ตถา แปลว่า เช่นนั้น ตถาตา แปลว่า ความเป็นเช่นนั้น คือ มีเหตุปัจจัย และ เป็นไปตามเหตุปัจจัย เพราะเราไม่รู้รอบคอบเรื่องตถาตาจึงเต็มไปด้วยสภาพที่ไร้ศีลธรรม เมื่อไม่รู้จัก

ว่า "เช่นนั้นเอง" ก็มีความคิดนึดผิดไปจากปกติธรรมดา

คนเราทำอะไรไปตามทิฏฐิทั้งนั้น เรารู้สึกอะไร คิดนึกอะไร ต้องการอะไร ไปตามทิฏฐิ ตัวคนนั้นนั้นคือทิฏฐิของเขา ตัวทิฏฐิคือตัวคนคนนั้น ดังนั้น การจัดการกับทิฏฐิ คือ การจัดการตัวเอง

ในความหมายหนึ่ง ธรรมะมันก็ตรงกันข้ามกับโลกจริง คือ ช่วยให้โลกหมดปัญหา ให้โลกหยุดเลว ให้เป็นไปในทางดี ถ้าพูดอย่างนี้ก็อาจถือได้ว่าธรรมะไปด้วยกันกับโลกไม่ได้ แต่ในความจริง โลกนี้ต้องมีธรรมะเพื่อประคับประคองให้โลกเป็นไปด้วยดี ลัทธิบางลัทธิถือว่า ธรรมะเป็นเครื่องถ่วงความเจริญของโลก ไม่จำเป็น ไม่สามารถใช้ธรรมะแก้ปัญหาของโลก ความจริงมีอยู่ว่าเขาไม่รู้จักธรรมะ ไม่รู้จักใช้ธรรมะในการแก้ปัญหาต่างหาก หากมีธรรมะจะแก้ปัญหาของโลกได้ในพริบตาเดียว

ทุกอย่างเป็นเพียงความรู้สึกของจิต ตามที่สัมผัสได้โดยอายตนะ

พ่อแม่สมบูรณ์แบบมีความสำคัญต่อการอยู่รอดของมนุษย์ สันติสุข พ่อแม่จำนวนมาก ไม่สามารถสอนลูกได้ว่า เกิดมาทำไม ควรจะได้อะไร โดยวิธีใด

เราศึกษาพุทธศาสนากันมามากมาย แต่ได้รับผลน้อย แสดงว่ามีความไม่ถูกต้องบางอย่าง ความรู้ธรรมะนั้นอย่างหนึ่ง แต่ความมีธรรมะมันก็อย่างหนึ่ง การใช้ธรรมะให้สำเร็จประโยชน์ก็เป็นอีกอย่างหนึ่ง และการได้รับผลก็เป็นอีกอย่างหนึ่งอีก

ผู้ใดเห็นปฏิจจสมุปบาท ผู้นั้นเห็นธรรม ผู้ใดเห็นธรรม ผู้นั้นเห็นเรา เรียกว่า เห็นพระพุทธเจ้าพระองค์จริง เห็นปฏิจจสมุปบาท คือ เราเรียนธรรมะจากพระพุทธเจ้าโดยตรง

เราใช้คำว่าบุญกันในสองความหมาย อย่างหนึ่งเป็นชื่อของความสุข หรือเหตุปัจจัยให้ได้ความสุข อีกความหมายหนึ่งคือบุญเป็นเครื่องชำระบาป ชาวบ้านชาวเมืองต้องการบุญในความหมายที่เกี่ยวกับความสุขเสียมากกว่า หรือได้สิ่งที่สนองกิเลสมาก ๆ เรียกว่ามีบุญ

ความสุขจึงมีสองอย่าง คือ การได้ตามที่กิเลสต้องการและยังมีความสุขที่ไม่มีกิเลส ไม่ต้องอาศัยกิเลส คนในโลกรู้จักความสุขที่มีเหยื่อสนองกิเลส จึงมีบุญชนิดที่เกี่ยวข้องกับการสนองกิเลส ไม่ใช่ความสุขชนิดที่อยู่เหนือกิเลส เป็นความสุขที่ต้องกินกันเรื่อย ต้องเติมกันเรื่อย ให้มีความเอร็ดอร่อยอยู่เรื่อย

ปัญหาทุกอย่างเกิดจากตัวตน แม้แต่การเคารพสิ่งศักดิ์สิทธิ์ของคนจำนวนมาก ก็ทำไปเพื่อตัวกู เช่น การอ้อนวอน บนบาน แทนที่จะใช้สิ่งสูงสุดในศาสนาเพื่อกำจัดตัวกู

วิสาขบูชาเทศนา ปี 2517 พระพุทธเจ้าในภาษาธรรม