สิ่งใดเกิดขึ้นเพราะถูกปัจจัยปรุงแต่งขึ้น อาศัยกันเกิดขึ้น

สิ่งใดอาพาธ มีความแปรผันเป็นอย่างอื่น ไม่เที่ยง

สิ่งใดเกิดขึ้น แล้วเสื่อมไปดับไป เป็นทุกข์

สิ่งนั้นเป็น อนัตตา

...สังขตัง ปฏิจจสมุปปันนัง อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา...

จิต มโน วิญญาณ เป็นนามธรรมเหมือนกัน แต่ไม่ใช่สิ่งเดียว

จิต มโน วิญญาณ ล้วนเป็นปฏิจจสมุปปันนธรรม ถูกปัจจัยปรุงแต่งขึ้นเกิดต่างกาลต่างเวลากัน มีหน้าที่หรือเป็นปัจจัยให้เกิดธรรมที่ต่างกันไป

นิวรณ์ ๕ คือ ปฏิจจสมุปปันนธรรม ธรรมชาติที่อาศัยกันเกิดขึ้น

นิวรณ์ ๕ อาศัยผัสสะ อาศัยสัญญาวิปลาส จึงเกิดนิวรณ์ ๕ ประการนี้ได้

ถ้าวิชชาผัสสะเกิด สัญญาไม่วิปลาสเกิด นิวรณ์ ๕ ย่อมไม่มี

พระไตรปิฎก ไทย (ฉบับมหาจุฬาฯ) เล่มที่ ๑๔ หน้าที่ ๔๘๗

สฬายตนวิภังคสูตร

หากยังไม่มีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง หรือยังไม่มีอริยสัมมาทิฏฐิ

ชื่อว่า ออกไป ตก ไป ไกลไป จากธรรมวินัย

อนุปุพพิกถาช่วงปลาย เรื่อง โทษของกาม และ อานิสงส์ในการหลีกออกจากกาม

รวมไปถึงตัวอย่าง แนวทางในการเดินมรรค

อนุปุพพิกถา เป็นคำสอนที่จะทำให้เข้าใจเบื้องต้นของความเจริญ(สัมมาทิฏฐิเบื้องต้น)

เรื่องสำคัญที่เราทั้งหลายควรรู้และทำความเข้าใจ

ความรู้ความเข้าใจในอนุปุพพิกถา และ อริยสัจ ๔

เป็นเรื่องสำคัญสูงสุด เป็นเบื้องต้นแห่งพรหมจรรย์ เป็นก้าวแรกแห่งการบรรลุธรรม

การอบรมจิต เป็นหลักคำสอนที่สำคัญของพระศาสดา

พระไตรปิฎก ไทย (ฉบับมหาจุฬาฯ) เล่มที่ ๒๔ หน้าที่ ๑๒๗

ปัพพัชชาสูตร