Podcast hau Europako Euskal Etxeek antolatutako Euskarazko I. Podcast Lehiaketara aurkeztu da eta laugarren postuan geratu da. Gaia Valentzian euskara ikasteari buruzkoa da, hamalau ikaslek azalduta. Eduki nagusiei jarraitu nahi badiezu, testu elebiduna deskarga dezakezu.
- - - - - - -
Aquest podcast s'ha presentat al I Concurs de Podcasts en Èuscar organitzat per les Cases Basques d'Europa i ha quedat en quart lloc. El tema tracta sobre l'aprenentatge del basc a València, explicat per catorze alumnes. Si voleu seguir el contingut principal, us podeu descarregar el text bilingüe (èuscar-castellà)-

Testu elebiduna / text bilingüe:
https://drive.google.com/file/...

Izaro, Leire, Katixa eta Eider
[Deskarga daitekeen podcastaren testu elebiduna: HEMEN]

Gaur bi mila eta hogeita hiruko martxoaren zortzia da.
Azken urte honetan ezagutu ditudan lau emakumeri buruz hitz egin nahi dizuet: kantari bat eta hiru idazle euskaldun. Horiek guztiak sekulakoak dira bere eremuan, eta orain kontatuko dizuet zergatik. Minutu batzuk badituzu, jarraitu entzuten. Nire inpresioez gain, haien ahotsak entzungo dituzue, eta litekeena da zuek ere zuen kabuz ezagutu nahi izatea.
Has gaitezen.
(Izaroren abesti zatia)

Hau da Izaro Andrés Zelaiaren abesti arrakastatsua. Hizkuntza Eskolako euskara irakasleak klasean jarri digu eta lan bikaina iruditu zait. Duela urtebete Libre abestiaren bideoklipa estreinatu zuen, Limones en Invierno bere hirugarren diskoan sartutako abestietako bat, argitaratu zenetik kritika bikainak lortzen ari dena. Libre bortxaketaren kulturaren aurkako kantu feminista da.

Bideoan sorginen erreketa, Venus jainkosaren feminitatea eta emakumearen indarra aipatzen dira. Izaro erakusten du, kateatuta eta plastikoz estalita, abusuen biktima baten itomenaren sinbolo gisa. Gero, oihu iraultzaile bat egiten du ezpata batekin, beldurrak uxatzeko. Azkenean dantzan askatzen da.
[Izaroren abestia, minutu 1]

Bigarren emakumeak Leire Bilbao du izena. Haur eta gazteentzako liburuak idazten hasi zen. Helduentzat poesia argitaratzen du. Duela urtebete ezagutu nuen OCTUBRE Valentziako Kultur Etxean. Han aurkeztu zen Etxeko urak poema-liburuaren antologia elebiduna. Txundituta utzi ninduen bere olerkien irakurketa sutsuak eta gai zintzo urratzaileak. Entzun zuzenean grabatu nion poema hau: "Marru egiten dut".
[Leirek errezitatutako poema]

Zer kontatzen digu poema-liburu honek? «Horrek etxeko urak dauzka» esaten du Ondarroan etxetik edan duela adierazteko, eta etxeko izaera dakarrela. Amatasunaren lekutik idatzitako liburua da. Urak botaz hasten da, umearen eta amaren erditzearekin; gero, listua eta hizkuntza etortzen dira. Liburua ez dago idatzita amatasun idiliko batetik, ez da amatasunaren ukaziotik ere. Pozak eta minak daude, ama izatearen samurtasuna eta pisua, disidentea izateko nahia eta ordena soziala dihardu izatearen kontzientzia, dena alde batera botatzeko gogoa eta ama bera ulertzeko saiakera.

Hirugarren emakumea azken Durangoko Azokan ezagutu nuen. Katixa Agirre, idazlea eta Ikus-entzunezko Komunikazioan doktorea. Han aurkeztu zuen bere azken eleberria: Berriz Zentauro. Duela hilabete batzuk irakurri nuen. Esan behar dut asko gustatu zitzaidala bere proposamen narratiboa Paris futurista eta liluragarri batean.

Protagonistaren helburua Mary Wollstonecraft idazlearen bizitza ikertzea da, Frantziako Iraultzaren erdian egon zen lehen feministatzat jotzen dena. Protagonistaren gorabeheren artean, interes sozialeko gaiak azaltzen dira, adibidez: generoen arteko muga zurrunak eta horiek gainditzeko posibilitateak, iraganarekin daukagun harremana, bikote batek irauteko dituen zailtasunak, errebeldiaren eta erosotasunaren arteko oreka zailak, eta abar. Egia esan, antizipazio-eleberri honek, erritmo haustura batzuk gorabehera, liluratuko zaituzte.

Orain Katixaren ahotsa entzungo dugu bere ipuinaren pasarte bat irakurriz: Jaun eta Jabe.
[Katixaren irakurketa: Jaun eta Gabe]

Aurkeztuko dizuedan laugarren emakumeak Eider Rodriguez du izena. Duela egun batzuk Valentziara etorri zen bere lehen eleberria aurkeztera: Eraikuntzarako materiala. Euskal Herriko Unibertsitateko irakaslea da. Dagoeneko ibilbide luzea egin du saiakera eta narrazio laburren idazle gisa, eta horien artean Bihotz handiegia liburua nabarmentzen da, arrakasta handikoa. Katixak bezala, katalanez eta gaztelaniaz itzulita aurki dezakegu.

Bere eleberria amaitu berri dut, autofikzio generoan sartua, eta asko gustatu zait.
Eleberri honen idazkerak aita eta alaba protagonistaren inkomunikazioa salbatzen du, eta narratzaileak bere buruari esateko eta lotsa eta errua sentiarazten zion aita ausente hori ulertzen saiatzeko bitarteko bakarra bihurtzen da. Ulermen-prozesu horretan, aita alkoholikoa izatearen esperientzia indibiduala kolektibo bihurtzen da.

Eleberria, batzuetan egunkari baten itxurapean, material ezberdin eta sakabanatuz egina dago. Esperientziaren narrazioa termino kolektiboetan ulertzen du. Bereziki bi gauza gustatu zaizkit: lehena, pertsonaiaren introspekzio handia da; itxuraz sufrimendurik erakutsi gabe, badakigu gaizki pasatzen duela. Bigarrena, narratzaileak errealitatetik poesiara ematen dituen jauziak, zati oso eder batzuen bidez. Hara!, nobela hau gomendatzen dizuet, zalantzarik gabe.

Valentziako Ramon Llull liburu-dendan liburua aurkeztu aurretik, Eiderrek oso labur erantzun zidan galdera horiei buruz.
[Eiderrekin elkarrizketa]

Beno, lau emakume ahots entzun ditugu abesten eta idazten. Gehiago eta hobeto entzun eta irakurri egin behar dira, beren nahigabea kontatzen bait digute: gizarte patriarkala eta bizimodu alienatzailea.

Bere abestiek eta literaturak gizatiartu egiten gaituzte. Entzun eta irakur ditzagun.
Laster arte, entzuleok. Ondo pasa.

Irati filmaren erreseina
[Deskarga daitekeen podcastaren testu elebiduna]

[Trailerra entzuten da]

Joan den ostiralean Irati filmaren euskarazko estreinaldian izan nintzen. Filmak liluratu egin ninduen. Filmari buruzko hainbat aipamen irakurri nituen, eta denak ziren positiboak. Niri kosta egiten zait Europa iparraldeko mitologia zelta eta eskandinaviarrekin konektatzea, agian distantzia kulturalagatik. Nire ingurutik gertu daudenekin, berriz, gehiago identifikatzen naiz: kondaira arturikoak eta euskaldunak, adibidez.

Dirudienez, Paul Urquijo zuzendariak Mari jainkosaren, laminen, basojaunaren, magiaren eta sorginkeriaren istorioak irakurri zituen gaztetan. Ondoren, El ciclo de Irati eleberri grafikoa irakurri zuen, eta handik gidoia idatzi zuen Irati filma egiteko.

Paulek, ikus-entzunezko kultura handia eskuratu ondoren, eta bere aurreko filma, Errementari, egin ondoren, Irati egitea erabaki zuen. Bertan fantasiazko mundu bat aurkezten digu, testuinguru historiko erreal baina historian oso lauso batean: Orreagako gudua VIII. mendean, eta Eneko Aritzak sortutako lehen euskal erresuma. Filmak baditu gertakari bortitzak, naturaz gaindiko adierazpenak, izaki mitologikoak, ezinezko maitasuna eta betetzeko helburu bat. Gainera, soinu-banda musikalak oso ondo birsortzen du garaia, polita da.

Hau guztia edertasun handiko eszenatoki naturaletan garatzen da. Pertsonaiek indarra dute eta sinesgarriak dira. Kontatutako mundu mitikoaz gozatzen uzteko narrazioa eta deskribapena aurkitzen ditugu. Emaitza istorio sinesgarri eta entretenigarria da. Azkenean, mitologia errealitatearekin elkartzeko esaera zahar batekin tematzen da: Izena duen guztia existitzen da.
Adizu, Ainhoa. Zer iruditu zaizu filma?

Asko gustatu zait, Toni. Falta zitzaigun euskal epopeia bezalakoa da. Izaki mitologikoen artean heroiak daude. Eginkizun bat bete behar da. Maitasun eta fideltasun harremanak oso ondo kontatuta daude. Irudiak ederrak dira. Baina, bestalde, indarkeriazko sekuentziak desatseginak dira. Hizkuntzari buruz: pertsonaiek hitz egiten duten euskara oso polita eta ulergarria da. Gainera, oso ondo birsortzen du nola hitz egin zezaketen duela hamahiru mende. Zein film ikusgarria!

Bestalde, hizkuntzari buruz hitz egiten nahi dut, Ainhoak lehen aipatu duen bezala. Beldur nintzen ez ote nuen ezer ulertuko. Hala ere, filmak hizkuntza arduradun bat izan du, Gorka Lazkano. Hark hizkuntza erregistroa pertsonaia mota bakoitzera egokitu du, Nafarroako hizkerara, baita zortzigarren mendera ere.

Euskara ikasleak garenez, Gorka Lazkanori egin dioten irratiko elkarrizketaren zati bat sartuko dut. Bertan oso ondo azaltzen ditu pelikulan erabili dituzten hizkuntza-erregistroari buruzko ikerketak eta erabakiak.

[Gorka Lazkanorekin elkarrizketa]

Ikusten duzuenez, sinesgarritasuna eta ulermena eman behar zaizkio antzinako garai bateko hizkuntzari, batez ere testu idatzirik ez dagoenean. Niretzat, Gorkak lortu du.
Tira, bagoaz. Espero dut podcasta gustatu zaizuela. Azkenik, film hau laster ikustea gomendatzen dizuet, zalantzarik gabe. Asko gozatuko duzue. Laster arte.

BERTSOLARITZA GAUR
[Deskarga daitekeen podcastaren testu elebiduna]

Kaixo, ikaskide eta entzuleok! Ongi etorri euskara klaseko podcast berri honetara. Bertsolaritzaren historia hurbilean eta inprobisazioaren teknikan oinarrituko dugu gaia. Gainera, azken bertsolari txapeldunaz hitz egingo dugu: Maialen Lujanbio du izena. Etxepare Institutua, Bertsozaile Elkartea eta Euskal Kultur Erakundea dira gure iturriak podcast hau prestatzeko. Bertso audioak eta elkarrizketak YouTubetik eta EITBtik datoz. Fliki aplikazioak zati batzuk irakurriko ditu automatikoki Ainhoaren ahotsaren bitartez. Beraz, gaurko podcast-a denoi gustatzea espero dut. Goazen aurrera!!!

Bertsolariak mundua asmatzen, eta inprobisatuz kantatzen du. Bertsolaritza bertsoak asmatzeko artea da eta, aldi berean, bertsoaren inguruan sortutako mugimendu soziala. Bertsoa ez da bertso-lerroa bakarrik, bertsoa ahapaldi edo estrofa osoa ere bada. Bat-bateko bertsolaritza gaur egun errealitate indartsua eta gizartean ospe handikoa da Euskal Herrian. Bertsolari Txapelketa Nazionalaren finala, lau urtean behin egiten dena eta hamabost mila lagunek ordu luzez liluratuta entzuten dutena, bizitasunaren froga da. Helburua ez da literatur kalitate handiko testuak inprobisatzea, publikoa hunkitzea, emozionatzea baizik. Bertsolariak, beraz, emozioen egileak dira.

Bertsolariek poesia, txantxa eta gaurkotasuna batzen dituzte. Bertsolariek elkar zirikatzen dute eta melodia zehatz batean oinarritzen dira, gai jartzaileak proposatutako gaia kontuan hartuz, inprobisatu eta a capella kantatzen dute. Bertsolarien emanaldia esparru itxi batean egin daiteke, handia edo txikia izan, berdin antzoki batean, frontoi batean edo jatetxe bateko mahaiaren inguruan, baina baita aire zabalean, plaza bateko kioskoan eta balkoitik balkoira ere.

Amuriza izan zen euskara batuan kantatu zuen lehena, eta entzuleen emozioetara zuzendu zena. Zer da bertso bat? Xabier Amurizak bertsolaritzaren definizioa laburbiltzen du ahapaldi honetan: Neurriz eta errimaz / kantatzea hitza / horra hor zer kirol mota / den bertsolaritza.

Orduan, zein da oinarrizko teknika? Bat-bateko bertso bat sortzeko prozesuak arau zorrotzak errespetatzea eskatzen du errimari, metrikari eta melodiari dagokienez, eta, aldi berean, ezarritako gaia garatzen da. Paradoxikoki, inprobisatzea oso ekintza planifikatua da bertsolariarentzat. Antzeko egoerak bizi izan ditu. Bat-bateko bertsolaritzaren legeetara makurtzen ikasi du (tonadak, errima, metrika...), eta, ondorioz, murrizketak libreki inprobisatzeko lagungarriak dira. Bertsolaria dena xurgatzen ohitu da, hau da, denetarik jaso du koplariak, eta buruan gorde du, behar den unean erabili ahal izateko.

Eta zein da bertsolariaren sortzeko estrategia? Inposatutako gaia entzutean, inprobisatzailearen burua jardunean jartzen da eta, lehenik eta behin, bertsoaren amaierari buruz hausnartzen du. Sortu duen bertsoari gorputza eta indarra erabat emango dion azken errima kantatzean datza. Alderantzizko eraikuntza hori ahozko arte horren berezitasuna da.Honako hauek dira bertso bat eraikitzeko funtsezko elementu teknikoak: abesten, neurtzen eta errimak egiten jakitea, eta, aldi berean, edukia lantzea. Kanpotik ikusita, bertsolaritza menderatzeak urteetako entrenamendua behar du.

[Bertsolaria entzuten da]

Zer gertatu da azken berrogei urteetan bertsolaritzan?
Amurizarekin batera, bertsolari talde berri batek hartu zituen plazak. Garai hartakoak dira Sebastian Lizaso, Anjel Mari Peñagarikano, Xabier Euskitze, Jon Sarasua eta Andoni Egaña, besteak beste. Bertsolari bakar batek ere ez du Egañak adina txapel jantzi. Bertsolaritza ulertzeko modua aldatu zuen: sinbolikoki, tabernatik agertokira pasatu zen. Baliabideak eta inprobisazio-estrategiak planifikatzen hasi ziren. Ondorengo belaunaldietan, Maialen Lujanbio eta Amets Arzallus nabarmendu dira gehien. Horiekin batera, bertsolarien zerrenda etengabe hazi da. Ez da kasualitatea bertsolarien kalitateak gora egitea. Hau da Bertso Eskoletan eta irakaskuntza arautuan egiten den lan nekaezinaren emaitza. Bertsozale Elkartearen lan handiak ahalbidetu du.

Orain Maialen Lujanbio ezagutuko dugu, Bertsolari Txapelketa Nagusia hiru aldiz irabazi duen bertsolari aparta. Lujanbiok berrogeita sei urte ditu. Hamaika urterekin hasi zen Hernaniko ikastolako bertso-eskolan. Han hasi zen nabarmentzen. Geroago eman zuen izena Gipuzkoako eskolarteko txapelketan, eta finalera iritsi zen. Abesti askoren hitzak sortu ditu. Duela bi hilabete bertsolaritzaren saririk handiena irabazi zuen Iruñean.

[Maialenen Saria entzuten da]

Bertsolarien ahalegin mentala eta fisikoa izugarria da, batez ere hain lehiaketa luzean. Maialdek saria irabazi ondoren nola sentitzen den eta etorkizunean zer proiektu izango dituen kontatzen digu.

[Maialenekin Elkarrizketa entzuten da]

Maialenek bide luzea du oraindik lehiaketetan. Ziur nago berriro entzungo dugula.Beno, Erreportaje honen ondoren, bertsolaritzak etorkizun bikaina duela iruditzen zait. Jende gaztearengan ere errotu da, eta hori izango da bere iraupenaren arrakasta. Tira. Bagoaz. Berriro kanal honetan aurkituko zaituztet. Laster arte!

San Braulioko eroa erreseina
[Deskarga daitekeen podcastaren testu elebiduna]

Kaixo, ikaskide eta entzuleok!

Podcast honetan A2 mailako irakurketa bati buruz berri eman nahi dut. "San Braulioko eroa" du izena eta Xabier Monasterio da idazlea. Monasteriok oso ondo ezagutzen du gazte literatura eta, gainera, hainbat titulu idatzi ditu euskaraz, erraz eta mailaka. Erroa argitaletxean aurki ditzakezue haren liburuak.

San Braulio Hego Amerikako herri txiki baten izena da. Han bizi dira nekazari pobreak, lurra lantzen dutenak, eta aberatsen batzuk, noski. Horien artean menderatze-harremana gertatzen da.

Egun batean apaiza espetxeratu egiten dute. Ondorioz berrogei urtez isilik gelditzen da herriko jendea. Ez dute arazorik nahi. Baina gure istorioa gizon arraro bat herrira iristen denean hasten da. Haren etorrera dela eta, litekeena da egoera aldatzea, umeengandik hasita.

Kontakizun hau hiztegi ulergarriaz, esaldi laburrez eta oinarrizko aditz-denborez idatzita dago. Horregatik arin-arin irakurtzen da. Eskematismoa gorabehera, samurra eta interesgarria da. Ez da harritzekoa gazteen artean arrakasta handia izan izana.

Bestela, ez dut ahaztu nahi liburuak irakurmenari eta gramatikari buruzko ariketa asko dituela. Dena oso ondo prestatuta dago.

Amaitzeko, 'San Braulioko eroa' gazte-liburu gomendagarria da. Ziur nago zuen gustukoa izango dela. Irakurtzera animatzen zaituztet.

Agur, hurrengora arte

'Ehuneko ehun' liburuko hiru irakurketa labur. A1 maila.

DURANGOKO AZOKA
[Deskarga daitekeen podcastaren testu elebiduna: HEMEN]

Eztanda da aurten goiburua Durangoko azokan. Euskal kulturak eztanda egin du bederatziehun disko ta liburu nobedade baino gehiagorekin. Gainera, berrehun eta berrogeita hamar kultur ekitaldi egin dira: antzerkia, film laburrak, podkastak, liburu eta diskoen aurkezpenak, kontzertuak eta askoz gehiago.

Mila eta bostehun ikaslek baino gehiagok bisitatu dute azoka eta han liburu pila pat erosi dute. Musika-taldeek ere leku garrantzitsua bete dute. Gazteek ilara luzeak egin dituzte diskoak erosteko eta abeslariekin argazkiak ateratzeko.

Azokako kantaririk ezagunena ZETA izan da. Orain ba entzuten duzue bere abestietako bat ["Hitzeman" abestia entzuten da].

Liburu baten aurkezpena nabarmendu nahi dut: Atsoa. Víctor Català idazlearen ipuin zoragarri sorta bat da. Lehen aldiz euskeraz irakurri ahal izango da. Antologistak kontatzen digu nola deskubritu zuen narratzaile hau. Entzun ezazue [Blanca Llum da hitz egiten duena].

Bestalde, irratirako istorioek arrakasta handia dute gaur egun. Antzinako irrati-belak edo "erradionobelak" dira jatorria. Artxipelagoa gazteen artean ospetsuena da. [Bigarren denboraldiko aurkezpena entzuten da].

Proiektu honetan teknologia binaurala erabili da. Hiru dimentsioko soinuak jartzen du entzulea ekintza gertatzen den espazioetan. Horregatik, entzuteko esperientzia ingurutzailea da. Lehen denboraldiko bederatzi atalak Euskal Irratiaren webgunean aurki ditzakezue. Entzun dezagun sail entzungarri honen hasiera [Artxipelagoko podkasta entzuten da].

Kantari bat, liburu bat eta irratiko podkast bat izan dira erreportaje honetako gaiak. Hurrengo ediziora deitzea gustatuko litzaidake, Durangoko Azoka bizi egin behar baita.

Ikusi edo entzun arte. Agur
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -