Жакында эле Бишкектеги бир катар тарыхый архитектуралык имараттардын макамын алуу тууралуу сөз болуп жатканы социалдык тармактарда талкууга түштү. Бул боюнча атайын комиссия түзүлүп, жыйын курган. Тарыхчы, архитекторлор, маданият ишмерлери буга каршылык билдирип, өлкө жетекчилигине кайрылууда. Ал имараттардын шаар үчүн тарыхый – архитектуралык мааниси кандай? Урбанизация күчөп жаткан мезгилде шаарды тарыхый архитектуралык эстеликтерин жоготпой, кантип кеңейтүү керек? Шаардын жүзү, негизи эле шаар кандай болушу зарыл? Бул суроолорду Кыргыз эл жазуучусу, тарыхчы, президенттин кеңешчиси Арслан Капай уулу, белгилүү саясий жана коомдук ишмер, Жогорку Кеңештин экс-депутаты, архитектор Ишенбай Кадырбеков, публицист, Президентке караштуу караштуу Стратегиялык демилгелер улуттук институтунун эксперти Кадыр Кошалиев менен талкуулайбыз.

“Куугунтук курмандыктары” подкастында фолк-хистори тууралуу сөз кылабыз. Соңку мезгилде интернет булактарында тарых боюнча ар кандай талаш жараткан макалалар чыгып калетат. Тарыхты бурмалоонун артында кимдер турат? Фолк-хистори кимге керек? Эмнеге тарых бурмаланат? Бул суроолорду кыргызстандык белгилүү тарыхчы, профессор Рыскул Жолдошев жана казакстандык тарыхчы окумуштуу Шамек Тилеубаев менен талкуулайбыз.

Айрым тарыхчылар эл оозундагы маалыматтарга таянып, 1938-жылдын кыш, жаз айларындагы репрессия курмандыктары Бишкектеги Ала-Арча көрүстөнү жайгашкан жерде массалык түрдө жашырылган деп эсептейт. Ал жерде мамлекеттик ишмер Абдыкерим Сыдыковдун, Кара Кыргыз автоном облусунун Аткаруу комитетинин төрагасы болуп турган Абдыкадыр Орозбековдун сөөгү табылышы мүмкүн. Тарыхчылар ал жайларды изилдөөгө бийликтен уруксат сураган.

1938-жылы Орусиянын Колыма аймагына лагерге айдалган Осмон Элебесовдун катаал тагдыры, ал тууралуу жарым кылымдан кийин урпактары тапкан архив документтер тууралуу кеп кылабыз. Элебесов юридикалык билими бар, өз доорунун алдыңкы ишмерлеринин бири болгон. Талкууга чоң атасы тууралуу архив маалыматтарды чогулутуп, китеп жазган небереси Айгүл Осмонова, даректүү тасма тарткан режиссер Асанкожо Айтикеев катышты.

11-ноябрда Өзгөндүн Куршаб айылында 1920-30-жылдардагы репрессия курмандыктары жапырт көмүлгөн жайга эстелик орнотулуп, "Кекилик-Учар бейити" деп аталган мемориалдык жай ачылды. “Куугунтук курмандыктарында” бул жайдын таржымалы жана Кыргызстандын аймагында репрессия маалында атылган кишилердин сөөгү жапырт көмүлгөн жайлар тууралуу сөз кылабыз.

Кыргызстанда ата-бабаларды эскерүү күнү белгиленүүдө. Бул күндү утурлай эле 1920-1930-жылдары сталиндик репрессияда “эл душмандарынын жакыны” катары куугунтукталып, лагерлерге камалган аялдардын тагдырлары тууралуу эки китеп жарык көрдү. “Куугунтук курмандыктары” подкастында “Ата-Бейит” мемориалдык комплексинин илимий кызматкери Салтанат Асекова жана “Эсимде” изилдөө аянтчасынын тарыхчысы Гүлзат Алагөз менен талкууладык.

Эгемендик жылдардан кийин өзүнүн тарыхына, тилине, маданиятына жаңыча мамиле кылып, өтүмүшүн кайра карап чыгууга далаалат кылып жаткан Борбор Азия өлкөлөрү тууралуу өзбекстандык тарыхчы Бахром Ирзаев, кыргызстандык тарыхчы Сабыр Арстанов менен талкуулайбыз.

Жусуп Кангелди уулу көп жылдар кыргыз тарыхында ысымы аталбай, ың-жыңсыз кеткен сталиндик репрессиянын курмандыктарынын бири. Эмне үчүн Жусуп Кангелди уулу тууралуу көп маалыматтар белгисиз болуп келген? Анын Кара- Кыргыз автоном облусун түзүүдөгү ролу жана чек араларды аныктоого кандай тиешеси болгон? Бул суроолорду Жусуп Кангелди уулунун неберелери, географ илимпоз Саламат Аламанов жана Нурлан Кангелдиев менен талкуулайбыз.

Кыргыздын төл гезити “Эркин Тоонун” (азыркы “Кыргыз Туусу”) жарыкка чыкканына 100 жыл болду. Бир кылым ичинде катаал тоталитардык доорду, репрессияларды жашаган басылманын тарыхы, ошол доордо кандай макалалар жазылганы тууралуу “Кыргыз-Туусу” гезитинин башкы редактору Мырзакат Тыналиев, белгилүү публицист, жазуучу Мундузбек Тентимишев менен талкуулайбыз.

1920-30-жылдардагы репрессия маалында “эл душмандарынын” жакындары катары миндеген аялдар куугунтукталып, легерлерге камалган. Совет өлкөсүнүн аймагында аялдар кармалган төрт лагер болсо, анын бири Кыргызстандын аймагында уюштурулган. “Куугунтук курмандыктары” подкастында сталиндик репрессиянын курмандыгы болгон кыргызстандык аялдар тууралуу тарых илимдеринин кандидаты Салтанат Асекова менен талкуулайбыз.