Dat Big Tech niet volledig dienend is voor ons onderwijssysteem, dat wordt steeds duidelijker. Maar hoe worden we onafhankelijker en meer soeverein? Welke rol spelen Europese allianties daarin? Wat is het doemscenario? En wat is de droom van internationale samenwerking? In aflevering 3 gaan we in gesprek met Jan Haarhuis (mede-oprichter Charm-EU) en Evelien Renders (voorzitter EUNIS). Christien Bok (innovatiemanager SURF) sluit af met een concrete oproep: welke verantwoordelijkheid moet je nemen als instelling?

Internationale samenwerking kan veel opleveren, maar risico’s zijn er ook. Het is een belangrijke belangenafweging tussen slagkracht en autonomie met als resultaat loslaten of vasthouden van partners en aanbieders. Alexander van den Hil van SURF vertelt over de voordelen en hoe hij blijft zoeken naar verbinding, waarna cyberveiligheidsexpert Bert Hubert de risico’s benadrukt van het te makkelijk in zee gaan met grote commerciële partijen en wat voor effect dat kan hebben op internationale samenwerking.

In deze serie gaan we op zoek naar de balans tussen nationale autonomie en internationale slagkracht. Welke samenwerkingsvoorwaarden gelden er? Wat zijn de risico’s? Hoe maak je daarin bewuste keuzes en hoe zorg je voor wederkerigheid? In deze eerste aflevering leggen we onze huidige samenwerkingspositie onder de loep. Hoe staat Nederland er voor? Waar schuurt het? Waar kunnen we richting geven en waar willen we naartoe? Herman van der Plas van het ministerie van OCW geeft een inkijk in de beleidskant van samenwerking van Nederland met Europa en daarbuiten. Met Karin Wessel van SURF gaan we in gesprek over de praktijk van samenwerking in mondiale context.

In de vorige aflevering werd duidelijk dat we echt zelf aan het stuur kunnen zitten. Daar werken we bij SURF hard aan. Maar er zijn veel meer hoopvolle voorbeelden en initiatieven. En ook al is het soms voortuitgang met één stap terug, twee vooruit, we zijn op weg naar betere balans tussen macht en moraal.

Wil je meer weten over het thema responsible tech? Kijk op https://www.surf.nl/en/themes/artificial-intelligence/responsible-ai [(https://www.surf.nl/themas/publieke-waarden)] (url), https://communities.surf.nl/publieke-waarden en nog veel meer op www.surf.nl.

Ben je benieuwd naar Public Spaces? Je vindt de website hier: https://publicspaces.net

Wil je eens kijken op het platform van Rens van der Vorst Technofilosofie? Bekijk het hier: https://technofilosofie.com Daar vind je ook zijn vermakelijke boeken over de bijzondere relatie die wij mensen hebben met technologie, zoals ‘Appen is het nieuwe roken’ en ‘Digitale Gremlins’.

In de vorige afleveringen kwam het gevoel dat mensen denken overgeleverd te zijn aan grote technologiebedrijven meermaals naar voren. Dat werd stellig ontkracht, maar in hoeverre kunnen we invloed uitoefenen op de koers van de technologie in ons leven? En hoe pakken we dat aan?

Wil je meer lezen over wat TNO doet? Bekijk het hier https://www.tno.nl/nl/ of lees het boek van Marc; Ethics for people who work in tech! Je vindt het via deze link: https://ethicsforpeoplewhoworkintech.com/

Wil je zelf aan de slag, Marc maakte een handig canvas wat hij gratis ter beschikking stelt: https://marcsteen.nl/docs/RapidEthicalDeliberationCanvas2024NL.pdf

Tot slot, het paper waar Marc naar verwijst met ideeën over de krachten van Europa vind je hier https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/23299460.2021.1904346

Een klein voorproefje uit het artikel: “Using imagination and hope I can imagine the following online services: a gründlich German search engine that gives reliable information and flags disinformation, an agréable French social network that promotes face to face encounters, instead of online rage and polarization, a duurzame Dutch navigation service that promotes using public transport, bikes and car sharing, an online supermercado diverso with roots in Spain, which pays fair salaries and allows workers to unionize, and a säker Swedish video communication platform that is both safe and easy to use, where safe refers both to mental wellbeing and cybersecurity. These services can be paid-for, possibly a handful of euros per month. Instead of ‘free,’ where you pay by giving away your personal data, your attention and your time.”

In deze vier-delige serie gaan we op zoek naar antwoorden op de vraag hoe herstellen we de verstoorde balans tussen macht en moraal in technologie en hoe zorgen we dat technologische vooruitgang weer ten goede komt aan ons allemaal?

Welke taak heeft de overheid? Hoe wordt die ingevuld en waarom is het soms makkelijker dan het lijkt? En hoe zit het met de AI ict die op ons afkomt?

We spreken Willy Tadema, lid van de ethische commissie data & technologie bij de Rijksoverheid over de vraag wat de overheid kan en moet doen en Duuk Baten, adviseur responsible ai bij SURF, over waarom de AI act een belangrijke rol zal hebben voor onze onderwijsinstellingen en hoe zij zelf aan het stuur kunnen blijven bij nieuwe technologieën.

In deze vier-delige serie gaan we op zoek naar antwoorden op de vraag hoe herstellen we de verstoorde balans tussen macht en moraal in technologie en hoe zorgen we dat technologische vooruitgang weer ten goede komt aan iedereen? Met in deze eerste aflevering; Wat ging er mis?

Want Social media, big tech, ai en nog veel meer, verzamelen zoveel data dat techgiganten je beter kennen dan jijzelf. Meer dan eens voelt het ongemakkelijk. En dat is het eigenlijk ook. Want de voorbeelden van de negatieve effecten zijn niet moeilijk te vinden. Toch brengt technologie ons ook vooruit en zijn er grote successen in bijvoorbeeld onderzoek, geneeskunde en veiligheid. Echter, er ontbreekt vaak een moreel kompas bij de ontwikkeling van nieuwe technologieën, of er wordt te weinig nagedacht over mogelijke toepassingen of uitwerkingen ervan. Omdat technologie zo breed aanwezig is in alle aspecten van de samenleving, zijn de belangen voor de samenleving groot, net als de kansen en de risico’s. Hoe kan het dat het dan toch zo’n ongereguleerd speelveld is? We gaan in gesprek met Marleen Stikker. Marleen stond aan de wieg van het internet in 1993 en met de Digitale Stad ontwikkelde ze de eerste gratis toegangspoort tot een virtuele gemeenschap op het internet. Daarnaast is zij oprichter, directeur en bestuurder van Waag Futurelab, een leidend Europees onderzoeksinstituut voor technologie en maatschappij, met open, eerlijke en inclusieve technologie. Zij neemt ons mee naar de begindagen en haar kijk op wat er nodig is om het internet weer te repareren.

Wil je meer weten na het luisteren van deze podcast?

Bekijk de website van Waag Futurelab: https://waag.org/nl/ of lees Marleens boek; Het internet is stuk. Een echte aanrader en zowel in lees- als luisterboek verkrijgbaar. Je vindt het hier: https://waag.org/nl/hetinternetisstuk/

Uiteindelijk zijn het de ict-specialisten die onze sector veilig houden. Maar met software as a service en cloud-oplossingen verdwijnt veel van hun werk naar leveranciers en daarmee ook de expertise. Dat is zeer onwenselijk, stellen twee van onze gasten die we eerder hoorden in deze serie Bert Hubert (afl. 1) en Roland van Rijswijk-Deij (afl.2). Dit punt mag niet onbenoemd blijven en komt daarom in deze korte bonusaflevering aan de orde.

Welke skills nou zo belangrijk zijn om te behouden in je organisatie met betrekking tot cyberveiligheid vertelt Charlie van Genuchten, cybercrisisoefeningspecialist bij SURF én ze neemt ons mee naar hoe de sector er jaren geleden uitzag.

Hoe kan het dat bestuurders niet altijd met de juiste informatie belangrijke beslissingen nemen op het gebied van cyberveiligheid? Spreken bestuurders en techneuten wel dezelfde taal? Hoe kunnen ze elkaar beter vinden op een plek waar vandaan ze vooruit kunnen? En hoe ga je dan vooruit?

Uiteindelijk komt alles neer op het goede gesprek met wederzijds begrip van risico’s en belangen. Een startpunt dat logisch lijkt, maar toch zag Cyberweerbaarheidsspecialist Jeroen Brouwer het vaak mis gaan in de praktijk tussen bestuurders en ciso’s (chief information and security officers). Hij schreef het boek Cybersprookjes om ‘common ground’ te creëren.

En hoe ga je dan vanuit die ‘common ground’ vooruit? Risicomanagementspecialist en schrijver van het boek Risicodialoog Martin van Staveren bedacht een nieuwe manier van risicomanagement. Een manier die cyberveiligheid weer terugbrengt in alle lagen en alle gesprekken in de organisatie.

De grootste dreiging komt van je eigen mensen… en dat is heel goed te begrijpen. In deze aflevering duiken we de gedragswetenschappen in en gaan op zoek naar de kracht én valkuilen van awareness. Rosanne Pouw, awareness en training officer bij SURF geeft inzicht in de huidige ontwikkelingen met betrekking tot awareness in onderwijsinstellingen. Tommy van Steen, gedragspsycholoog en Universitair docent Cybersecurity Governance bij het Institute of Security and Global Affairs van de Universiteit Leiden vertelt waarom de stap van weten naar doen zo moeilijk is en tot slot neemt Jan Landsaat, privacy officer bij Hogeschool Rotterdam, je mee naar de praktijk. Om de gestelde doelen te halen, zag hij geen andere mogelijkheid dan het verplichten van awarenesstraining met als doel, gedragsverandering in de organisatie met betrekking tot veilig werken.