Seksueel misbruik in de kerk is een gevoelig en pijnlijk onderwerp. De gevolgen zijn groot, allereerst voor de getroffene, maar ook voor de geloofsgemeenschap. De notie van vergeving is in het christelijk geloof centraal, maar kan in de context van seksueel misbruik ernstig worden misbruikt. Ook kerkrechtelijk is het complex: welke procedures zijn de juiste? Hoe is de verhouding met het wereldlijk recht? Leon van den Broeke is hoogleraar kerk en recht en denkt na over de kerkrechtelijke kant van seksueel misbruik. Wilco de Vries is universitair docent ethiek en het goede leven en doet onderzoek naar de notie van vergeving in deze context. We spreken met hen door over dit onderwerp. 

https://www.veiligekerk.nl/melden-bij-een-kerkelijk-meldpunt/  

Leon van den Broeke, “Het lichaam van de minderjarige: Rechtsbescherming van minderja-rige getroffenen van seksueel misbruik in de Protestantse Kerk in Nederland” Nederlands Tijdschrift voor Kerk en Recht 8 (2014), 6-29. 

Wilco de Vries, Jonathan Rutledge, Kate Jackson-Meyer, Allard Sierksma, Hanneke Schaap-Jonker, Richard G. Cowden, “Forgiveness Reconsidered: Agency and the Contextual Nature of Forgiveness in the Aftermath of Clergy Sex Abuse” in International Handbook of Emotions, Positive and Cultural Psychological Perspectives, edited by Claude-Hélène Mayer and Elisabeth Vanderheiden (Berlin: Springer, 2025). 

De overheid wil sinds tien jaar een participatiesamenleving. Door de toenemende druk op de zorg wordt dat steeds urgenter. Kerken zoeken naar hun rol in deze context. Veel kerken willen graag een sociale rol van betekenis in de buurt spelen. Maar wat doe je dan? En hoe verhoudt dat zich tot het geloof waar het om draait in de kerk? 

Lambert Pasterkamp, docent sociologie aan de Christelijke Hogeschool Ede en promovendus aan de TUU doet onderzoek naar de geschiedenis van de sociale rol van de kerk in de samenleving in de 19e en 20e eeuw. Hij laat zien dat de kerk eigenlijk al twee eeuwen zoekt naar haar rol. Maar ook dat de kerk al twee eeuwen zich inzet in het sociale domein, vaak op inspirerende wijze. 

Lutheranen in Nederland zijn al eeuwen een minderheid in een land waar calvinisten domineren. Hoe hielden die het hoofd boven water? Wat voor kerken waren dat eigenlijk? En hoe kan het dat juist in minderheidskerken zoals de Lutherse kerk vrouwen veel eerder dominee werden dan in de andere kerken? Een gesprek over de geschiedenis van lutheranen in Nederland waarbij we inzoomen op de manier waarop de ambten werden opengesteld voor vrouwen – al waren er wel voorwaarden. 

Te gast is Sabine Hiebsch, bijzonder hoogleraar op de Kooiman-Boendermaker Leerstoel voor Luther en de geschiedenis van het (Nederlandse) lutheranisme aan de Theologische Universiteit Utrecht, gevestigd door de Kooiman-Boendermaker-Luther Stichting. 

•  Sabine Hiebsch, “Dutch Lutheran Women on the Pulpit: The History of Women’s Ordained Ministry in the Evangelical-Lutheran Church in the Netherlands” Church History and Religious Culture 103 (2023), 259–284. 

Sabine Hiebsch schreef twee Nederlandstalige boeken over Luther:

• Sabine Hiebsch, Luther voor Leken: Reformator in een veranderende wereld (Vuurbaak, 2018)
• Sabine Hiebsch (tekstred.)/Martin L. van Wijngaarden (beeldred.), Luther: zijn leven, zijn werk (Kok, 2017ᶟ)

Hoop – de Bijbel staat er vol mee, de christelijke traditie ook, maar in onze tijd ontbreekt het ons er nogal eens aan. Wat is hoop eigenlijk? En waar komt dit woord vandaan? Is het iets dat je kunt leren, is het maakbaar? En hoe spreekt de Bijbel over hoop? Gaat hoop over dit leven of het toekomende leven? 

Een gesprek met prof. dr. Roel Kuiper, historicus, voormalig lid van de Eerste Kamer voor de ChristenUnie. Kuiper redigeerde een bundel met bijdragen vanuit de TUU rond het thema hoop: Rob van Houwelingen, Roel Kuiper en Annemarie Kuijvenhoven (red.), Hoop: een kracht die alles nieuw maakt (Buijten en Schipperheijn, 2024). https://buijten.nl/product/hoop/ 

• Theologie aan de Gracht #12 Hart voor onderwijs met Wolter Huttinga https://theologieaandegracht.buzzsprout.com/2328835/episodes/16652486-12-hart-voor-onderwijs-met-wolter-huttinga  
• Henk Geertsema, Van boven naar voren: Wijsgerige achtergronden en problemen van het theologische denken over geschiedenis bij Jürgen Moltmann (Kampen: Kok, 1980) 
• Ilja Leonard Pfeijffer, Grand Hotel Europa (2018) 
• Slavoj Žižek, The Courage of Hopelessness: Chronicles of a Year of Acting Dangerously (2017) 

Wolter Huttinga is niet alleen systematisch theoloog, tuinier en frequent kloosterbezoeker. Hij doet echter ook praktijkonderzoek op een basisschool, als onderzoeker bij het Expertisecentrum Onderwijs en Identiteit aan de Theologische Universiteit. Wat ben je aan het doen als je in de klas staat? Hoe kijken we naar leerlingen en naar onszelf? En hoe kan theologie het onderwijs verder helpen?  

• Website Expertisecentrum Onderwijs en Identiteit: e-oi.nl (publicaties en activiteiten), en www.identiteitsplein.nl (actuele thema's en onderwerpen) 
• W. Huttinga en R. Kuiper (red.), Mens worden. Over de relatie tussen theologie en pedagogiek (Buijten & Schipperheijn, 2021): https://www.e-oi.nl/mensworden.  
• G.J.J. Biesta, Het prachtige risico van onderwijs (Phronese, 2015). 

De verbinding tussen ons geloof en ons dagelijks werk vinden we vandaag de dag niet gemakkelijk te leggen. Er is daarom al veel over geschreven. Christelijk filosoof Jan van der Stoep, hoogleraar aan de TUU en aan Wageningen University, denkt ook na over deze vraag. Voor hem is filosofie een brug tussen geloof en ongeloof, tussen kerk en wereld. Juist het doordenken van deze vraag vanuit de filosofie kan ons verder helpen. Vragen naar de zin van werk leven in de hele breedte van de samenleving. Het is de uitdaging om als christelijk denker daarbij de aansluiting te zoeken. 

• Miroslav Volf, Work in the Spirit: Toward a Theology of Work (Wipf and Stock, 2001) 
• Tim Keller, Goed werk: Ons dagelijks werk en Gods plan voor de wereld (Van Wijnen, 2013) 
• Herman Dooyeweerd, De Wijsbegeerte der Wetsidee Boek 1-3. (Paris Uitgeverij, 1935-1936) https://sources.neocalvinism.org/dooyeweerd/ 
• Mathew Kaemingk and Cory Wilson, Work and Worship: Reconnecting Our Labor and Liturgy (Baker, 2020) 
• Nicholas Wolterstorff, Until Justice and Peace Embrace (Eerdmans, 1983) 
• Nicholas Wolterstorff, Educating Shalom: Essays on Christian Higher Education (Eerdmans, 2004) 
• Jan van der Stoep, Spitten en niet moe worden: Christelijk geloof als inspiratiebron voor goed werk. Lectorale Rede Christelijke Hogeschool Ede (2019). 
• Jan van der Stoep, René Erwich en Danielle van de Koot-Dees (red.), Met verwachting handelen: hoop en professionele vorming (KokBoekencentrum, 2019). 
• Jan Hoogland, Robert van Putten en Jan van der Stoep, Gedreven gemeenschap: Een kleine filosofie van maatschappelijke organisaties in transitie (Buijten & Schipperheijn, 2024) 
• Jan van de Stoep, “Zin in werk: over afstemming binnen professionele praktijken” Sophie. Tijdschrift voor Christelijke Filosofie 14-1 (2024), 14-17. 

In de het Nieuwe testament kom je het regelmatig tegen: lijden wordt als iets goeds gezien: je groeit erdoor in geloof, je komt dichterbij Christus. Maar over wat voor lijden gaat dit eigenlijk? En hoe werkt dat dan precies? Lijden is toch gewoon iets vreselijks. Myriam Klinker-De Klerck doet al jaren onderzoek naar deze teksten. Zij betoogt dat meer oog hebben voor de rol van eer en schaamte in de tijd van de Bijbel ons helpt om deze teksten beter te verstaan. 

Myriam Klinker-de Klerck, “Lijden omwille van Christus” In: Armin Baum en Rob van Houwelingen (red.), Theologie van het Nieuwe Testament in twintig thema’s (Utrecht: KokBoekencentrum, 2019)  

Myriam Klinker-De Klerck, “Paul’s View on Christian Suffering: Honor Discourse as a Lens” Journal for the Study of Paul and his Letters 10, no. 2 (2022), 121-137. https://research.tukampen.nl/ws/portalfiles/portal/41939801/Klinker_De_Klerck_M._Pauls_view_on_Christian_suffering.pdf  

Doortje Smithuijsen, kapitalisme is seksisme – een pamflet (2024) 

Peter Oakes, Philippians: From People to Letter. Society for New Testament Studies Monograph Series 110. (Cambridge: University Press, 2001). 

David A. De Silva, The Hope of Glory. Honor Discourse and New Testament Interpretation. (Eugene Oregon: Wipf & Stock, 1999). 

Editie van tijdschrift Theologia Reformata over eer en schaamte met een bijdrage van Myriam Klinker-De Klerck: https://ugp.rug.nl/TR/issue/view/5126  

De relatie van de kerk met de Joden en –na 1948– de staat Israël heeft een roerig verleden en heden. Wat kunnen we leren van het verleden op dit punt? George Harinck doet al jaren onderzoek naar de relatie kerk en jodendom en is deze aflevering te gast. Een genuanceerd gesprek over een complex en gevoelig onderwerp. En liggen er parallellen met het antisemitisme van vroeger en de houding ten opzichte van de moslims vandaag de dag?  

• Kuyper, Liberalisme en Joden (Amsterdam: J.H. Kruyt, 1878). https://sources.neocalvinism.org/.full_pdfs/kuyper/liberalistenenjo00kuyp.pdf  
• George Harinck, “Criticus en verdediger: een causerie naar aanleiding van Abraham Kuypers brochure Liberalisten en Joden uit 1878” Documentatieblad voor de Nederlandse Kerkgeschiedenis na 1800 XLV.97 (2022), 183-198. https://www.aup-online.com/docserver/fulltext/09237771/45/97/DNK2022.2.004.HARI.pdf?expires=1734360006&id=id&accname=guest&checksum=BAC60C8F1B3DB2E8FA7E6FF03733B0A2  
• George Harinck, “Bittersweet: Abraham Kuyper’s View on Jews in relation to the Reception of Gerhard Kittel’s View in Neo-Calvinist Circles in the Netherlands” 339-366 in: Lukas Bormann en Arie W. Zwiep (eds.), Auf dem Weg zu einer Biographie Gerhard Kittels (1888–1948) (Mohr Siebeck, 2022). 
• George Harinck, “‘Toch blijft het altijd mogelijk…’. Abraham Kuenen en rituele moord door joden” (nog te verschijnen). 
• George Harinck, “We mijden het noodzakelijke gesprek over de islam omwille van spanningen in de samenleving” Nederlands Dagblad (10 september 2024). 

Arco den Heijer, Portraits of Paul's Performance in the Book of Acts: Luke's Apologetic Strategy in the Depiction of Paul as Messenger of God (Mohr Siebeck, 2021) .

Arco den Heijer, "Reinheidstaal en doop in Lucas-Handelingen: Verkenning van Lucas 11:37-54, Handelingen 10, 11 en 15 en 22:16" in: Bart Koet en Nico Riemersma (red.), Het oog op Lucas-Handelingen: Bijdragen vanuit de Lucaswerkplaats (Amsterdam: SHA 2024). 

Philo van Alexandrie, De schepping van de wereld (Damon, 2020).
Philo van Alexandrie, Het leven van Mozes (Damon, 2014).
Philo van Alexandrie, Over de Tien Woorden (Damon, 2011).

T. Kazen, Jesus and Purity Halakhah: Was Jesus Indifferent to Purity? (Winona Lake 2010).

Yair Furstenberg, Purity and Identity in Ancient Judaism: From the Temple to the Mishnah (Bloomington 2023).

Bibleproject filmpje over heiligheid 

Weinig ligt zo gevoelig in zowel kerk als samenleving als gender. Lois Oosterhof is bezig met een proefschrift over gender en theologie in het werk van de anglicaanse theoloog Sarah Coakley. Coakley is een creatieve denker die de genderkwestie opnieuw doordenkt vanuit de leer van de drie-eenheid en de praktijk van het gebed. Daarmee komt ze tot verrassende inzichten. 

Richard Hooker, Of the Lawes of Ecclesiastical Politie (1594) 

Oliver O’Donovan, Church in Crisis: The Gay Controversy and the Anglican Communion (Cascade Books, 2008). 

Judith Butler, Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity (1990). 

Sara Coakley, God Sexuality & The Self: An Essay 'On the Trinity' (Cambridge University Press, 2013) 

Anders Nygren, Agape and Eros (SPCK, 1953) 

Heleen Zorgdrager, “Een theologie van verlangen: Sarah Coakley over gebed, Triniteit, seks en gender” in Frank Bosman (red.), Toptheologen. The Next Generation: Theologie aan het begin van de 21e eeuw (Berne Media, 2015). https://www.pthu.nl/over-pthu/organisatie/medewerkers/h.e.zorgdrager/downloads/zorgdrager-coakley-toptheologen.pdf  

Ad de Bruijne, Verbonden voor het leven: Een theologische-ethisch voorstel rond homoseksualiteit en seksuele diversiteit (KokBoekencentrum, 2022) 

Bernardus van Clairvaux, Bruiloft I: preken op het Hooglied 1-23 (Damon, 2021)