Spegillinn

Þótt eldgos verði seint hversdagsleg hafa eflaust einhverjir yppt öxlum þegar byrjaði að gjósa á Sundhnúksgígaröðinni á miðvikudagskvöld. Gosstrókarnir voru vissulega tilkomumiklir í vetrarmyrkrinu en þetta var nú einu sinni sjöunda gosið þarna, það sjötta bara á þessu ári. Íslandsstofa vinnur að því að segja við erlenda ferðamenn og ferðaþjónustufyrirtæki að eldgos séu bara hluti af hinu daglega lífi á Íslandi.

COP 29, 29. loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna, sem haldin er í Bakú í Aserbaísjan, á að ljúka í dag en það er allt útlit fyrir að hún dragist eitthvað á langinn, enda þátttakendur í vandræðum með að koma sér saman um orðalag lokasamþykktarinnar eins og stundum áður. Þessar ráðstefnur, þar sem þúsundir ráðamanna, sérfræðinga og fulltrúa hagsmuna- og umhverfisverndarsamtaka alstaðar að úr heiminum safnast saman, eru umdeildar - og árangurinn af þeim líka.

Möguleg þjóðaratkvæðagreiðsla um umsókn að Evrópusambandinu er komin á dagskrá í kosningabaráttunni, ekki síst vegna stöðu Samfylkingar og Viðreisnar í skoðanakönnunum og ummæla leiðtoga flokkanna að undanförnu. Í Noregi er vel fylgst með þessum umræðum, enda gæti möguleg innganga Íslendinga þýtt endalok samningsins um Evrópska efnahagssvæðið.

Biden Bandaríkjaforseti gaf Úkraínumönnum um helgina grænt ljós á að nota langdrægar bandarískar eldflaugar - flaugar sem hægt er að senda nokkuð langt yfir landamærinn og inn til Rússalands.

Og svo slitnuðu sæstrengir á milli Finnlands og Þýslalands. Og á milli Svíþjóðar og Litáen. Er þetta tilviljun? Eða eru þetta skemmdarverk Rússa. Það er ekki komið í ljós. Það tekur einfaldlega tíma að finna út úr því segir Guðmundur Arnar Sigmundsson, forstöðumaður netöryggissveitarinnar CERTIS.

Fjallað er um öryggi sæstrengja sem liggja frá Íslandi. Einnig er rætt við Erling Erlingsson, hernaðarsagnfræðing sem hefur fylgst grannt með framvindu mála í Úkraínustríðinu, sem nú hefur staðið í rétt rúma þúsund daga og hvaða þýðingu ákvörðun Bidens um langdrægu flaugarnar gæti þýtt.

Gömul bloggskrif Þórðar Snæs Júlíussonar, frambjóðanda Samfylkingarinnar, sem birtust undir dulnefni á bloggsíðu fyrir rúmlega tuttugu árum hafa vakið upp umræðu um hvort nauðsynlegt sé að gera upp það tímabil þegar nafnlaus skrif viðgengust í athugasemdakerfum fjölmiðla og bloggheimum. Skrif sem oft beindust að nafntoguðum konum og þeir sem þannig skrifuðu þurftu fæstir að bera á þeim ábyrgð. Þar til kannski nú.

Full þörf er á að samræma vinnulöggjöf á almennum og opinberum markaði segir prófessor við Háskóla Íslands, ákvæði um verkföll séu til dæmis ekki þau sömu. Anna Kristín Jónsdóttir ræðir við Gylfa Dalmann Aðalsteinsson.

Þótt níu af hverjum tíu Þjóðverjum séu sannfærðir um að lýðræði sé æskilegasta stjórnarfarið eru aðeins um fjórir af tíu ánægðir með hvernig það virkar í Þýskalandi um þessar mundir. Og nær tveir af hverjum tíu eru að einhverju leyti sammála þeirri fullyrðingu, að einræði geti verið betri valkostur „í ákveðnum aðstæðum.“

Freyr Gígja reifar reifarakennda málið sem hverfist um Jón Gunnarsson, hvalveiðar og ísraelska einkaspæjarafyrirtækið Black Cube.

Ragný Þóra Guðjohnssen segir Ragnhildi Thorlacius frá niðurstöðum Íslensku æskulýðsrannsóknarinnar. Þær benda til þess að líðan grunnskólabarna fari batnandi, þó að ýmislegt megi bæta.

Nýsjálenski forsætisráðherrann hefur beðist afsökunar á illri meðferð á fólki á vistheimilum, sjúkra- og meðferðarstofnunum frá því um miðja síðustu öld.

Ævar Örn segir frá því.

Donald Trump hefur sagst ætla að loka landamærunum í suðri og moka út fleiri ólöglegum innflytjendum en dæmi eru um - og hann ætlar ekki bara að reisa áþreifanlegar landamæragirðingar og -múra, heldur líka tollmúra, enn hærri en hann innleiddi í fyrri forsetatíð sinni, og þá allra helst til að hamla gegn kínverskum innflutningi.

Í Slóvakíu sáust greinileg merki þess þegar óvinveitt ríki reyndu að hafa áhrif á úrslit kosninga. Og hjá Evrópusambandinu hafa menn viðrað áhyggjur sínar af vörnum gegn áróðursvél Rússa í kosningum. En hvernig er þetta á Íslandi? Stafar Íslandi einhver ógn af þessu?

Kona á Akureyri sem glímir við fötlun segist finna fyrir aukinni einangrun því nær ekkert félagsstarf með jafningjum er í boði fyrir hana í bænum. Hún segir erfitt að skilja hvers vegna fatlað fólk sitji ekki við sama borð og aðrir í félagsstarfi.

Þyngsti dómur yfir konu í heila öld féll í Héraðsdómi Reykjaness í gær, móðir var dæmd í átján ára fangelsi fyrir að verða barni að bana og tilraun til manndráps. Margrét Valdimarsdóttir afbrotafræðingur segir slíkt afar fátítt.

Fjármálaráðherra Þýskalands var látinn taka pokann sinn í gær og kanslarinn sparaði honum ekki kveðjurnar, lítilsigldur og huglaus voru einkunnirnar og við blasir stjórnarkreppa.

Allir vilja atkvæði ungra kjósenda en kosningaþátttakan er minni en hjá þeim sem eldri eru. Hvað er hægt að gera til að virkja unga kjósendur? Rætt við Evu Laufeyju Eggertsdóttur stjórnmálafræðing og einn höfunda handbókarinnar Lýðræðisvitans.

Donald Trump, sem vann sigur í forsetaskosningum í Bandaríkjunum í gær segir það árangur stórkostlegrar stjórnmálahreyfingar og nú taki við að græða Bandaríkin og laga það sem misfarist hafi síðustu ár. Til þess þurfi að sameina Bandaríkjamenn. Kamala Harris frambjóðandi Demókrata ætlar að ávarpa stuðningsfólk sitt í kvöld. Hún hefur enn ekki brugðist við sigri Trumps.

Sigur Trumps var ekki beinlínis óvæntur en virðist verða meira afgerandi en kannanir höfðu gefið til kynna. Hafsteinn Birgir Einarsson stjórnmálafræðingur og Ólöf Ragnarsdóttir fréttamaður ræða um niðurstöður kosninganna vestra og við hverju megi búast þegar Trump tekur við.

Formaður kennarasambandsins óttast að dragist kjaradeila kennara við ríki og sveitarfélög enn á langinn segi margir upp, löngu sé tímabært að fjárfesta í kennurum. Rætt verður við hann síðar í Speglinum og líka fjallað um fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar - hagræðing eða ekki hagræðing, þar liggur efinn. En fyrst eru það forsetakosningarnar í Bandaríkjunum, Björn Malmquist er staddur í Fíladelfíu, þó ekki við tröppurnar sem Rocky hljóp upp en þó í næsta nágrenni.

Það fer ekki framhjá neinum að á morgun verða haldnar forsetakosningar vestur í Bandaríkjunum. Þar takast þau á, Kamala Harris, frambjóðandi Demókrata, og Donald Trump, frambjóðandi Repúblikana. Nú er innan við sólarhringur þar til fyrstu kjörstaðir verða opnaðir og enn er allt í járnum, varla tölfræðilega marktækur munur á frambjóðendunum, hvorki á landsvísu né í hinum svokölluð sveifluríkjum. Ævar Örn Jósepsson ræðir við Björn Malmquist fréttamann, sem er í einu þessara ríkja, Pennsylvaníu.

Kynjamunur er ekkert nýtt í bandarískum stjórnmálum, þar sem konur hafa verið hallari undir Demókrata og karlarnir snoknari fyrir Repúblikana síðustu fjóra áratugi hið minnsta. En munurinn hefur aldrei verið jafnmikill og afgerandi og nú, og hefur raunar tvöfaldast á síðustu tuttugu og fimm árum ef marka má niðurstöður skoðanakönnunar sem birt fyrir tveimur vikum eða svo. Samkvæmt henni munar heilum þrjátíu prósentustigum á fylgi Harris og Trumps meðal kvenna sem hyggjast nýta atkvæðisrétt sinn, Harris í vil, en hjá körlum er munurinn 12 prósentustig, Trump í hag. Þetta er talið geta ráðið úrslitum í hnífjöfnum kosningum. Ævar Örn Jósepsson segir frá.

Stjórnmálaflokkarnir geta ekki hagað sér eins og þeir vilja þegar þeir reyna að ná til kjósenda á samfélagsmiðlum. Samfélagsmiðlarnir sjálfir hafa sett ákveðnar reglur sem flokkarnir verða að virða og áhrifavaldar sem þiggja greiðslu frá stjórnmálaafli geta átt á hættu að vera úthýst frá Tiktok. Freyr Gígja Gunnarsson kynnti sér málið og ræddi við Elfu Ýr Gylfadóttur framkvæmdastjóra fjölmiðlanefndar.

Umsjón: Ævar Örn Jósepsson

Tæknimaður: Mark Eldred.

Framboðslistar stjórnmálaflokkanna liggja fyrir, leiðtogaumræður eru framundan og kosningabaráttan er að hefjast fyrir alvöru. Þórhallur Gunnarsson, fjölmiðlaráðgjafi, og Eva H. Önnudóttir, prófessor í stjórnmálafræði, rýna í stöðuna, nýjan þjóðarpúls Gallup og hvað flokkarnir þurfa að gera til að tryggja sér sem flest þingsæti á kosningunum.