sy'n gweithio gyda’i gilydd i leihau'r perygl o lifogydd i gymunedau yng Nghymru.

Bydd hyn yn rhoi trosolwg da i chi o beth yw'r perygl o lifogydd, yr hyn yr ydym yn ei wneud i'w reoli yng Nghymru, a pha effaith y mae'r argyfwng hinsawdd yn ei chael ar berygl llifogydd yng Nghymru nawr ac yn y dyfodol.

·       Tudalennau Gwe Rheoli Perygl Llifogydd

·       Atebion sy’n seiliedig ar natur ar gyfer rheoli arfordirol

·       Cynlluniau Rheoli Traethlin

·       Cronfa Ddata Cenedlaethol Asedau Llifogydd

·       Rhybuddion llifogydd

·       Gwirio lefelau'r afonydd, glawiad a data môr

·       Rhagolygon perygl llifogydd 5 diwrnod

·       Gwiriwch eich perygl llifogydd ar fap (Map Asesiad Perygl Llifogydd Cymru)

·       Map Llifogydd ar gyfer Cynllunio / Datblygu Cyngor

·       Swyddi, prentisiaethau a lleoliadau

Os oes gennych unrhyw gwestiynau neu sylwadau ar unrhyw beth a gwmpesir yn y gyfres podlediad hon, cysylltwch â ni ar [email protected]