Het is mei 1320 en we zijn in Toulouse, op een bijzondere plek: de leprozerie van Porte Arnaud-Bernard. Een behoorlijke groep mannen heeft zich hier in de grote zaal van het huis verzameld. Net hebben ze allemaal een eed afgelegd op een boek uit de kapel en beloofd aan niemand te onthullen van wat er zometeen besproken wordt. We zijn getuige van het uitrollen van een groots en gevaarlijk complot dat de 14e eeuwse inquisitie lange tijd zal bezig houden...

Voetnoten

Meer weten over leprozen en het complot?

- Barber, M. 'Lepers, Jews and Moslems: the plot to overthrow Christendom in 1321', in: History, vol. 66, n. 216 (1981), pp. 1-17

- Barzilay, T. Poisoned Wells: Accusations, Persecution, and Minorities in Medieval Europe, 1321-1422. Philadelphia: University of Pennsylvania Press (2022)

- Demeulenaere, B. Inquisitie in de middeleeuwen. Veroordeeld tot de brandstapel. Gorredijk: Sterck & de Vreese (2024)

Credits: Muziek: Lies Sommer - harp, draailier en schalmei & Fieke van den Hurk - producer | Audio en Mix: Erik Wildeman van Wildeman Visuals

Het is 14 mei 1393, Hertog Albrecht van Beieren, Graaf van Holland en Zeeland, dicteert in Den Haag een belangrijk document aan zijn klerken. Het is een arrestatiebevel gericht aan ridder Hughe van Heenvliet, rentmeester Bewestenschelde, en aan de raden van Middelburg, Zierikzee en Reimerswaal. Een man genaamd Arent Janszoon van Rilland maakt, samen met zijn zoon en een bende handlangers, de wateren van Zeeland onveilig… maar wie of wat is hij? In deze aflevering neemt Sander ons mee op een zoektocht door archiefstukken uit de veertiende eeuw.

VoetnotenWil je meer weten over deze archiefstukken, brononderzoek en Arent Janszoon?

- Nationaal Archief, Archief van de Graven van Holland, n. 198 Memoriale BD, 1390-1397 ff. 22r; 26r; 32b; 67r. 167v; 169v.- D.E.H. de Boer & D.J. Faber (ed.), De rekeningen van de grafelijkheid van Holland uit de Beierse periode. Serie I: De rekeningen van de tresorier en de dijkgraaf van de Grote Waard. Deel: 1393-1396 (Den Haag 1997)

- J.F. Niermeijer (ed.), Bronnen voor de Economische Geschiedenis van het Beneden-Maasgebied. Eerste Deel: 1104-1399 (Den Haag 1968)

- Julius Vuylsteke (ed.), De Rekeningen der Stad Gent. Tijdvak van Philips van Artevelde, 1376-1389 (Gent 1891)

Speur zelf in bronnen edities: https://resources.huygens.knaw.nl/

Neem een kijkje in de Memorialen van Albrecht van Beieren: https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/3.01.01/invnr/198/file/NL-HaNA_3.01.01_198_0001

Credits: Muziek: Lies Sommer - harp, draailier en schalmei & Fieke van den Hurk - producer | Audio en Mix: Erik Wildeman van Wildeman Visuals

Het is 29 november 1455 en we zijn in Montureux-le-Sec, in het kasteel van Montureux. Jacques de Haussonville, de kasteelheer, geniet bij het haardvuur van zijn diner. Hij is een beetje rozig van een lange dag jagen, maar zeer content. Hij kijkt nu al uit naar het dessert dat hem straks staat te wachten. Wist Jacques maar dat dat het laatste dessert zou zijn dat hij ooit zou eten...

Het is 29 november 1455 en we zijn in Montureux-le-Sec, in het kasteel van Montureux. Jacques de Haussonville, de kasteelheer, geniet bij het haardvuur van zijn diner. Hij is een beetje rozig van een lange dag jagen, maar zeer content. Hij kijkt nu al uit naar het dessert dat hem straks staat te wachten. Wist Jacques maar dat dat het laatste dessert zou zijn dat hij ooit zou eten.In aflevering 73 bespreken we het plotselinge overlijden van Jacques. Vanaf nu te beluisteren in je favoriete podcast app.

Voetnoten

Meer weten over Catherine de Châteauneuf?

- Vacek, A. Le destin de Catherine de Châteauneuf, 1456. Via Academia: https://www.academia.edu/11997669/Le_destin_de_Catherine_de_Ch%C3%A2teauneuf_1456

- van Loo, B. Stoute Schoenen. In de voetsporen van de Bourgondiërs. Amsterdam: De Bezige Bij (2024)

Credits: Muziek: Lies Sommer - harp, draailier en schalmei & Fieke van den Hurk - producer | Audio en Mix: Wildeman Visuals

Het gaat al enige tijd niet goed met het gezin in het statige huis 'De Valck' aan de markt in Helmond. De dochter des huizes, Sophia, is een getroebleerd tienermeisje: ze is opstandig, steelt en heeft verkeerde vriendjes. Na een ernstige ruzie met haar ouders op 3 november blijkt zij spoorloos… Is het meisje weggelopen van huis of speelt hier meer?

Voetnoten

-Henk Roosenboom, Ontvoerd of gevlucht? Religieuze spanningen in Brabant en de zaak Sophia Alberts (1700-1710) (Hilversum 2016)

Website Henk Roosenboom: sites.google.com/site/henkroosenboom

Credits: Muziek: Lies Sommer - harp, draailier en schalmei & Fieke van den Hurk - producer | Audio en Mix: Erik Wildeman van Wildeman Visuals

In deze zomerspecial doen we het een beetje anders dan anders. Boeken staan centraal deze aflevering: welke verhalen inspireerden ons om studies over de middeleeuwen te gaan volgen, welke true crime boeken verbonden aan snodelike en misdadige zaken moet je echt lezen en welke middeleeuwse historische fictie mag niet op je nachtkastje ontbreken?

In deze aflevering komt het allemaal langs: van koning Arthur tot Anselmus Adornes en van Umberto Eco tot Ellert en Brammert: het komt allemaal langs.

Voetnoten

Pas op: het zijn er veel! Onze aanraders:

- Tonke Dragt: Verhalen van de tweelingbroers (tegenwoordig ook: De goudsmid en de meesterdief)

- Ingrid Biesheuvel: De ridders van de Ronde Tafel. Arthurverhalen uit de Lage Landen

- Ingrid Biesheuvel: Middeleeuwse verhalen uit de Lage Landen

- Terence H. White: The Once and Future King

- J.R.R. Tolkien: The Lord of the Rings

- Andrew Brown: Civil Ceremony and Religion in Medieval Bruges

- Walter Prevenier & Peter Arnade: Onze Gratie en Genade

- Marcus Bull: Thinking Medieval: an introduction to the Study of the Middle Age

- Eric Jager: Blood Royal

- Iris Origo: De Koopman van Prato

- Philippe Reliquet: De Magie van het Kwaad: Gilles de Rais en de middeleeuwen, 1404-1440

- A. Demyttenaere & R. van Caenegem: De moord op Karel de Goede

- Umberto Eco: De Naam van de Roos

- Kenn Follett: Pilaren van de Aarde

- Nico Dros: Willem die Madoc Maakte

- E. Huizenga, O.S.H. Lie & L.M. Veltman: Een wereld van kennis: bloemlezing uit de middeleeuwse artesliteratuur

- Janina Ramirez: Femina: een nieuwe geschiedenis van de Middeleeuwen, via de vrouwen die daaruit zijn geschrapt

- Herman Paul: Als het Verleden Trekt

- Trevor Dean: Misdaad in de Middeleeuwen

- Maarten Müller: Misdaad en straf in een Hollandse stad

- Marie-Charlotte Le Bailly: Recht voor de Raad

- Corien Glaudemans: Om die wrake wille

- Dorothy Dunnett: The House of Niccolo

- Victoria Mackenzie: For thy great pain have mercy on my little pain

Verder nog besproken:

- Lessenreeks 'De Zaak V' over de Burggravin van Vergi: https://lesplannenmiddeleeuwen.wp.hum.uu.nl/aan-de-docent/

- Lesmateriaal 'Het Mysterie van Hamelen' door Tijd zal het leren: https://www.tijdzalhetleren.nl/wp-content/uploads/2024/04/Het-mysterie-van-Hamelen.pdf

We zijn in Kampen, 1469. Schoenmaker Henric Vriesken is nog maar net naar bed, als hij wordt overvallen in zijn huis. Henric. Terwijl het leven langzaam uit hem wegglijdt, beseft Henric nog net hoe de mannen over hem heen stappen en zijn woning in lopen, enthousiast over wat ze hier buit zullen maken…

Voetnoten

Meer weten over dieven in de late middeleeuwen?

- Coomans, J. Dievenland. Amsterdam: De Bezige Bij (2025)

- Schilder, K. Digestum Vetus 1448-1478 (Kamper genealogische en historische bronnen deel 3 (Archief der gemeente Kampen)

- Zeiler, F.D. 'Het Digestum Vetus: een blik in het stedelijk leven in de late middeleeuwen' in: Kamper Almanak 2018, pp. 173- 214. 

Credits: Muziek: Lies Sommer - harp, draailier en schalmei & Fieke van den Hurk - producer | Audio en Mix: Wildeman Visuals

Het is een warme ochtend in oktober van 1394 en we zijn in de stad Manosque. Aan tafel zitten Johan Damoncii en zijn vrouw Margerita de Portu. Johan kijkt bedenkelijk naar het bord met stoofpot dat Margerita voor zijn neus heeft gezet. Hij proeft hier en daar wat amandelen maar de knoflook overheerst. De maaltijd valt hem zwaar, té zwaar lijkt het… Later op dezelfde ochtend valt Johan, terwijl hij aan het werk is, als een zoutzak in elkaar. Dit is niet zomaar een flauwte, hier is iets ernstigs aan de hand. Om drie uur ’s middags, te midden van zijn vrienden en familie, komt Johan te overlijden. Eén persoon is merkbaar afwezig: Margerita de Portu.VoetnotenMeer weten over deze mysterieuze zaak?- Steven Bednarski, A Poisoned Past. The Life and Times of Margarida de Portu, A Fourteenth-Century Accused Poisoner (2014)Credits: Muziek: Lies Sommer - harp, draailier en schalmei & Fieke van den Hurk - producer | Audio en Mix: Wildeman Visuals

Het is 1225 en in de bossen tussen Valencijn en Doornik is een mysterieuze vreemdeling actief die grote sommen geld uitdeelt. De geruchtenstroom komt snel op gang en verspreid zicht over de graafschappen Vlaanderen en Henegouwen. De man krijgt steeds meer volgers en bezegelt zelfs aktes. Zou het? Men lijkt er steeds zekerder van: de lang vermiste graaf Boudewijn is terug! Maar wat betekent dit?

VoetnotenMeer weten over graaf Boudewijn, gravin Johanna en Bertrand van Rains?- Luykx, T., Johanna van Constantinopel, gravin van Vlaanderen en Henegouwen, Antwerpen: Standaard Boekhandel, 1947Credits: Muziek: Lies Sommer - harp, draailier en schalmei & Fieke van den Hurk - producer | Audio en Mix: Wildeman Visuals

Het is de ochtend van 13 december 1477 en we zijn in Hanswijk, een klein gehucht ten zuidoosten van Mechelen. Antoinette heeft de Onze-Lieve-Vrouwe kerk net verlaten wanneer ze omringd wordt door een groep booswichten. Omstanders zien hoe ze met tegenzin een wagen in wordt getrokken. Deze aflevering hebben we het over de spraakmakende ‘Humbercourt-ontvoering!’ 

Voetnoten:

- Walter Prevenier, ‘Geforceerde huwelijken en politieke clans in de Nederlanden: de ontvoering van de weduwe van Guy van Humbercourt door Adriaan Vilain in 1477’, in: Hugo Soly en René Vermeir (eds.), Beleid en Bestuur in de Oude Nederlanden (Gent 1993)

- Walter Prevenier & Peter Arnade, Onze Gratie en Genade. Misdaad en vergiffenis in de Bourgondische Nederlanden (Antwerpen 2015)

Credits: Muziek: Lies Sommer - harp, draailier en schalmei & Fieke van den Hurk - producer | Audio en Mix: Wildeman Visuals

Het is de nacht van 21 op 22 februari, 1440 en we zijn in in het kasteel van Plintenburg. Drie personen begeven zich zo stil mogelijk door de kasteelgangen richting de schatkamer, waar ze met vijlen in de weer zijn om deze verzegelde ruimte in te komen. Na een succesvolle operatie verwijdert het drietal een zeer belangrijk object en verdwijnen ze de volgende ochtend, alsof er niets gebeurd is. Toch heeft deze roof een flinke impact, met een koninklijk randje.

Voetnoten

Meer weten over Helene Kottanner?

- Bijvoet - Williamson, M. The Memoirs of Helene Kottanner (1439-1440). Suffolk: D.S. Brewer (1998)

- Wenzel, H. ‘How Two Ladies Steal a Crown. The Memoirs of Helene Kottannerin (1439-40) at the Court of Queen Elisabeth of Hungary (1409-42). in: R. Schulte (ed) The Body of the Queen. Oxford: Berghahn Books 2006 pp. 19-42

Credits: Muziek: Lies Sommer - harp, draailier en schalmei & Fieke van den Hurk - producer | Audio en Mix: Wildeman Visuals