II RP. Czas nadziei i wielkich planów. Wychodków, bieżącej wody i prądu elektrycznego, a raczej ich braku. Rozwoju sztuki i nauki. Biedy i bezmyślności. Kulturalnego ożywienia. Oddechu przed decydującym starciem.

W odcinku wykorzystano frag. utworów, w kolejności:

Na zdjęciu: Eugeniusz Bodo z 1931 r. Ze zbiorów Biblioteki Narodowej.

Po odparciu najazdu bezbożnych bolszewików Polacy nareszcie mogli ukształtować państwo według własnych upodobań. Wizji i koncepcji było wiele, jaki i partii na scenie politycznej. Dzięki negocjacjom i kompromisom ukształtowała się republika parlamentarna oparta na konstytucji marcowej z 1921 r. Według Piłsudskiego ten system nie sprostał wyzwaniom czasów. W 1926 r. przeprowadził zamach majowy stając się dyktatorem.

Na zdjęciu: "Portret Józefa Piłsudskiego z Wernyhorą i Stańczykiem": Kazimierz Sichulski. 

Po dziesięcioleciach ograniczonej suwerenności i 123 latach od ostatniego zaboru Polska odzyskała niepodległość. Należało ją jeszcze obronić. 11 listopada 1918 w Compiegne zakończyła się Wielka Wojna, ale dla nas był to dopiero początek walk o granice i przetrwanie. Wrogie Polsce potęgi będą ją nazywać "państwem sezonowym", "bękartem traktatu wersalskiego" i dążyć do jej zniszczenia.

Polska Deklaracja o Podziwie i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych: https://polska1926.pl/podpisy

Profil Kanału Historycznego na Instagramie: https://www.instagram.com/historyczny/

Polecam do obejrzenia:

Na zdjęciu: Alegoria zwycięstwa w 1920 roku. Warszawo naprzód! Autor: Zdzisław Jasiński.

Dlaczego doszło do II wojny światowej? Ten odcinek stanowi próbę odpowiedzi na to pytanie. Przerwa na zaczerpnięcie nowych sił w rywalizacji potęg zbliżała się ku końcowi. W latach 30. XX w. narastały tendencje rewizjonistyczne i imperialistyczne. Nie godzące się z ładem wersalskim potęgi prowadziły coraz bardziej agresywną politykę zagrażając starym mocarstwom. Sny o potędze doprowadzą świat do konfliktu po raz drugi.

W odcinku wykorzystano przemówienie premiera Wielkiej Brytanii, Arthura Chamberlaina wygłoszone na lotnisku po powrocie z konferencji monachijskiej. 

Na zdjęciu: Hiszpańska wojna domowa. 1937 r. Mężczyzna trzyma szczeniaka. Ernesta Hemingwaya można dostrzec w tle - wysoki mężczyzna z tyłu, z profilu, w okularach. Hulton-Deutsch Collection.

W USA czasów prohibicji alkohol był zakazany, jazz źle postrzegany, a normy obyczajowe rygorystyczne, ale nie dla młodego pokolenia pragnącego wolności i radości.

W odcinku wykorzystano frag. utworów, w kolejności:

Na zdjęciu: "Krzyk", Edvard Munch, 1893.

W 1933 r. m.in. dzięki Wielkiemu Kryzysowi i ogromnemu poparciu społecznemu Adolf Hitler przejął władzę w Niemczech. Natychmiast rozpoczął tworzenie państwa totalitarnego i podważanie ładu wersalskiego. W 1938 r. został wybrany Człowiekiem roku magazynu Time ze względu na jego znaczące, negatywne oddziaływanie na świat. W kolejnym roku Time stwierdzał: Hitler jest „największym zagrożeniem, przed którym stoi dziś demokratyczny, kochający wolność, świat”.

W odcinku wykorzystano frag. przemówień, w kolejności:

Na zdjęciu: Młodzież hitlerowska.

Tuż po Wielkiej Wojnie świat próbował podźwignąć się ze zniszczeń. Utrudnił to kryzys gospodarczy. Niektóre państwa pogrążyły się w hiperinflacji, np. Polska. Za zwykłe parówki ludzie musieli płacić tysiące marek. Pieniądze stały się bezwartościowe. Po przezwyciężeniu zapaści i ustabilizowaniu sytuacji, a nawet, jak w USA, czasie prosperity, w czarny czwartek 1929 r. wybuchł największy kryzys gospodarczy wszech czasów. Jak do niego doszło? Jak z nim walczono?  Które państwo oparło się skutkom kryzysu?

Na zdjęciu: Dzieci z transparentami z okresu Wielkiego Kryzysu. Autor: Greg Milz.

30 grudnia 1922 po krwawej wojnie domowej, w której zginęło więcej ludzi, niż na wszystkich frontach I wojny światowej, powstało pierwsze państwo totalitarne, Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich. Walkę o władzę po śmierci Lenina wygrał Stalin. Obywatele zostali przekształceni w niewolników. Wszystkim kierowała garstka ludzi, która nigdy nie pracowała fizycznie. Owładnięta marzeniem o stworzeniu nowego człowieka i nowej rzeczywistości.

W odcinku został wykorzystany hymn ZSRS w wersji instrumentalnej.

Na zdjęciu: Stalin w wieku ok. 43 lat z przypiętym Orderem Czerwonego Sztandaru. Wikimedia Commons.

Wielka Wojna dobiegła końca. Nadszedł czas uporządkowania sytuacji na świecie. Przedstawiciele Ententy spotkali się na konferencji paryskiej. Negocjacje były prowadzone w trakcie ciągle niespokojnej sytuacji w Europie. Epidemii, rewolucji komunistycznych, kryzysu gospodarczego i moralnego. Zwycięzcy starali się zabezpieczyć swoją dominację. Pokonanym narzucono warunki, z którymi ciężko było się pogodzić. 

Na zdjęciu: Od lewej premier Francji Georges Clemenceau oraz prezydent USA Woodrow Wilson w trakcie konferencji paryskiej. Wikimedia Commons.

Wielka wojna odcisnęła swoje piętno na wszystkich narodach Europy, ale to Polacy byli w centrum zawieruchy. Ich ziemie najbardziej ucierpiały w wyniku konfliktu, a realia polityczne sprawiły że musieli stanąć do bratobójczej walki. Jak to się stało, że Polska dzięki wojnie odzyskała niepodległość, a Polacy ojczyznę? Komu powinniśmy za to dziękować Piłsudskiemu, czy Dmowskiemu?

Na zdjęciu: Piłsudski pod Kostiuchnówką w 1916 r. Wikimedia Commons.