Urodziła dwóch przyszłych królów Polski, przedłużając w ten sposób panowanie dynastii Jagiellonów.

Polska kultura zawdzięcza jej pierwsze znane tłumaczenie Starego Testamentu. Wiele lat życia spędziła w Sanoku, który w pewnym sensie za jej sprawą był wówczas nieformalną stolicą Polski…

W jakich okolicznościach Zofia Holszańska została czwartą i ostatnią żoną króla Władysława Jagiełły – człowieka starszego od niej o dwa pokolenia? Dlaczego została oskarżona o niewierność?
Co czyni ją wyjątkową na tle innych polskich monarchiń?

Dr hab. Bożena Czwojdrak, prof. UŚ z Instytutu Historii UŚ oraz konsultantka historyczna serialu „Korona królów. Jagiellonowie” opowiada o życiu i czasach Zofii Holszańskiej w rozmowie z Tomkiem Grząślewiczem z Centrum Komunikacji Medialnej UŚ. Matka Władysława Warneńczyka i Kazimierza Jagiellończyka jest jedną z bohaterek książki o dworach późnośredniowiecznych polskich królowych, nad którą obecnie pracuje prof. Czwojdrak.

Czym Tadeusz Kościuszko wyróżnia się na tle innych polskich
postaci historycznych?

Czy życie polskiego chłopa pańszczyźnianego przypominało los
niewolnika na amerykańskiej plantacji?

Co „Kos”, którego akcja toczy się w Polsce okresu rozbiorów,
mówi o wojnie w Ukrainie?

O micie Polski szlacheckiej, kobiecych postaciach w polskim
„westernie” , Quentinie Tarantino i oczyszczających właściwościach kina zemsty mówi Paweł Maślona, absolwent i wykładowca Szkoły Filmowej im. Krzysztofa Kieślowskiego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, laureat Złotych Lwów oraz Paszportów
„Polityki” za film „Kos”.

Fot. Leszek Zych / Polityka

Historia tego, co przyjmuje nasz organizm nie kończy się w momencie przełknięcia pokarmu czy leku. Liczne substancje, w tym te szkodliwe, pochodzące z naszego jedzenia, napojów oraz zażywanych farmaceutyków, przedostają się ze ścieków do środowiska negatywnie wpływając na różne organizmy żywe, ale także dla nas samych stwarzając zagrożenie.

Czym dokładnie są β-blokery i jak wpływają na nasz organizm? Dlaczego są tak dużym problemem dla środowiska przyrodniczego i zasiedlających go organizmów? Czy istnieją jakiekolwiek sposoby na poradzenie sobie z tym zjawiskiem?

O tym, dlaczego β-blokery są problemem, o którym nie mówi się głośno opowiada dr Anna Dzionek z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, która realizowała projekt w ramach III edycji konkursu „Swoboda badań” Inicjatywy Doskonałości Badawczej.

Jak wypadł Joaquin Phoenix w roli Napoleona Bonaparte? Czy dowodzona przez niego armia francuska strzelała do piramid, a żołnierze rosyjscy tonęli z końmi w jeziorze, wycofując się spod Austerlitz? Jaki jest związek pomiędzy egzaminem maturalnym, systemem parzystej i nieparzystej numeracji domów oraz konserwacją żywności? I w jaki sposób epoka napoleońska wpłynęła na dzieje Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego?

Prof. dr hab. Dariusz Nawrot z Instytutu Historii UŚ mówi w rozmowie z Tomkiem Grząślewiczem o tym, co zobaczył w filmie „Napoleon” w reżyserii Ridleya Scotta. Opowiada też o francuskim mężu stanu i jego czasach w szerszym kontekście

Tłumaczenie symultaniczne w Parlamencie Europejskim to prestiżowe i dobrze płatne zajęcie, ale często okupione znacznym wysiłkiem i stresem. Jak wygląda praca tłumacza oraz w jaki sposób może on dystansować się od tłumaczonego tekstu, gdy nie podziela w pełni poglądów mówcy? Dlaczego europoseł Janusz Korwin-Mikke jest takim wyzwaniem dla tłumaczy? Czy ich profesji zagraża sztuczna inteligencja?

Dr hab. Magdalena Bartłomiejczyk, prof. UŚ z Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach realizowała w ramach konkursu „Swoboda badań” (Inicjatywa Doskonałości Badawczej) projekt „Tłumaczenie symultaniczne w Parlamencie Europejskim: jak tłumacz dystansuje się od tekstu?”. O swoich badaniach językoznawczyni i badaczka przekładu mówiła w rozmowie z Weroniką Cygan.

W 1972 r. na obszarze ponad 1 000 ha zaczęło rosnąć potężne, metalurgiczne „ciało”, które odmieniło losy Dąbrowy Górniczej, Zagłębia Dąbrowskiego i tysięcy ludzi z całej Polski w kilku pokoleniach. Ponad pół wieku później Anna Cieplak – pisarka, aktywistka społeczna, animatorka kultury oraz wykładowczyni na kierunku sztuka pisania na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego – opowiada w nowym podcaście o Hucie Katowice, która stała się główną bohaterką jej najnowszej powieści pt. „Ciało huty”.

Czy naukowe zajmowanie się grami komputerowymi zabija przyjemność z samego grania? Co nam mówią gry wideo o naszej kulturze, społeczeństwie czy polityce? Co sprawia, że są tak atrakcyjnym medium i czy mogą konkurować z literaturą lub filmami jako forma sztuki?

O badaniu gier komputerowych w rozmowie z Weroniką Cygan mówi dr hab. Michał Kłosiński, prof. UŚ z Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, dyrektor Centrum Badań Groznawczych UŚ, a także autor książki pt. „Przygody cyfrowego tułacza. Interpretacje groznawcze”.

Wizerunek rdzennych Amerykanów przez lata podlegał w popkulturze licznym zmianom, ale dopiero od niedawna odchodzi się od krzywdzących stereotypów. Premiera 20 października 2023 w polskich kinach filmu Martina Scorsesego „Czas krwawego księżyca” jest świetnym pretekstem do pochylenia się nad kulturą i historią pierwszych Amerykanów.

Czy nadal powinniśmy używać słowa Indianin? Jak wygląda obecnie sytuacja rdzennych mieszkańców USA i czy możemy wreszcie mówić o pojednaniu pomiędzy nimi a potomkami kolonizatorów? Dlaczego ich obecność w popkulturze jest mniej widoczna niż np. czarnych Amerykanów? Na te oraz inne pytania odpowiadają amerykaniści z Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach: dr Marcin Sarnek oraz dr Aleksandra Musiał, w rozmowie z Weroniką Cygan. Badacze odnoszą się do filmu Scorsesego, jak również książki, która stała się dla niego inspiracją – „Czas krwawego księżyca. Zabójstwa Osagów i narodziny FBI” Davida Granna.

Najnowszy film Christophera Nolana opowiada historię „ojca bomby atomowej” i jest interesującym spojrzeniem na postać Roberta Oppenheimera – przez pewien czas uważanego za narodowego bohatera, któremu później zarzucano zdradę i szpiegostwo.

Dr Marcela Gruszczyk – historyczka z Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach opowiada o tym, jak świat zareagował na zbombardowanie Hiroshimy i Nagasaki w sierpniu 1945 roku oraz wskazuje na długofalowe skutki skonstruowania bomby jądrowej dla świata. Badaczka wyjaśnia, jak wielka była skala inwigilacji projektu Manhattan przez Związek Radziecki i czy rzeczywiście przy powstaniu bomby atomowej udział brało tak niewiele kobiet, jak pokazał reżyser.

Jeśli seans „Oppenheimera” jeszcze przed tobą, to rozważ, czy nie przesłuchać tego podcastu po obejrzeniu filmu. W niektórych fragmentach przywoływane są konkretne sceny i osoby z filmu, ale nasz materiał nie jest recenzją i odnosi się do historii projektu Manhattan i osoby Roberta Oppenheimera.