เลือดของเรามีประกอบด้วยเซลล์สำคัญสองชนิด คือเซลล์สีขาวหรือเซลล์เม็ดเลือดขาว และเซลล์สีแดงหรือเซลล์เม็ดเลือดแดง โดยเซลล์เม็ดเลือดขาว จะทำหน้าที่ต่อสู้และทำลายผู้บุกรุก เช่น แบคทีเรีย หรือไวรัส ส่วนเซลล์เม็ดเลือดแดง มีทำหน้าที่นำพาออกซิเจนจากปอดไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย 

ทั้งเซลล์เม็ดเลือดขาวและเซลล์เม็ดเลือดแดง ต่างก็ถูกผลิตขึ้นในไขกระดูกในอัตรา 140,000 เซลล์ต่อนาที หรือ 8,400,000 เซลล์ต่อชั่วโมง จากนั้นก็เซลล์เหล่านี้ก็จะเวียนว่ายทำหน้าที่ในกระแสเลือดเป็นเวลาสองถึงสามเดือน ก่อนที่จะหมดสภาพ และถูกทำลายลงในตับ ด้วยอัตราความเร็วเท่ากับที่ไขกระดูกผลิตออกมา และส่วนประกอบบางส่วน ก็จะถูกนำมารีไซเคิลใช้ใหม่ในระบบของร่างกาย

โดยระบบหมุนเวียนของเลือดนั้น เริ่มจากการที่หัวใจทำหน้าที่สูบฉีดเลือดแดง หรือเลือดที่มีออกซิเจนสูงจากปอด ไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย โดยเลือดจะเดินทางผ่านหลอดเลือดแดงไปหล่อเลี้ยงเนื้อเยื่อ กล้ามเนื้อ และอวัยวะต่างๆ จากนั้นก็ไหลผ่านไปตามเส้นเลือดฝอย ซึ่งเป็นเครือข่ายเส้นเลือดที่เล็กกว่าภายในเนื้อเยื่อ และเมื่อถ่ายโอนออกซิเจนให้เซลล์แล้ว เลือดที่มีออกซิเจนต่ำและมีคาร์บอนไดออกไซด์ซึ่งเป็นของเสียจากการสลายอาหารจากเซลล์รวมอยู่ด้วย หรือที่เรียกว่า เลือดดำนั้น ก็จะไหลเข้าไปในหลอดเลือดดำที่มีขนาดเท่ากับหลอดเลือดแดง เพื่อนำเลือดกลับเข้าสู่หัวใจ และส่งต่อไปที่ปอด ซึ่งจะมีการแลกเปลี่ยนแก๊สจากการหายใจ โดยจะปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์ออกจากร่างกาย และรับออกซิเจนถูกเข้ามาสู่กระแสเลือด กลายเป็นเลือดแดง วนกลับเข้าสู่หัวใจ เพื่อถูกสูบฉีดไปหล่อเลี้ยงร่างกาย หมุนเวียนต่อไปอีกรอบนั่นเองครับ

อัปเดตข่าวสารวิทยาศาสตร์ในรอบสัปดาห์ ประจำวันที่ 4 พฤศจิกายน 2565

เมื่อดาวฤกษ์ซึ่งเป็นดาวที่เปล่งแสงและปลดปล่อยพลังงานออกมาจากปฏิกิริยานิวเคลียร์ภายใน เผาผลาญเชื้อเพลิงไปจนหมด ใกล้สิ้นอายุขัย ไม่สามารถให้กำเนิดพลังงานความร้อนจากใจกลางได้อีกต่อไปแล้ว มันจะค่อยๆ เย็นลงและหดตัวลงเหลือขนาดราวโลกของเรา มีความยาวรัศมีเหลือเพียง 0.01 ส่วนของรัศมีของดวงอาทิตย์เท่านั้น โดยในระยะแรกจะยังมีแสงเรืองรอง จากความร้อนที่เหลืออยู่ ซึ่งอุณหภูมิอาจสูงถึง 10,000 องศาเซลเซียส และตอนนี้เองที่เราเรียกดาวนี้ว่า “ดาวแคระขาว” หรือ white dwaft (ไวท์ ด-วอฟ) นั่นเองครับ

แต่ถึงมีขนาดเล็กลงอย่างนั้น ดาวแคระขาวจะยังมีมวลเท่าเดิม นั่นคือ มันจะมีความหนาแน่นสูงมาก มากกว่าน้ำถึง 1 ล้านเท่า สูงขนาดที่เนื้อดาวเพียงนิ้วมือข้อเดียว อาจจะมีมวลสูงถึง 1 ตัน ที่ผิวของดาวแคระมีแรงโน้มถ่วง มากกว่าที่ผิวโลกถึง 10,000 เท่า ดังนั้นคนที่หนัก 75 กิโลกรัมบนโลก หากไปอยู่บนดาวแคระขาว จะหนักถึง 750,000 กิโลกรัม หรือ 750 ตัน หนักพอที่บดขยี้ร่างกายของตัวเองให้เป็นจุลเลยทีเดียว 

ดาวแคระขาว จะยังคงอยู่ไประยะหนึ่ง ก่อนที่มันจะค่อย ๆ เย็นลง และดับมืดไป ที่เราจะเรียกดาวดวงนั้นว่า “ดาวแคระดำ” ในที่สุด

วิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตบนโลกใบนี้ เป็นเรื่องที่ทำให้เราประหลาดใจได้อยู่เสมอนะครับ เพราะสัตว์ชนิดต่างๆ ต่างก็มีจุดเด่นและมีทักษะความสามารถของอวัยวะที่แตกต่างกันไป เช่น นกกินเนื้อ ที่มีวิวัฒนาการจนเป็นนกที่สายตาดีที่สุด เพื่อที่จะหาอาหารและอยู่รอดได้ 

นกอินทรีและเหยี่ยวมีสายตาที่ดีกว่ามนุษย์ถึง 8 เท่า พวกมันอยู่ได้ด้วยการล่าสัตว์เล็ก ๆ เป็นอาหาร ในขณะที่พวกมันบินอยู่บนท้องฟ้า ไกลออกไปกว่าหนึ่งกิโลเมตร พวกมันก็สามารถมองเห็นและบินโฉบลงมาจับกระต่ายตัวเล็ก ๆ ได้ในพริบตา แม้แต่ขณะที่มันกำลังเคลื่อนที่ด้วยความเร็วสูง สายตานั้นก็ไม่คลาดเคลื่อนหรือหลุดโฟกัสไปเลยสักนิด

ความมหัศจรรย์อีกประการคือ นกส่วนใหญ่นั้นจะเป็นสัตว์ที่มองด้วยตาเดียว ตาที่อยู่คนละข้างของหัวพวกมันนั้น ทำให้สามารถมองเห็นสิ่งที่อยู่ด้านข้างและด้านหน้าได้พร้อม ๆ กัน พวกมันจึงหลีกหนีภัยอันตรายได้อย่างรวดเร็ว นกพิราบมีมุมของการมองเห็นกว้างถึง 300 องศา ขณะที่นกวู้ดค็อก สามารถมองเห็นด้านหลังได้ด้วย เพราะมีตาอยู่ค่อนไปทางด้านหลังหัวมากกว่านกชนิดอื่น ดังนั้น สัตว์ที่ขึ้นชื่อว่ามีสายตาดีที่สุด ก็คงจะหนีไม่พ้น นก นั่นเองครับ

สิ่งมีชีวิตอย่างพืช และสัตว์ ขนาดใหญ่ประกอบด้วยเซลล์มากมายหลายเซลล์ทำงานร่วมกัน แต่ในสิ่งมีชีวิตที่เล็กที่สุดอย่างแบคทีเรียและไวรัส ไม่ได้มีระบบที่ซับซ้อนแบบนั้น แบคทีเรียเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีเพียงเซลล์เดียว มีลักษณะคล้ายถุงหรือลูกโป่งที่ห่อหุ้มสารเคมีต่าง ๆ อยู่ข้างใน ส่วนไวรัส คือสารเคมีที่มีโปรตีนห่อหุ้ม ไม่มีผนังเซลล์เป็นของตัวเอง และพร้อมที่จะแทรกตัวเข้าไปในเซลล์ของพืชและสัตว์ที่มีชีวิต

แบคทีเรียอยู่ในตระกูลสิ่งมีชีวิตที่เรียกว่า โปรคารีโอต (โอด)บางชนิดทำให้เกิดโรค แต่ก็มีหลายชนิดที่ไม่เป็นอันตราย แถมยังมีประโยชน์ เช่น แบคทีเรียในกระเพาะอาหารที่ช่วยในการย่อยอาหาร

มนุษย์มีแบคทีเรียในกระเพาะอาหารเฉลี่ยคนละหกล้านล้านตัว ขณะที่โลกของเรามีประชากร ราว 6.5 พันล้านคน หากลองคำนวณจำนวนแบคทีเรียในกระเพาะอาหารของคนทั้งโลกรวมกัน และเปรียบเทียบเป็นเหรียญสตางค์กองต่อกัน จะได้เหรียญกองสูงถึงอวกาศเป็นระยะทางกว่า 100,000 ปีแสง มากมายมหาศาลจนนึกภาพตามไม่ทันเลยล่ะครับ

แม้แบคทีเรียแต่ละตัวจะมีขนาดเล็กเกินกว่าที่จะเห็นแบบเดี่ยว ๆ แต่ถ้ารวมกันเข้าก็หนักได้เหมือนกันครับ นมพาสเจอไรส์หนึ่งแก้วมี แบคทีเรีย 6 ล้านตัว เนื้อบดหนึ่งกิโลกรัมมีแบคทีเรียเกือบ330ล้านตัว และน้ำลายคนที่มีสุขภาพดีหนึ่งหยดมีแบคทีเรียเยอะถึง 150ล้านตัว เลยทีเดียวครับ

ไวรัสและแบคทีเรียเป็นสิ่งมีชีวิตขนาดเล็ก แบคทีเรียมีขนาดเล็กกว่าเซลล์ของสัตว์ประมาณ 1,000 เท่า ต้องใช้กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนเท่านั้นจึงจะมองเห็น พบได้ทุกหนทุกแห่งในโลก ไม่ว่าบนพื้น ในทะเล ทะเลสาป แม่น้ำ น้ำแข็ง ในตัวคน พืช หรือสัตว์ แบคทีเรียบางชนิดก็มีประโยชน์ เช่น ช่วยสลายของเสีย แต่ก็มีไม่น้อยที่ทำให้เกิดโรคร้ายแรง แบคทีเรียชนิดหนึ่ง ชื่อว่า คลอส-ตริ-เดียม โบทูลินั่มมีอันตรายร้ายแรงมาก ขนาดที่ว่าเพียง 450 กรัม ก็สามารถคร่าชีวิตคนทั้งหมดบนโลกได้

ก่อนที่จะมีการค้นพบยาปฏิชีวนะ ซึ่งสามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรีย โรคระบาดจากเชื้อแบคทีเรียสามารถระบาดกินพื้นที่กว้างขวางและคร่าชีวิตผู้คนมากมายอย่างควบคุมไม่ได้ ในคริสต์ศตวรรษที่ 14 กาฬโรคซึ่งเกิดจากแบคทีเรียชนิดหนึ่ง ที่มีหมัดหนูเป็นพาหะได้ระบาดในยุโรป คร่าชีวิตคนไป กว่า 25 ล้านคนไวรัสก็ทำให้โรคระบาดได้เช่นกัน ในเดือนมีนาคม ปี 1918 ไข้หวัดใหญ่ร้ายแรงชนิดหนึ่ง ได้แพร่ระบาดไปทั่วโลกในเวลาเพียง 4 เดือน คร่าชีวิตคนไปอย่างน้อย 21 ล้านคน ก่อนจะสามารถควบคุมได้ รวมถึงการระบาดของโรคโควิด-19 จากไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ ตั้งแต่ปี2019 จนถึงปัจจุบัน ที่มีจำนวนผู้ติดเชื้อสะสม รวมทั่วโลกกว่า 500 ล้านคน และมีผู้เสียชีวิตรวมแล้วกว่า 6 ล้านคน

แม้โลกของเราจะประสบกับโรคระบาดอยู่หลายครั้ง แต่มนุษย์ก็สามารถคิดค้นวิธีการต่าง ๆ ในการรับมือ ทั้งการป้องกัน การรักษาเยียวยา และลดการแพร่ระบาดจนถึงระดับที่สามารถควบคุมได้ทุกครั้ง การระบาดของโรคโควิด-19 ก็เหมือนกัน หวังว่าเราจะผ่านพ้นไปได้อีกเช่นเคยครับ

ดาวเคราะห์ในระบบสุริยะที่เป็นเพื่อนบ้านของโลกเราแต่ละดวงนั้น ถือว่ามีความแตกต่างกันแบบสุดขั้ว เรามาดูตัวอย่างกันครับว่าจะแตกต่างกันอย่างไรบ้าง

ดาวพลูโต เป็นดาวเคราะห์แคระที่หนาวเย็นที่สุด มีอุณหภูมิติดลบถึง -220 องศาเซลเซียส หนาวถึงขนาดมีน้ำแข็งที่เกิดจากก๊าซมีเทนแข็งปกคลุม บางคนอาจจะคิดว่า นั่นเป็นเพราะดาวพลูโตอยู่ไกลจากดวงอาทิตย์มาก ดังนั้น ในทางกลับกัน ดาวพุธที่อยู่ใกล้กับดวงอาทิตย์มากที่สุด ก็น่าจะต้องร้อนแบบสุดขั้วเป็นแน่ แต่ต้องขอบอกว่ามันไม่ได้เป็นเช่นนั้นครับ แม้ดาวพุธจะอยู่ใกล้ดวงอาทิตย์ที่สุด มันก็มีอุณหภูมิสูงสุดบนดาวแค่ประมาณ 200 องศาเซลเซียสเท่านั้น เพราะมันไม่มีบรรยากาศที่จะกักความร้อนไว้นั่นเองครับ

ในขณะที่ดาวศุกร์ ซึ่งอยู่ถัดมาจากดาวพุธ แม้อยู่ห่างจากดวงอาทิตย์มากกว่า แต่กลับมีอุณหภูมิสูงกว่าถึง 600 องศาเซลเซียส เนื่องจากดาวศุกร์มีชั้นบรรยากาศที่หนามาก ทำให้มันเก็บกักความร้อนได้มากจากปรากฏการณ์เรือนกระจก และยังมีความกดดันที่ผิวหน้าสูงกว่าความกดดันของอากาศที่ระดับน้ำทะเลของโลก ถึง 90 เท่า

ส่วนดาวพฤหัสนั้น เป็นกลุ่มก๊าซที่หมุนวนรอบแกนขนาดเล็ก ซึ่งขณะนี้ยังมีอุณหภูมิ ราว 20,000 องศาเซลเซียส ซึ่งเป็นความร้อนที่หลงเหลืออยู่จากตอนที่ดาวพฤหัสก่อตัวขึ้น ดาวพฤหัสมีแรงกดดันมหาศาล มากกว่าแรงกดดันของอากาศบนโลก ณ ระดับน้ำทะเลหลายล้านเท่า มากมายขนาดที่ว่าแกนหินของดาวพฤหัสนั้นมี ชั้นไฮโดรเจนเหลวล้อมรอบ ที่คาดว่าลึกลงไปทุก ๆ หนึ่งกิโลเมตร อุณหภูมิของดาวจะเพิ่มขึ้น 0.3 องศาเซลเซียสเลยทีเดียว

อัปเดตข่าวสารวิทยาศาสตร์ในรอบสัปดาห์ ประจำวันที่ 28 ตุลาคม 2565

แผ่นดินไหวใต้ทะเลทำให้เกิดแรงสั่นสะเทือนต่อมวลของน้ำทะเล อนุภาคของน้ำมีการกระเพื่อมขึ้นและลง เกิดเป็นคลื่นน้ำแพร่กระจายออกไปทุกทิศทาง โดยมีความยาวคลื่นถึง 100-200 กิโลเมตร มีความสูงราว 50 ซ.ม. เท่านั้น แม้คลื่นน้ำจะเคลื่อนที่ด้วยอัตราความเร็วหลายร้อยกิโลเมตรต่อชั่วโมง แต่ผู้โดยสารที่อยู่บนเรือขนาดใหญ่อาจไม่รู้สึกถึงแรงกระเพื่อมของน้ำเลยก็ได้ อย่างไรก็ตาม ระหว่างที่มันเคลื่อนเข้ามาใกล้ชายฝั่ง แรงเสียดทานใต้ทะเลจะทำให้มันทะยานสูงชันขึ้นเรื่อย ๆ ซึ่งเมื่อมาถึงฝั่ง มันอาจสูงได้ถึง 30 เมตร เทียบเท่ากับตึก 10 ชั้นเลยทีเดียว คลื่นยักษ์นี้มีชื่อว่าสึนามิ ซึ่งเป็นคำในภาษาญี่ปุ่นที่แปลว่า คลื่นอ่าว

ที่ผ่านมา โลกเราเคยประสบกับคลื่นยักษ์สึนามิอยู่หลายครั้ง อย่างเช่น ในปี 1946 ภายหลังการเกิดแผ่นดินไหวรอบเกาะยูนิแม็คใกล้ชายฝั่งอลาสก้า เครื่องตรวจจับแรงสั่นสะเทือนในมหาสมุทรได้ตรวจพบการเกิดสึนามิ โดยสึนามิครั้งนั้นเดินทางไปไกลเกือบ 4,000 ก.ม. ไปถึงฮาวายใน 34 นาที ด้วยความเร็วราว 50 ก.ม. ต่อชั่วโมง และสูงเกือบ 14 เมตร ซึ่งเมื่อพัดเข้าถล่มชายฝั่งฮาวาย ได้คร่าชีวิตคนไป 160 คน กวาดทำลายชายหาด ระบบคมนาคม และบ้านเรือนเป็นบริเวณกว้าง คิดเป็นความเสียหายมูลค่ากว่า 2 พันล้านบาท เคยมีการบันทึกไว้ว่า สึนามิที่ทำความเสียหายร้ายแรงที่สุดและคร่าชีวิตผู้คนถึง 100,000 คน เกิดขึ้น ที่เมืองอะวา ประเทศญี่ปุ่น ในปี 1703 แต่ก็ยังเทียบไม่ได้กับสึนามิครั้งที่เกิดขึ้นเมื่อวันที่ 26 ธันวาคม 2004 จากการระเบิดของภูเขาไฟใต้น้ำบริเวณ เกาะสุมาตรา ส่งผลกระทบต่อชายฝั่งในภูมิภาคเอเชีย ชายฝั่งแอฟริกาตะวันออก รวมถึงชายฝั่งทะเลอันดามันของไทยเราด้วย ซึ่งคร่าชีวิตผู้คนไปกว่า 200,000 คน การเกิดสึนามิในหลาย ๆ ครั้ง ส่งผลกระทบและทำให้เกิดความสูญเสียอย่างประเมินค่าไม่ได้ หลายพื้นที่ชายฝั่งจึงมีการนำเทคโนโลยีที่คอยเฝ้าระวังและแจ้งเตือนการเกิดสึนามิมาใช้ เพื่อเตรียมรับมือและอพยพผู้คนได้ทันท่วงที ช่วยลดความสูญเสียที่อาจจะเกิดขึ้นจากคลื่นยักษ์สึนามินั่นเองครับ

มนุษยชาติอาจจะคิดค้นวิธีการสำรวจอวกาศและจักรวาลที่ในความกว้างใหญ่ไพศาลและไกลโพ้นนั้นเต็มไปด้วยดวงดาวนับล้าน และปริศนาที่ยังรอให้เราไขความกระจ่าง แต่ทราบไหมครับว่า ความจริงแล้ว สิ่งที่อยู่ใกล้เรามากที่สุดอย่างร่างกายของตัวเราเองนั้นประกอบด้วยเครือข่ายแห่งชีวิตที่มีความซับซ้อนไม่แพ้กัน เซลล์แต่ละเซลล์ที่เป็นหน่วยเบื้องต้นของชีวิต ประกอบด้วยผนังเซลล์ หรือเซลล์เมมเบรน และภายในมีสารเคมีซับซ้อนซึ่งเป็นตัวก่อกำเนิดชีวิต

เซลล์แบคทีเรียนั้นมีขนาดเล็ก แต่ละเซลล์กินเนื้อที่ราว 1 ลบ.ไมโครเมตร หากจะลองบรรจุเซลล์แบคทีเรียลงในถังที่มีความยาวด้านละ 1 เมตร คือ ถังขนาด 1 ลูกบาศก์เมตร หรือ 1 พันลิตร (1,000 ลิตร) ให้เต็ม จะต้องมีแบคทีเรียถึง 1018 หรือหนึ่งล้านล้านล้านตัวเลยทีเดียว(1,000,000,000,000,000,000)

โดยเซลล์ของสิ่งมีชีวิตที่ซับซ้อน เช่น มนุษย์ มีขนาดใหญ่กว่าเซลล์แบคทีเรียมากอาจใหญ่กว่า 2-3 พันเท่า และร่างกายของมนุษย์ ก็ยังประกอบด้วยเซลล์ที่สัมพันธ์กันถึงหนึ่งร้อยล้านล้านเซลล์ มากกว่าดวงดาวในกาแล็กซีทางช้างเผือกถึง 500 เท่า ดังนั้น ถ้าจะพูดว่า มนุษย์ มีความซับซ้อนยิ่งกว่ากาแล็กซี่ เป็นสิ่งซับซ้อนที่สุดเท่าที่เรารู้ในจักรวาลก็คงจะไม่เกินจริงไปใช่ไหมครับ