In de 18e eeuw uitten de inwoners van Zonhoven hun bezorgdheid over verhoogde vijverdijken op het domein Hengelhoef, eigendom van de norbertijnenabdij van Floreffe. Hoewel de exacte locatie van de betreffende vijver onduidelijk is, suggereert een potloodnotitie dat het mogelijk om de Halvijver gaat. Deze vijvers, gelegen ten noordoosten van Hengelhoef, werden gevoed door de Roosterbeek (destijds bekend als de Molenbeek op de Ferrariskaart), die door het dorpscentrum van Zonhoven stroomde.​

De verhoogde dijken zouden het risico op overstromingen van de Roosterbeek in Zonhoven vergroten. Om toekomstige schade te voorkomen, wilden de bewoners van Zonhoven een "cautio damni infecti" eisen van de abt van Floreffe. Dit is een garantie die nakende of toekomstige schade dekt, een principe dat al bestond in de Romeinse rechtspraak.​

De abdij van Floreffe werd in 1121 gesticht door Norbertus van Gennep op verzoek van graaf Robrecht II van Namen. Gelegen op een strategische positie, kende de abdij diverse belegeringen en conflicten, wat leidde tot plunderingen van haar boerderijen en meerdere vernielingen van de abdijgebouwen. In de 18e eeuw werd de abdij heropgebouwd in classicistische stijl. Tijdens de Franse periode werd de abdij verbeurdverklaard en verkocht. Na de Belgische Opstand werd de abdij opnieuw geopend en kreeg het een onderwijsfunctie. In 1964 en 1990 werden nieuwe vleugels aan het complex toegevoegd voor onderwijsdoeleinden.​

In 1141 ontvingen de norbertijnen van Floreffe bezittingen in Houthalen, aangeboden door de graaf en gravin. Dit vormde de oorsprong van het domein Hengelhoef. De naam Hengelhoef is een samenstelling van "heng" (hellend terrein) en "lo" (bos). Reeds in 1179 is er sprake van een boerderij op Hengelhoef. Op het domein werd op grote schaal aan bijen- en schapenteelt gedaan, en vermoedelijk ook aan viskweek.

-------------------------

De Wijers is een podcast van De Wijers. Productie: De Praeters

In opdracht van de prins-bisschop voerden graaf de Renesse en baron de Segrad een inspectie uit langs de Laambeek, van de Genaderse watermolen tot Terlaemen. Hun verslag onthulde talrijke recent afgebroken of nog bestaande dijken en riolen die het beekwater naar aangrenzende gronden leidden. De beek bleek op meerdere plaatsen te smal en te ondiep, wat de doorstroming belemmerde. Overhangende bomen en struiken verslechterden de situatie.​

Bij het domein Vogelsanck troffen ze een sluis aan die het water naar de weiden van Vogelsanck leidde, terwijl een dijk de doorstroming naar Terlaemen verhinderde. Verderop werd het water omgeleid naar de Hamelsvijver en de grote vijvers aan de voet van de Bolderberg, richting de abdij van Herkenrode en Hasselt. Hierdoor ontvingen de vijvers en molens van Terlaemen slechts een beperkte watertoevoer.​

Het waterkasteel Vogelsanck in Zolder is een van de meest opmerkelijke kastelen van België. De oudste delen, waaronder de donjonbasis uit ijzeroer en bruine ijzerzandsteen, dateren uit het jaar 1000. In 1637 werd het kasteel uitgebreid in Maaslandse renaissancestijl onder Ferdinand van Inhausen en Kniphausen. Achter de toren bevindt zich een gotische kapel uit 1445. In 1875 kreeg het kasteel een neotudorstijl toevoeging, geïnspireerd door Lady Camille Preston. Het kasteel is gebouwd rond een rechthoekig binnenhof met diverse bouwstijlen en wordt omringd door een Engels park van 5 hectare, deels ingericht als arboretum. Van 1187 tot 1795 was het de bestuurszetel van de zelfstandige heerlijkheid Vogelsanck. Sinds 1741 is het kasteel in bezit van de familie de Villenfagne de Vogelsanck.​

Het landgoed Terlaemen wordt reeds vermeld in 1293 als eigendom van Clara van der Lamen. In 1750 werd het huidige kasteel gebouwd als jachtslot voor graaf Jean de Borchgrave. In 1811 werd het verkocht aan jonkheer Laurent Palmers, wiens nakomelingen het uitbreidden met twee zijvleugels. Het witgeverfde kasteel, gebouwd in symmetrische classicistische stijl, ligt te midden van een 142 hectare groot domein met 20 kweekvijvers en uitgestrekte bossen en heide. De Laambeek kronkelt door het domein en voedt de vijvers.​

-------------------------

De Wijers is een podcast van De Wijers. Productie: De Praeters

In 1648 huurde Godefridus Smakers de smout- en windmolen van Hasselt en Kuringen. Smoutmolens persten olie uit zaden zoals koolzaad en rapen. Als huurder moest Smakers zich houden aan strikte regels, vooral met betrekking tot het gebruik van water uit het nabijgelegen reservoir.​

Eigenaren van de omliggende gronden waren verantwoordelijk voor het onderhoud van de afloop van het reservoir. Wilden zij opnieuw brandewijn produceren, dan mochten zij water uit het reservoir halen. Als het reservoir echter droog stond, dienden zij gebruik te maken van een goot die onder de ossenstal naast de smoutmolen doorliep en water uit de Demer aanvoerde. Bij klachten konden de eigenaars hun toestemming voor watergebruik intrekken.​

Er werd verteld dat er vroeger, toen de windmolen nog een volmolen was, een goot onder de straat door liep. Als deze goot opnieuw ontdekt en gebruikt zou worden om water uit het reservoir te halen, was dat toegestaan, mits het reservoir niet beschadigd werd. Ook hier behielden de eigenaars het recht om deze toestemming in te trekken.​

De Broekermolen bevond zich destijds net buiten Hasselt, ten noorden van de stad aan de Demer. Tegenwoordig herinnert het Broekermolenplein aan deze historische locatie.

De abdij van Herkenrode, gelegen in Kuringen, werd rond 1182 gesticht door graaf Gerard van Loon. In 1217 werd de abdij opgenomen in de orde van Cîteaux, waarmee het de eerste en grootste vrouwenabdij van deze orde in de Nederlanden werd. De abdij verwierf aanzienlijke rijkdommen en bezat uitgestrekte landerijen, vijvers en molens.​

Niet alleen boerderijen en landerijen werden verpacht, ook de eigen bedrijfsgebouwen zoals molens, een brouwerij en een schoenmakerij werden op deze manier uitgebaat. In 1218 kreeg de abdij het visrecht op het deel van de Demer rond de Tuiltermolen te Kuringen. Dit visrecht breidde zich uit en tegen de 18de eeuw ging het over een traject van de molen van Kuringen tot aan de Veldekermolen te Kermt. Ook het vijvernetwerk rond de abdij groeide.​

Op 19 februari 1797, tijdens de Franse Tijd, werd de abdij in Maastricht openbaar verkocht. Hierdoor verloor het enorme patrimonium van refugehuizen, boerderijen, molens en ontelbare percelen bossen, vijvers, hooi- en akkerland zijn eeuwenoude bestemming en samenhang. Mettertijd raakten de gebouwen en gronden echter in handen van verschillende eigenaars.​

Sinds 2022 is Toerisme Vlaanderen de eigenaar van het gehele domein. Erfgoedstichting Herita staat in voor het beheer en de openstelling van Herkenrode.

-------------------------

De Wijers is een podcast van De Wijers. Productie: De Praeters

In 1744 stonden de inwoners van Thiewinkel tegenover baron Charles Lambert van der Heijden voor de Raad van Brabant. De reden? Ze vreesden hun traditionele rechten op het gebruik van de vijvers in Thiewinkel te verliezen.​

Het dossier bevat talrijke getuigenissen van bewoners uit Lummen in een rechtszaak tegen de baron van Blisia, heer van het nabijgelegen kasteel van Loye. Getuigen zoals Hendrick Claes, Andries Timmermans en Albertus Heben spraken over het gebruik van de heide en vijvers. Ze lieten hun vee grazen in de vijvers en verzamelden 'russchen' en 'lappen'—materialen vermoedelijk gebruikt als strooisel voor dierenhokken of stallen—op de droge delen van de vijvers en heide. Daarnaast gaven ze verklaringen over het grachten- en uitlaatsysteem van de vijvers. Op een bijbehorende kaart van de heide en de drie vijvers zijn deze systemen met letters aangeduid.

-------------------------

De Wijers is een podcast van De Wijers. Productie: De Praeters

Tot aan de Franse Revolutie in 1794 maakte Zonhoven deel uit van het graafschap Loon. In deze periode speelde zich een opmerkelijk voorval af. Op 24 juli 1776 werd Peter Jans, die als toezichter van zijn heer Scholtus van der Maesen naar de Platwijers was gestuurd om de vijvers te beheren, aangevallen door Jan Tielens. De aanval was zowel verbaal als fysiek; Jans kreeg een harde slag met een schop op het hoofd en viel zwaar bloedend neer.

De zaak kwam voor het hof van Vliermaal, het oppergerecht van het graafschap Loon, maar dit hof gaf Jans geen gelijk. Hij ging in beroep bij de Leenzaal van Kuringen, waar men het verhaal van Tielens minder geloofwaardig achtte. Uiteindelijk werd Jans vrijgesproken.

In de lokale overlevering leeft Jan Tielens mogelijk voort als 'Janneke van de Platwijers', een legendarisch figuur in Zonhoven. Deze informatie is afkomstig van mondelinge overlevering, zoals verteld door Guido Pirotte.

-------------------------

De Wijers is een podcast van De Wijers. Productie: De Praeters

Het domein van Bokrijk, oorspronkelijk eigendom van de abdij van Herkenrode, omvat vandaag het 19de-eeuwse kasteel met bijhorend landschapspark, het Openluchtmuseum, het arboretum, natuurreservaat Het Wik en het vijvercomplex in het westen.

In 1252 kwam het domein via de graven van Loon in handen van de cisterciënzerinnenabdij van Herkenrode. De abdij liet het gebied bebossen, legde visvijvers aan en ontgon het als landbouwgrond. Tot aan de Franse Revolutie bleef de abdij het domein uitbaten.

Oorspronkelijk maakte Bokrijk deel uit van het grondgebied van Hasselt. Na een conflict tussen Hasselt en Herkenrode (1550–1556) kwam het echter onder het bestuur van Genk te vallen.

Een oudere hoeve op de plek van het huidige kasteel werd in 1744–1745 vervangen door een herenwoning met bijhorende hoeve. Zoals de andere abdijgoederen werd het domein in 1797 verkocht. In de loop van de 19de eeuw evolueerde het van een hoeve met uitgestrekte landerijen naar een kasteel in neorenaissancestijl, omringd door een neerhof, park en landbouwgronden.

In 1927 werd de Belgische Boerenbond eigenaar van het kasteel. Uiteindelijk verkocht men in 1938 het domein, dat toen ongeveer 540 hectare akkerland, bos, moeras, vijvers en weide omvatte, aan de provincie Limburg.

Catharina van Ghoor, abdis van Herkenrode van 1561 tot 1569, verpachtte in maart 1569 een hof en woning te Bokrijk aan Mathys Aerdts. De overeenkomst, die twaalf jaar zou duren, omvatte ook de omliggende landen, beemden en weides.

In het contract stonden talrijke voorwaarden waaraan de huurder zich moest houden met betrekking tot het beheer van bossen, gebouwen, land, vee en water. Voor verschillende percelen werd vermeld wat er reeds op gezaaid was, zoals zomer- of winterkoren of hennep.

Aan het einde van de overeenkomst werd specifiek ingegaan op de vijvers. Mathys was verantwoordelijk voor het onderhoud van de dijken en het reinigen van de vijvers. Indien er nieuwe goten nodig waren, zou de abdij deze voorzien, maar de huurder moest ze zelf plaatsen. Ook werd bepaald dat de vijvers af en toe braak moesten liggen.

De abdij had de vijvers bevoorraad met 1.400 voorns en 2.100 karpers. Tijdens de advent diende Mathys 1.100 karpers aan de abdij te leveren.

-------------------------

De Wijers is een podcast van De Wijers. Productie: De Praeters

In 1810, kort na de Franse Revolutie, werden eigendommen van oude elites geconfisqueerd en verkocht aan de hoogste bieders. De Hasseltse koopman Jacques-Célestin Jouguet zag hierin een kans om zijn bezit uit te breiden. Hij had al dijken aangelegd rond de vijvers Pootweyer, Platweyer en Reedweyer om deze te kunnen claimen. De burgemeester van Diepenbeek, De Montaigne, was ten einde raad.​

De gronden, ooit eigendom van de Landcommanderij Alden Biesen, waren tijdens de Franse Revolutie onteigend. Jouguet kocht deze op, maar claimde ook grond die de gemeente als haar eigendom beschouwde. Door dijken aan te leggen rond de vijvers versterkte hij zijn aanspraken. Reden genoeg voor de gemeente Diepenbeek om een rechtszaak aan te spannen.​

Op de Ferrariskaart zijn de drie vijvers duidelijk te herkennen. Ze liggen ten noorden van Diepenbeek en ten westen van het gehucht Godsheide, in de “Bruyère de Diepenbeeck”.

-------------------------

De Wijers is een podcast van De Wijers. Productie: De Praeters