Zeyd b. Sabit (r.a.), Resûlullah (s.a.v.)’den naklen şöyle anlattı:

“Bir kimsenin niyeti âhiret olursa, Allâh onun

dağınık işlerini bir araya getirir. Ona gönül zenginliği, kanaat verir. Dünya nimetleri ona boyun

eğer. Yine bir kimsenin, niyetinde dünya olursa,

Allâh onun işlerini dağıtır. Kalbine açlık ve fakirlik korkusu salar. Dünyadan kendisine gelen ise,

ancak Allâh’ın yazdığı kadardır.”

Esved b. Kays (r.âleyh) diyor ki: “Cündüb’den dinledim, şöyle anlattı: “Bir gün, Ömer (r.a.) Resûlullah

(s.a.v.)’ın huzuruna girdi. Bir hasır üstünde, yatmıştı. Yüzüne üzerinde yattığı hasırın izi çıkmıştı.

Ömer (r.a.) ağladı. Resûlullâh (s.â.v.) sordu: “Seni

ağlatan nedir?” Ömer (r.a.) şöyle dedi: “Kisra’yı

ve Kayser’i hatırladım. Onların dünya bolluğunu

düşündüm. Sen, Allâh’ın Resûlü olduğun halde yüzüne hasır izi gelmiş.” Bunun üzerine, Resûlullâh

(s.a.v.) şöyle anlattı: “Onların ulaşabilecekleri iyilikler kendilerine dünya hayatında peşin olarak

verildi. Fakat biz, öyle bir ümmetiz ki, iyilik ve

ihsanlarımız âhirete bırakıldı.”

Hz. Ali (r.a.)’in şöyle dediği anlatılır: “Sizin için iki

şeyden korkarım. Uzun emel, nefsin kötü arzularına

uymak. Uzun emel, size âhireti unutturur. Hevâî arzular ise doğru yolu kapatır. Dünya göçüp gitmektedir, âhiretin yüzü ise bize dönüktür. Herbirinin kendine has çocukları vardır. Siz, âhiret çocukları olunuz,

dünya çocukları olmayınız.”

(Ebû’l-Leys Semerkandî, Tenbihü’l-Gâfilin, s.270-271)

Dâvûd bin Husayri şöyle demiştir: “Resûlullâh (s.a.v.)

Efendimiz, kavminin her bakımdan en faziletlisi olarak

büyüdü; hepsinin en güzel ahlaklısı O (s.a.v.) idi. Mürüvette ve hoşgörüde en ileri olan O (s.a.v.) idi, en iyi komşu idi. Hilm, emânet ve sadâkat bakımından hepsinden

önde idi, çirkin söz söylemekten en uzak olan da yine O

(s.a.v.) idi. O (s.a.v.)’in şu veya bu ile çekişip cidalleştiği

görülmemiştir... Kavmi yanında O (s.a.v.), o kadar emindi ki, kendisini ancak “El-Emîn” diyerek çağırıyorlardı.”

Ebû Nuaym (r.âleyh) Mücâhid (r.a.)’den şöyle nakleder: “Ben, câhiliye zamanında Peygamberimiz (s.a.v.)’in

ortağı idim. Ben Medine’ye gittiğimde bana: “Beni tanıdın mı?” diye sordu. Ben de: “Evet yâ Resûlallâh. Sen

benim ortağımdın, hem de ne güzel bir ortak. Kimseyle

çekişip didişmezdiniz” diye karşılık verdim.

Abdullah bin Ebu’l-Hamsâ (r.a.) şöyle demiştir: “Ben,

Peygamber (s.a.v.) Efendimiz’e peygamberlik verilmezden önce kendisinden bir şey satın almış ve O (s.a.v.)’e

biraz borcum kalmıştı... Kendisine: “Burada bekle, kalanını getirip vereyim” demiştim. Ben bu maksatla oradan ayrıldım, fakat o gün ve ertesi gün bunu tamamen

unutmuşum. Üçüncü günü hatırladığımda derhâl oraya

koştum, kendisinin hâlâ orada beklemekte olduğunu

gördüm. Tabiî bende olan alacağını da verdim. O bana

dedi ki: “Bu kadar bekletmekle şüphesiz bana sıkıntı

vermiş oldunuz! Tam üç gün beni burada beklettiniz.”

Rubeyyi bin Haysem (r.a.)’den İbn-i Sa’d (r.a.)’in çıkardığı haber ise şöyledir: “İslâm’dan önceki câhiliye

devrinde, Kureyş büyükleri bazı ciddî mes’elelerde,

Peygamber (s.a.v.)’in hakemliğine başvururdu.”

(Celaleddin es-Suyuti, Peygamberimizin Mucizeleri ve Büyük Özellikleri, s.163-164)

Büyük günâhlardan şu dördü kalbin âmelleridir:

Allâhü Teâlâ’ya şirk koşmak; Allâhü Teâlâ’ya isyânda,

günâh işlemekte ısrar etmek; Allâhü Teâlâ’nın rahmetinden ümit kesmek; Allâhü Teâlâ’nın gazâp ve azâbından

kendisini emniyette görmektir.

Büyük günâhların şu dördü dil ile ilgilidir:

1. Yalancı şahitlik,

2. Hür, buluğa ermiş, müslüman ve namuslu kadına

zina iftirası atmak,

3. Yalan yere yemin; buna yemin-i ğamûs denir. Yani

bir hakkı iptal etmek ve hakkı olmayan birine hak temin

etmek için yapılan yemindir. Diğer bir tarife göre yemin-i

ğamûs; haksız bir yol ve zulümle bir müslümanın malını

almaktır.

4. Sihir. Bir şeyin maddi varlığını değiştirmek, insanı başka bir duruma sokmak ve manaları konuldukları

manaların dışına intikâl ettirmek için söz ve fiille yapılan

müdahaleye sihir denir.

Büyük günâhlardan şu üçü mide ile ilgilidir:

1. İçki içmek,

2. Haksız yere yetimin malını yemek,

3. Bile bile faiz yemek.

Büyük günâhların şu ikisi cinsel organla ilgilidir:

1. Zina, 2. Livata, yani erkek erkeğe ilişki.

İkisi el ile ilgilidir; bunlar:

1. Adam öldürmek, 2. Hırsızlık yapmaktır.

Büyük günâhlardan biri ayaklarla ilgili olup bu, komutanın yanına dönmek, daha iyi bir mevzi tutmak ya da

tekrar saldırmak gayesi olmadan savaş meydanından

kaçmaktır. Büyük günâhlardan biri de bütün vücutla ilgili

olup bu, ana-babaya isyan etmektir.

(Ebû Tâlib El-Mekkî, Kûtu’l Kulûb, c.4, s.15-17)

Resûlullah (s.a.v.) buyurdu ki: “Bir kimse Allâh’ın Kitabı’nı

kendi re’yi (fikir, görüş) ile tefsir etse ve bu tefsirinde isabet

etmiş bulunsa yani açıklaması doğru olsa bile hatâ etmiş

olur.” (Ebû Dâvud)

İbn Abbas (r.a.)’den yapılan rivâyette, Resûlullâh (s.a.v.)’in

şöyle buyurduğu bildirilmektedir: “Kim ki, Kur’an hakkında, ilmi

olmadığı halde konuşursa (yani ilmi olmadığı halde kendi

kafasına göre açıklarsa) Cehennemdeki yerine hazırlansın.”

(Tirmizî)

Başka bir hadîste de Resûlullâh (s.a.v.) Efendimiz şöyle buyurmaktadırlar: “Benden ilminiz ve selâhiyetiniz olmadığı halde uluorta hadîs rivâyet etmekten sakınınız (yâni bu konuda

Allâh (c.c.)’dan korkunuz). Ancak sağlam bir şekilde bildiğiniz hadîsler müstesna, onları rivâyet edebilirsiniz. Kim bile

bile kasıtlı olarak benim üzerime yalan isnad ederse, benim

söylemediğim bir sözü beni söyledi diye yayarsa, Cehennem’deki yerine hazırlansın. Ve kim ki Kur’an üzerine kendi

reyi, hevesi ve görüşü ile söz söyler, tefsir yaparsa, o da Cehennem’deki yerine hazırlansın.” (Ahmed b. Hanbel)

Zamanımızda ilmî ehliyet ve liyakâti olmayan bir sürü câhil

bilgiçlik taslıyarak Kur’an-ı Kerim’i kendi rey ve hevâlarına (fikir

ve görüşlerine) göre tefsir etmekte ve böylece günâha girmektedirler. Hattâ o tefsirleri isabetli ve doğru olsa bile yine de yaptıkları iş hatâdır, günâhtır. Çünkü böyle bir şeye izin yoktur onlar için...

Rivâyette “Kim ki Kur’an’ı kendi re’yi ile açıklamaya yeltenir,

o kimse gerçeği örtmüş, hattâ bazen küfre ve inkâra düşmüş

olur.” buyrulmaktadır.

Müfessirliğe yeltenen câhil bir kişi, bazen o kadar yanlış bir

açıklama yapabilir ki, o yüzden küfre saplanabilir. Bir de, Kur’an’ı

kendi re’y, hevâ ve hevesi ile açıklayanlar, üzerine titremeleri

gereken Kur’an gibi bir ni’met-i uzmâya karşı küfran-ı nimette

bulunmuş olurlar. Rivayetteki “kefere” kelimesindeki tehdidin

ağırlığı, kalbinde zerre kadar imân olan herkesi derin derin düşündürmeli ve Allâh (c.c.)’un âyetlerini uluorta ve keyfî bir şekilde

açıklamaktan alıkoymalıdır.

(İmâm Zehebî, Büyük Günâhlar, s.273-274)

Duâ mahalli olan son oturuşta sıradan konuşmalara

benzer şekilde duâ etmenin namaza zararı var mıdır?

Âlimler, namazda yapılan duâyı üç kısımda incelemişlerdir;

1. Kur’an-ı Kerim veya hadis-i şerif kaynaklı olan dualar.

2. Kur’an-ı Kerim veya hadis-i şerif kaynaklı olmayıp,

insanların gündelik ve sıradan konuşmalarını andırmayan ve insanlardan istenilmesi muhâl (imkansız) olan

şeyleri içeren duâlar.

3. Kur’an-ı Kerim veya hadis-i şerif kaynaklı olmayıp,

insanların gündelik ve sıradan konuşmalarına benzer

tarzda insanlardan istenilmesi muhâl olmayan şeyleri

içeren dualar.

Hanefi alimlerine göre birinci ve ikinci kısımlarda

anlatıldığı şekilde duâ etmek namazı bozmaz. Üçüncü

kısımda anlatıldığı şekilde duâda bulunmak ise namazı

bozar. Buna göre kişinin mesela; “Allah’ım, bana baklava börek gönder, falan hanımla evlendir, borcumu

öde...” emsâli şekilde bir duâda bulunması, sahih olan

görüşe göre namazı bozar. Fakat “Allah’ım bana afiyet

ver, beni affet, bana rızık ver” gibi insanların gündelik

ve sıradan konuşmalarını andırmayan ve insanlardan

istenilmesi muhâl olan şeyleri içerecek şekilde duâda

bulunmak namazı bozmaz.

Muaviye b. Hakem es-Sulemiyyi (r.a.)’den rivayet

edildiğine göre Peygamber (s.a.v.) Efendimiz şöyle buyurdu: “Muhakkâk ki şu namaz, insanların kelamından hiçbir şeye uygun değildir. Çünkü namaz ancak

tesbih, tekbir ve Kuran okumaktan ibarettir.” (Müslim)

(Suâlli Cevaplı İslâm Fıkhı, c.2, s.388-389)

Cihan padişahı Kânunî son zamanlarda yanlış lanse edilen bir padişah olmuş, hatta bazı maksatlı tarihçiler tarafından Kanunî karısı Hürrem Sultan’ın sözüne uyup, dirâyetli

oğlu Mustafa’yı öldürterek, yerine Hurrem Sultan’dan olan II.

Selim’i tahtın varisi yaparak böylece Cihan Padişahı’nın, Cihan İmparatorluğu’nu karısına olan zaafına kurban ettiği iddia

edilmektedir. Fakat yine bu tarih kitaplarında, Hürrem Sultan’ın

büyük oğlu Şehzade Bayezid’in çocuklarıyla sığındığı İran

hükümdarı tarafından, Kanunî’nin ricasıyla boğduruldukları

yer almaktadır. Mustafa’yı boğdurtacak, II. Selim’i tahta geçirtecek kadar Kanunî’ye hâkim olan Hürrem Sultan, niçin oğlu

Bayezid’i ve torunlarını kurtarmadı? Annelik şefkati sadece II.

Selim’e mi aitti?

Kânûnî Sultan Süleyman, 1553 senesi Ağustos sonunda

Nahcıvan sefer-i hümâyûnuna çıktı. Bu müddet içinde, Şehzade Mustafa hakkında bir takım haberler aldı. Bunlarda da onun

saltanat dâvasında ısrarlı bulunduğu, hattâ bunun için İran’la

elbirliği ettiği ve hattâ “lihye (sakal)” koyuverdiği bildiriliyordu.

Sakal koyuvermek ise bir şehzade için, saltanat dâvasına

kıyâm demekti. Osmanlı şehzadeleri sultan oluncaya kadar

sakal bırakmazlardı. Herhalde Kanûnî’nin bu işi iyice tahkik ve

tedkîk ettirdiği, netîcede Şehzade Mustafa’nın isyanına kani

bulunduğu anlaşılıyor! Kanûnî şeriate uymaya son derece

ehemmiyet veren, vatan ve devlet endîşesini her türlü beşerî

zaafların üstünde tutan, milletinin zararda olmaması, dahilî bir

harb geçirmemesi için kendini dertlendiren bir pâdişâhtı.

Kânûnî bütün hislerini ve aklını “devlet-i ebed müddet”in

bekâsı davasına vermişti. Bu sebeple oğlunu Aktepe mevkiindeki ordugâhında idam ettirdi. Şehzadenin cenaze namazını

kendisinin kıldırmak isteği, defalarca şiddetli gözyaşlarından

namazı bozduğu rivâyet edilir. Bütün şu olaylar onun ne kadar

acı ve kederlerle, ne iç paralayıcı mes’uliyetlerle bu kararı verdiği, bunda da sırf dînin selâmeti ve devletin bekâsı endişesinin

rol oynadığını gösterir.

(Ziya Nur Aksun, Osmanlı Tarihi, s.315-316)

6 Rebîülevvel 604 (30 Eylül 1207) târihinde Belh’te

dünyayı teşrîf ettiler. Muhterem babaları Mevlânâ

Bahâüddîn Veled (k.s.) Hazretleri’nin kendi elleriyle yazdıkları bir vesîkaya göre Mevlânâ Celâleddîn Muhammed

Belhî (k.s.) Belh’te altı yaşlarındayken bir Cuma günü

komşu çocuklarıyla evlerinin damı üstünde koşuyorlarken çocuklardan biri, diğerine: “Gel, bu damdan şu dama

atlayalım.” demiş. Bunu duyan Mevlânâ Celâleddîn Muhammed:

“Böyle şeyler, kediler ile köpeklerin işidir. Bunlarla

uğraşanlara yazıklar olsun. Eğer gücünüz yetiyorsa gelin göğe doğru uçalım.” deyip gözden kaybolmuşlar. Bunun üzerine çocuklar, bağrışıp çağrışmışlar. Bir müddet

sonra rengi değişmiş olarak dönen Mevlânâ Celâleddîn

Muhammed: “Sizinle konuştuğumuz anda yeşil elbiseli

bir tâife gördüm. Beni, aranızdan alıp göklere çıkardılar. Bana melekût âlemini gösterdiler. Feryâd-ü figânınız

göğe çıkınca beni geri getirdiler.” demişler.

Rivâyete göre, Hz. Mevlânâ (k.s.), üç dört günde bir

iftâr ederlerdi. Hz. Mevlânâ (k.s.) buyurmuşlardır ki: “Yeryüzünden semâya doğru uçan kuş, semâya erişemezse

de, yukarıya doğru uçtukça o nisbette aşağıdaki tuzaklardan uzaklaşır ve onlardan emîn olur. Dervîş olan bir kimse de dervîşliğini kemâle ulaştırmak için çalışır. Muvaffâk

olamazsa da, halk ve esnâf zümresinden daha üstün olur.

Dünya sıkıntılarından kurtulur ve rahata kavuşur. Yükü

hafif olanlar kurtuldu, ağır olanlar helâk oldu.”

Şöyle buyurmuşlardır: “Ben hayatta olduğum müddetçe Kur’ân’ın kölesiyim. Ben Muhammed Mustafa’nın

ayağının tozuyum. Biri benden, bundan başka bir söz

nakledecek olursa, ondan da şikâyetçiyim, o sözden de

şikâyetçiyim.”

(Mevlânâ Abdurrahmân Mollâ Câmî, Nefahâtü’l-Üns)

İnsanların korumak üzere birbirine bıraktığı veya bir

kimsenin başkasından ödünç aldığı şeyler maddi anlamda emânettir. Kur’an-ı Kerim’de emânetlere riayet edilmesi emredilmiş emânete riayet, kurtuluşa eren müminlerin vasıflarından sayılmıştır. Hadis-i şerifte ise emânete

hıyanet, münâfıklık alametlerinden sayılmıştır. Şöyle ki:

“Münâfığın alameti dörttür: Konuştuğunda yalan söyler, söz verdiğinde yerine getirmez, kendisine bir şey

emânet edildiğinde hıyânet eder, birisiyle anlaşmazlığa düştüğünde haddi aşar (hasmına zulmeder).”

İnsanoğluna verilen mal, can, evlad, iyal, kendisine tevdi edilen görev ve ictimai sorumluluklar da birer

emânettir. İnsanoğlunun uhdesine verilen bütün bu değerler, emânet sahibi Allâhü Teâlâ’nın emri doğrultusunda değerlendirilirse, emânete riayet edilmiş olur. Aksi

halde, emânetin asıl sahibi olan Allâh (c.c.)’un rızasına

uygun olmayan hayat, emânete hıyânet anlamına gelir.

Kur’an-ı Kerim’de, emânetlerin ehline verilmesi emredilerek içtimaî sorumlulukların (görevin) liyakatli insanlara

tevdi edilmesine işaret edilmiştir.

Manevi anlamda emânet ise, geçmişten bize tevdi

edilen dinimiz, dini değerlerimiz ve dini yükümlülüklerimizdir. Bu bağlamda, Kur’an, sünnet, İslâm, sahabe,

selef-i sâlihin, İslâm itikadı, dini hükümler, ilim ve değer

yargılarımız her mümin fert ve toplum için birer emânettir.

Bunları korumak, yaşamak ve yaymak, Allâh (c.c.)’un

yüklediği bir görev olarak en mühim emânetlerdir. Zira bu

değerler bizim yaratılış gayemizi bize tanıtmaktadır. Bunları zayi ettikten sonra, diğer emânetlerin de bir değeri

kalmaz. Kur’an-ı Kerim’de ve hadis-i şeriflerde imân ve

ibâdet yükümlüklerimiz yanında evlat, iyal ve yöneticilik

sorumluluğuna da ayrıca dikkat çekilmiştir.

(www.ahmetgelisgen.com)

Muhakkâk ki kulun halleri, mâzî, hâl ve istikbâl (geçmiş,

şimdiki hal ve gelecek) olmak üzere 3’tür. Mâzî; Cenâb-ı

Allâh, ezelî kudretiyle, kulu, mazide adem (yokluk), ölüm,

aciz ve cehâletten, varlığa, hayata, kudrete ve ilme, nakletti. Yani kulunu yokluktan varlığa, ölümden hayata, acizlikten kudrete ve cehâletten ilme geçirmesidir. Hâl-i hazır’da

Cenâb-ı Allâh kuluna hacet kapılarını açtı. Ona zaruret sebeblerini lâzım gördü. Bütün bunları yapan, Rahman ve Rahim olan Râbbi’dir. İstikbâl yani gelecekte ise, ceza gününün

sahibi olan Cenâb-ı Allâh, ona âmellerîyle karşılık vermesidir.

Bu üç halde de kulun yarar ve âmelleri, ancak Cenâb-ı Allâh

(c.c.)’a dönmekle sağlıklı bir düzene kavuşur. Hiç şüphesiz

Allâh (c.c.)’dan başka ibâdete müstahâk ve layık bir varlık

yoktur. Sonra Cenâb-ı Allâh’ın, “Biz ibâdet ederiz” mübarek

sözünün, ibâdetten ve ubudiyetten olması muhtemeldir.

İbâdet, gafletsiz kılınan namaz, gıybetsiz tutulan oruç,

minnetsiz yani başa kakmaksızın verilen sadaka, gösterişiz yapılan hac, halka duyurmaksızın yapılan gazve (cihad),

eziyetsiz köle azâd etmek, bıkkınlık ve zaafsız edilen zikir

ve âfetsiz yapılan diğer ibâdetler. Ubudiyet, husûmetsiz

rızâ, şikâyetsiz sabır, şüphesiz yakıniyyet, gayıpsız şühûd,

rücü’suz (dönmemek üzere) Allâh (c.c.)’a yönelmek, kesintisiz vuslat ubudiyetin çeşitleridir. İbâdete layık olan sadece Allâh’dır. Çünkü ibâdet, ta’zimin nihâyet derecesidir.

İbâdet ancak nimeti sonsuz olan Allâh (c.c.)’a yaraşır. O

Allâh (c.c.), mahlûkatına hayat verip menfaati ile nimetlendirendir. Cenâb-ı Allâh âyeti kerimede şöyle buyurmaktadır:

“(Ey kâfirler!) Allâh’a nasıl küfrediyorsunuz ki, ölü idiniz

sizleri diriltti... Sonra sizleri yine öldürecek, sonra sizleri

yine diriltecek... Sonra da döndürülüp O’na götürüleceksiniz! O, o haliktır ki, yerde ne varsa hepsini sizin için yarattı. Sonra semâya inâyet buyurdu da, onları yedi semâ

halinde nizamına koydu. O her seyi bilir bir alîm’dir.” (Bakara s. 28-29)

(İsmail Hâkkı Bursevi, Rûhu’l-Beyân Tefsiri, c.1, s.74-75)

1512’de Kayseri’nin Ağırnas köyünde devşirme olarak

Yeniçeri Ocağı’na alınan Mimar Sinan, ön eğitimini tamamladıktan sonra birçok sefere katılmıştır. Bu seferler sırasında yol üzerindeki eski yapıları tanıma fırsatını bulmuştur.

1538’de Hassa Mimarları Ocağı’nın başına getirilmiş ve bu

görevini 50 yıl boyunca sürdürmüştür.

Mimar Sinan, hayatını, İslâmî inanç temeline dayanan

sanat üslubunun imkânları içinde eserler üretmeye, ürettiklerine yenilikler eklemeye ve farklı çözümlerle yapıların dış

dünya ile ilişki kurma biçimlerini zenginleştirmek için araştırmalar yapmaya adamıştır. Mimar Sinan, Osmanlı mimarisiyle aynı kökenden gelen Selçuklu, İran, Arap, Asya, Hint,

Kuzey Afrika ve Endülüs mimarilerinin İslâmî temel üslûp

özelliklerini özümsemiştir.

Mimar Sinan, âbidevî eserlerinde olduğu kadar, mahalle

ölçeğindeki küçük mescidleri, çeşmeleri, köprüleri de, çevre ve tabiatla uyum içinde, onları anlamlı kılarak güzelleştiren bir yaklaşımla, İslâmî hayat tarzına uygun, dünyanın,

sonraki nesillerin de hakkı olduğu anlayışını yansıtan, gelişmeye açık, dünyayı tezyin eden bir mimariyle meydana

getirmiştir. Sinan, dinî ve kültürel amaçlı yapılar yanında,

köprü ve su kemerleri gibi farklı alanlarda da göz kamaştırıcı eserler ortaya koymuştur. Ancak Osmanlı Devleti’nin

zirvede olduğu 16. asır içinde camiler insan hayatına yön

veren, insanı yüce varlık düzeyine yükselten dinî merkezler olarak özel bir öneme sahipti. Dolayısıyla Sinan’ın en

önemli eserleri, camiler ve külliyeler olmuştur.

Mimar Sinan, yapısal çözümlemelerinde mühendislik

alanından yararlanırken, mimariyi asla bir ‘mühendislik becerisi seviyesine indirgememiş; onu, üslubu belirleyen diğer sanatları da taşıyan, varlığın bütün alanlarının problemlerini çözümleyen, bütünleyici esas alan olarak maharetle

kullanmış ve sürekli geliştirmiştir.

(Turgut Cansever, Mimar Sinan, s.71-108)