Het Laatste Woord

'De vitaliteit van de westerse beschaving'. Zo heette de brochure van historicus Pieter Geyl. Wie nu zo’n titel zou gebruiken,loopt het risico terstond gecanceld te worden. Want hoezo vitaal, en hoezo eigenlijk beschaving? Toch aarzelde professor Pieter Geyl in 1958 geen moment. Historicus Wim Berkelaar bespreekt zijn kleine boekje

Als een middeleeuwer iets nastreefde dan was dat de zogenoemde 'goede dood'. Hij of zij oefende er zogezegd een leven lang voor. Maar sinds de twintigste eeuw zijn we de aloude kunst van het sterven verleerd. Zo schreef Philippe Ariès in 'Het uur van onze dood', zijn boek over duizend jaar sterven, begraven, rouwen en gedenken. Historica Sanne Frequin bespreekt de klassieker.

‘Ik ben in opstand, dus ik ben’, schreef de Franse schrijver en filosoof Albert Camus, vrij naar Descartes in zijn beroemde boek ‘De mens in opstand’. Zijn boek uit 1951 is nog altijd actueel. Historicus Wim Berkelaar bespreekt de klassieker.

Het fascisme was louter rancune, schreef de ene Nederlandse essayist. Nee, het was een ideaal, een geperverteerd ideaal, maar een ideaal, schreef de andere. In 1937 verscheen ‘Het nationaal-socialisme als rancuneleer’ van Menno ter Braak; twee jaar later verscheen ‘ Het fascisme en de nieuwe vrijheid’ van Jacques de Kadt. Historicus Robin te Slaa bespreekt beide klassiekers.

De gemeenschap heeft een vijand nodig om zichzelf te begrijpen. Dat is de boodschap uit ‘Het begrip politiek’ uit 1932 van de Duitse rechtsgeleerde en filosoof Carl Schmitt. Schrijver Arnon Grunberg las het boek en voorzag het van commentaar in zijn essay ‘Vriend en Vijand’. Hij bespreekt de nog altijd actuele klassieker.

Eerst was er het christelijk antisemitisme. Daarna kwamen Hitler en de Jodenmoord. Maar moest het één vanzelf tot het ander leiden? De historicus H.W. Von der Dunk beantwoordt de vraag in 'Voorbij de verboden drempel. De Shoah in ons geschiedbeeld'. Historicus Wim Berkelaar bespreekt de klassieker.

‘Wij slaven van Suriname’ was de Max Havelaar over de Surinaamse slavernij: een literair pamflet, maar ook een degelijk gedocumenteerde aanklacht. Het boek stamt uit 1934 en is geschreven door Anton de Kom. Slavernijhistoricus Ellen Neslo bespreekt de klassieker.

'Het algemeen betwijfeld christelijk geloof' van de dit jaar overleden Harry Kuitert was een ware klassieker. Het boek maakte van God geschiedenis en beroofde ondertussen de gelovigen van hun vertrouwde Opperwezen. Historicus en protestantisme-kenner Wim Berkelaar bespreekt werk en leven van theologisch volksbevrijder Harry Kuitert

We wisten het zeker: de nazimoordenaars waren gedegenereerde half-mensen. Niet dus, liet Hannah Arendt zien in haar boek ‘Eichmann in Jeruzalem’. Historica Merel Boers legt uit waarom Arendt's klassieker over ‘de banaliteit van het kwaad’ nog altijd actueel is.

‘Tien dagen die de wereld deden wankelen’ is hét boek over de Oktoberrevolutie. Het verscheen heet van de naald in 1919, en werd geschreven door de Amerikaanse journalist John Reed. Ruslandkenner Michel Krielaars las het indertijd als student en was op slag verliefd op de Russen. Krielaars bespreekt de klassieker.