Το έβδομο επεισόδιο της σειράς «Επιστήμονες που Εύρηκαν για την Ανθρωπότητα» είναι αφιερωμένο στον Γεώργιο Παπανικολάου, τον σπουδαίο επιστήμονα και ερευνητή που ευεργέτησε τις γυναίκες με την ιατρική του ανακάλυψη για τον πρώιμο εντοπισμό του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Ο Γεώργιος Παπανικολάου, μαζί με τη σύζυγό του, Μάχη Μαυρογένη, μετανάστευσαν στη Νέα Υόρκη για να μπορέσει εκείνος να ακολουθήσει τη μεγάλη του αγάπη: την έρευνα. Πέρασαν χρόνια δύσκολα, δούλεψαν σκληρά σε καταστήματα και εργοστάσια, αλλά δεν ξεστράτιζαν από τον δρόμο που είχαν χαράξει. Πάλεψαν για τον στόχο τους και τα κατάφεραν. Ο Γεώργιος προσλήφθηκε στο Τμήμα Ανατομίας του Πανεπιστημίου Κορνέλ στο Μαϊάμι και από τότε αφοσιώθηκε στη μελέτη των τραχηλικών κυττάρων. Όταν ανακοίνωσε τα πρώτα ευρήματα από τα πειράματά του, λίγοι ήταν οι συνάδελφοι που τον πίστεψαν. Δεν έχασε όμως το θάρρος και την αισιοδοξία του και συνέχισε σιωπηλά το έργο του. Η Μάχη, πολύτιμη συνοδοιπόρος στο επίπονο ταξίδι της έρευνας, στεκόταν στο πλάι του Γεώργιου σε κάθε του βήμα. Με ασταμάτητη εργασία και πίστη στις ιδέες του, με υπομονή και επιμονή, οι κόποι ανταμείφθηκαν και έφτασε ο καιρός της αναγνώρισης. Γιατροί και ερευνητές σε όλο τον κόσμο άρχισαν να συμμερίζονται τις απόψεις του. Η εξέταση που πρότεινε, το περίφημο μέχρι σήμερα «Τεστ Παπ» έγινε απόλυτα αποδεκτή ως η μοναδική μέθοδος έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας. Ο Γεώργιος είχε πια δικαιωθεί. Έφυγε από τη ζωή το 1962 αφήνοντας πίσω του ένα θαυμαστό έργο ανεκτίμητης αξίας. Μάνες και κόρες στα μήκη και τα πλάτη της γης τιμούν τον κορυφαίο γιατρό, τον Έλληνα Δόκτωρ Παπ. Του οφείλουν αιώνια ευγνωμοσύνη που τις έσωσε από τον καρκίνο του τραχήλου. Που τους  χάρισε υγεία και ζωή με έναν απλό και ανώδυνο γυναικολογικό έλεγχο. 

Αφήγηση: Γιώργος Ευγενικός

Μουσική: Μάρα Καίσαρη

Έρευνα - Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Βλαχάκη

Θερμές ευχαριστίες για την επιστημονική του συνδρομή οφείλουμε στον κύριο Ζαχαράκη Δημήτρη MD, PhD, μαιευτήρα, χειρουργό γυναικολόγο, ουρογυναικολόγο, πανεπιστημιακό υπότροφο της Α΄ Μαιευτικής & Γυναικολογίας Πανεπιστημιακής Κλινικής του ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα». 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ

Βουτσά - Περδίκη, Ν. (2016). Dr. Γεώργιος & Μάχη-Μαίρη Παπανικολάου: Όπως τους έζησα. Αθήνα: Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών. 

Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης Γ. Παπανικολάου. Βιογραφικό του Γεωργίου Παπανικολάου (χ.χ). Ανακτήθηκε από https://gpapanikolaou.gr/biografiko-gpapanikolaou.html (Τελευταία πρόσβαση 26 Μαρτίου 2022).

Διαμαντή, Ι. (2011, Φεβρ. 19). Η ζωή δίπλα στον Γεώργιο Ν. Παπανικολάου. Η Καθημερινή. Ανακτήθηκε από https://www.kathimerini.gr/society/419261/i-zoi-dipla-ston-georgio-n-papanikolaoy (Τελευταία πρόσβαση 26 Μαρτίου 2022).

Διαμαντής, Γ. (2021, Φεβρ. 19). Γεώργιος Παπανικολάου: Ο μέγας ευεργέτης των γυναικών. Άγνωστες στιγμές από τη ζωή και το έργο του σπουδαίου επιστήμονα. Τα Νέα. Ανακτήθηκε από https://www.tanea.gr/2021/02/19/people/georgios-papanikolaou-o-megas-eyergetis-ton-gynaikon (Τελευταία πρόσβαση 26 Μαρτίου 2022).

Dr. Pap. - Γεώργιος Ν. Παπανικολάου. Ανακτήθηκε από https://www.dr-pap.com (Τελευταία πρόσβαση 26 Μαρτίου 2022).

Ζάχου, Κ. (2009). Γεώργιος Παπανικολάου. Σειρά: Μεγάλοι Έλληνες. Αθήνα: ΣΚΑΙ. 

Κόκκορη, Μ.  (1985). Γεώργιος Ν. Παπανικολάου: Μέσα από τη ζωή και το έργο του (βιογραφικά, επιστολές, αναμνήσεις). Αθήνα: Κέδρος. 

Ο Διονύσης Σιμόπουλος μας εξηγεί με τον μοναδικό του συναρπαστικό τρόπο τις μαύρες τρύπες: Τι είναι και πώς δημιουργούνται αυτές οι μυστηριώδεις «περιοχές» του χωροχρόνου από όπου ούτε το φως δεν μπορεί να ξεφύγει;

Ποια ήταν η διαφορά των Πειρατών από τους Κουρσάρους;  Ποια ήταν τα κοινωνικά και οικονομικά αίτια ύπαρξης του φαινομένου; Ποιες ήταν οι βάσεις εξόρμησης τους και ποιοι οι αρχηγοί τους; Πώς περιορίστηκε και τερματίστηκε το φαινόμενο αυτό από τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια; Τα ερωτήματα αυτά και πολλά ακόμα απαντώνται στην τέταρτη κατά σειρά αφήγηση της σειράς «Ιστορικά Παραλειπόμενα». 

Το έκτο επεισόδιο της σειράς Επιστήμονες που Εύρηκαν για την Ανθρωπότητα είναι αφιερωμένο στην Υπατία, τη σπουδαία Ελληνίδα φιλόσοφο, μαθηματικό και αστρονόμο, η οποία γεννήθηκε, δίδαξε και πέθανε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (~355-415 μ.Χ.). Η Υπατία ήταν μια σπουδαία γυναίκα, με ισχυρή και έντονη προσωπικότητα, με ηθικές αρχές και υψηλό επίπεδο μόρφωσης. Και αυτό σε μια εποχή που ήταν πιο συνηθισμένο να μορφώνονται τα αγόρια παρά τα κορίτσια. Ήταν αγαπητή και αξιοσέβαστη στον κόσμο, είχε πιστούς και αφοσιωμένους μαθητές. Συμβούλευε, μάλιστα, και καθοδηγούσε ισχυρά πρόσωπα για θέματα διακυβέρνησης και δημοσίων υποθέσεων. Σε μια εποχή που η Αλεξάνδρεια φλεγόταν από πολιτικές και θρησκευτικές αντιπαραθέσεις, η Υπατία κατηγορήθηκε άδικα και θανατώθηκε με φρικτό τρόπο.

Σήμερα δεν διασώζονται κείμενα της Υπατίας. Υπάρχουν όμως πολλές αναφορές για τα γραπτά της και διασώζονται έργα άλλων συγγραφέων και ιστορικών σχετικά με τη ζωή της, τη δράση της και τον θάνατό της. Η Υπατία υπήρξε μια χαρισματική μορφή, που με την προσφορά της και το ήθος της σημάδεψε την ανθρώπινη ιστορία και την επιστήμη.

Αφήγηση: Γιώργος Ευγενικός

Μουσική: Μάρα Καίσαρη

Έρευνα - Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Βλαχάκη

Θερμές ευχαριστίες οφείλουμε στην τ. καθηγήτρια του ΕΜΠ, ιστορικό των Μαθηματικών κα Χριστίνα Φίλη για την επιστημονική συνδρομή της.

«Είμαστε όλοι Έλληνες» είναι το θέμα της τρίτης αφήγησης της σειράς «Ιστορικά Παραλειπόμενα». Στο ποίημά του «Ελλάς» ο φιλέλληνας Άγγλος ποιητής Πέρσι Σέλλεϋ στον πρόλογο του λυρικού ποιήματος του γράφει:

«Χίος: από την σφαγή στην πυρπόληση» είναι το θέμα της δεύτερης αφήγησης της σειράς «Ιστορικά Παραλειπόμενα». Τα αιματηρά γεγονότα της Χίου προκάλεσαν την κοινή γνώμη στην Ευρώπη και ενέτειναν το κίνημα του φιλελληνισμού. Μάρτυρες των γεγονότων περιέγραψαν τις φρικιαστικές σκηνές στον ξένο τύπο, αναφορές προξένων έκαναν λόγο για πρωτοφανές σκλαβοπάζαρο στα λιμάνια της Ανατολής. Το γεγονός αυτό επηρέασε ζωγράφους της εποχής όπως ο Ντελακρουά καθώς και συγγραφείς όπως ο Ουγκώ, που διέδωσαν μέσα από το έργο τους την φρικαλεότητα που διαπράχθηκε στο νησί της Χίου. Η απάντηση δεν άργησε να έρθει από τον ελληνικό στόλο, με την ανατίναξη της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κωνσταντίνο Κανάρη.

«Το δεύτερο φύλο στον Αγώνα» είναι το θέμα της πρώτης αφήγησης της σειράς «Ιστορικά Παραλειπόμενα». Σε μια ιστορική περίοδο έντονης κοινωνικής αστάθειας που οδηγεί στην επανάσταση του Γένους αναδείχθηκαν γυναίκες που ως γνήσια τέκνα του Διαφωτισμού, μέσα από τις τολμηρές για την εποχή τους επιλογές, σημάδεψαν τον ξεσηκωμό και αποτέλεσαν πρότυπα γυναικείας χειραφέτησης. Η Λασκαρίνα Μπουμπουλινα και η Μαντώ Μαυρογένους είναι δύο διαμετρικά αντίθετες προσωπικότητες που η κάθε μία με μέσο την κοινωνική τους θέση, την παιδεία τους, τις αξίες τους και την στάση που κράτησαν κατά την διάρκεια του απελευθερωτικού Αγώνα αποτέλεσαν παράδειγμα ηρωισμού. Επιμέλεια, αφήγηση Χριστίνα Σάρρα, Προϊσταμένη του Τμήματος Προβολής, Επικοινωνίας και Εκπαιδευτικών Δράσεων των Γενικών Αρχείων του Κράτους.

Στο πέμπτο στην σειρά podcast θα επιχειρήσουμε την ανάδειξη των μεγεθών και τη σημασία των φορολογικών προσόδων, των λαφύρων και των λειών, των εκποιημένων εθνικών κτημάτων, των αναγκαστικών κυρίως εράνων, των συνεισφορών Φιλελληνικών Επιτροπών και των δύο δανείων που συνάφθηκαν στο Λονδίνο το 1824 - 1825. Με βάση τα παραπάνω θα προσεγγίσουμε  μηχανισμούς του δημόσιου οικονομικού χώρου, σε συνδυασμό με τις διενέξεις για τον έλεγχο των οικονομικών πόρων και των μέσων ισχύος που σχετίστηκαν με τη διαμόρφωση εθνικού πολιτικού κέντρου.  Η δημόσια οικονομική σφαίρα την περίοδο της Επανάστασης συνδέθηκε με τη διακυβέρνηση, κατά βάση μέσα από σύγχρονες πρακτικές, θεσμούς και όργανα διοίκησης με αξιοπρόσεκτη λειτουργία∙  βαθμιαία διευρύνθηκε η έκταση και η πυκνότητα του δημόσιου οικονομικού χώρου, υπήρξαν δημόσια έσοδα τα οποία τροφοδότησαν, ασταθώς, οικονομικές λειτουργίες άμεσα ή έμμεσα ελεγχόμενες και νομιμοποιημένες από τις επίσημες αρχές. Στη βάση όλων αυτών με τη συμβολή του ιστορικού Σ. Μποζίκη θα διερευνήσουμε την συγκρότηση και λειτουργία θεσμών σύγχρονου κράτους στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης,  μια διαδικασία που ξεκίνησε ήδη από το πρώτο έτος και επιτάθηκε στα χρόνια της καποδιστριακής διακυβέρνησης.

Το πέμπτο επεισόδιο της σειράς Επιστήμονες που Εύρηκαν για την Ανθρωπότητα είναι αφιερωμένο στον Άλμπερτ Αϊνστάιν.

Στο podcast περιγράφονται χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από τη ζωή του καθώς και δύο από τις πιο σημαντικές θεωρίες που έδωσε στον κόσμο, την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας και την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας.

Η δεύτερη, μαζί με την κβαντική φυσική, αποτέλεσαν τα θεμέλια της σύγχρονης φυσικής επιστήμης. Με τις θεωρίες του αυτές, ο Αϊνστάιν άνοιξε νέους δρόμους στην Επιστήμη, ανεξερεύνητους έως τότε, δίνοντας το έναυσμα για μία επιστημονική επανάσταση που κρατά μέχρι σήμερα.

Τιμημένος με βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1921, ο Αϊνστάιν θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς επιστήμονες της ανθρωπότητας.

Όσο μεγαλύτερη είναι η μάζα ενός άστρου, τόσο ταχύτερα καταναλώνει τα πυρηνικά του «καύσιμα» και τόσο νεότερο πεθαίνει. Σε αντίθεση, δηλαδή, με τον Ήλιο, ο οποίος θα συνεχίσει να συντήκει το υδρογόνο του πυρήνα του για τουλάχιστον 5 δισεκατομμύρια χρόνια ακόμη, τα γιγάντια άστρα του Σύμπαντος ολοκληρώνουν σε λίγα μόνο εκατομμύρια χρόνια τη ζωή τους, όταν και εκρήγνυνται ως σουπερνόβα. Ο Διονύσης Σιμόπουλος εξηγεί με απλό και κατανοητό τρόπο τα τελευταία στάδια της ζωής των άστρων με μάζα τουλάχιστον δεκαπλάσια από αυτήν του Ήλιου.