...Di huấn cuối cùng trước khi đức Phật nhập Niết-bàn là ân cần dặn dò hàng tứ chúng: “Tất cả pháp hữu vi là vô thường, hãy thận trọng, chớ có phóng dật!”. Bản chất của thế giới duyên khởi này là vô thường, khổ, vô ngã, vì vậy người Phật tử không đợi đến ngày tận thế mới chuẩn bị mà bất cứ nơi đâu và lúc nào cũng thường tinh tấn chánh niệm tỉnh giác. Nói cách khác, một người thường thận trọng chú tâm quan sát mọi hành động, nói năng, suy nghĩ nơi thực tại thân tâm thì người ấy sẽ sáng suốt, định tĩnh, trong lành trong mọi lúc mọi nơi, như vậy, dù sống hay chết, dù tận thế hay không thì người ấy vẫn sống không phóng dật vì đã thấy rõ bản chất sinh diệt vô thường từng sát-na của thế giới hữu tướng. Đức Phật luôn nhắc nhở chúng ta rằng mọi sinh vật đều có sinh - lão - bệnh - tử theo định luật sinh - trụ - dị - diệt của mọi vật. Và đối với trái đất, các hành tinh, thái dương hệ v.v… đều vận hành theo định luật thành - trụ - hoại - không. Trái đất chúng ta đang bước vào giai đoạn hoại và sẽ có ngày trở thành không. Điều đó đối với người Phật tử đã thấm nhuần đạo pháp thì không có gì đáng ngạc nhiên hụt hẫng cả...

...hầy đã nói cảm giác khổ đau và hạnh phúc chỉ là những trạng thái hay những điều kiện của hoàn cảnh, đó không phải là vấn đề, chính thái độ tâm đối với những trạng thái đó mới là vấn đề. Nếu thái độ tâm là tham, sân, si, ngã mạn, tà kiến v.v... thì hậu quả chỉ càng gia thêm khổ đau trắc trở mà thôi. Thái độ của cái ta ảo tưởng đó mới chính là trở ngại. Còn nếu thái độ tâm là sáng suốt, định tĩnh, trong lành tự nhiên vô ngã thì không những con thấy ra sự thật của hoàn cảnh mà nội tâm còn rỗng lặng trong sáng, an nhiên tự tại nữa. Nguyên lý đó thì con đã hiểu, vậy tại sao bây giờ con không thận trọng chú tâm quan sát lại thái độ tâm bên trong mà lại muốn thoát ra hoàn cảnh bên ngoài? Quan sát lại thái độ nội tâm để khám phá xem đó là thái độ của cái ta ảo tưởng hay đó là thái độ hoàn toàn trong sáng vô ngã của tánh biết?...

...Hãy sống vô ngã vị tha, đừng muốn đạt được gì cho riêng mình, chỉ sống vì lợi lạc của nhiều người. Từ trong hành động tích cực đó con thận trọng chú tâm quan sát lại chính mình để phát hiện ra đâu là pháp tánh tự nhiên, tịch tịnh Niết-bàn, đâu là cái ta ảo tưởng lăng xăng tạo tác ra luân hồi sinh tử, phiền não khổ đau. Động thái khám phá này chính là thiền, là soi chiếu, là minh, là giác được gọi là không, vô tướng, vô tác, vô nguyện trong hành trình giác ngộ...

"Trong ngoài lặng lẽ chẳng vin đâu

Sáng suốt hồn nhiên khỏi vọng cầu

Buông hết một phen không luyến tiếc

Con ơi, ngay đó thấy đạo mầu!"

Thầy Viên Minh

Hạnh Không con,

Đúng là lúc đầu thầy quên, nhưng đọc hết thư con thì thầy đã nhớ. Con là một sinh viên bạn của Hạnh An đúng không? Tuần rồi Hạnh An đã thọ giới xuất gia rồi đó. Đường đời quả là vạn nẻo,  chọn nẻo nào dù đúng hay sai rồi mỗi người cũng phải học bài học của mình, phải không con? Nói là chọn nhưng đó cũng chính là duyên nghiệp của mỗi người. Điều quan trọng không phải là nghiệp duyên xấu hay tốt, khổ hay vui, được hay mất, thành hay bại… mà là có học được điều gì trong đó hay không.

Thầy biết con đang rất buồn nản khi gặp phải một trở ngại nào đó trong đời. Có điều con không biết rằng chính nỗi buồn chán đó là cứu tinh của con, nó đang giúp con thấy ra những sự  thật đau lòng, không phải vậy sao? Nếu không có nó cảnh báo thì con vẫn mãi say mê trong mộng
tưởng, biết bao giờ mới thấy ra bản chất thật của chính mình và đời sống? Sai lầm của con là từ buồn bực với một biến cố nào đó con đã sinh ra bất mãn với cuộc đời, với hoàn cảnh, với những người chung quanh… và tất cả đã trở thành nạn nhân của cơn bức bối trong lòng con. Thay vì
lặng lẽ để chiêm nghiệm bài học tuyệt vời về nhân tình thế thái thì con lại cứ để nó bung ra làm tổn thương đến nhiều người khác. Con phải thấy ra nguyên nhân chính, còn những phản ứng khác chỉ là hiệu ứng phụ của nó thôi.

Tuy nhiên, có một điều hết sức may mắn là trong sâu xa lương tâm (tánh biết) con vẫn thấy mình sai và vẫn còn thương yêu những người bị con làm thương tổn. Vậy vấn đề là ở chỗ con chưa biết nhìn lại chính mình, chưa thực sự biết lắng nghe thân tâm cùng với những cảm xúc của nó. Nếu con biết trở về cảm nhận trọn vẹn cảm xúc trong thân tâm con thì chính là con đang hành thiền Tứ Niệm Xứ đấy. Chỉ có cách đó con mới thấy ra chính mình, thấy ra mọi nguyên nhân của đau khổ và những phản ứng phát xuất từ đâu.

Con ạ, cuộc sống đâu phải chỉ tập trung vào một sự kiện đau lòng nào đó khiến con phải thao thức bất an? Không lẽ con đặt cược hạnh phúc của cả đời mình vào “một lá bài” để rồi thấy mình thua sạch? Trò chơi cuộc đời vẫn còn tiếp diễn để con học ra biết bao điều đúng sai chân giả… sao con đã biểu hiện thái độ tiêu cực chán đời? Còn rất nhiều sự việc khác trên đời đem lại cho con hạnh phúc vô tận như lòng hiếu thảo, tình bạn bè, chuyên cần học tập, tế nhị trong ứng xử, chia sẻ
với nỗi khó khăn của người khác, thương yêu súc vật, chăm sóc hoa cảnh, phát huy nghệ thuật hội họa, âm nhạc… và còn vô số những điều hay lẽ đẹp mà con chưa học hết. Con hãy nhớ rằng cuộc đời dù đau khổ phiền lụy đến đâu vẫn vô cùng quý giá vì đó là trường hoc duy nhất mà con có thể tìm thấy sự giác ngộ giải thoát. Và cuộc sống muôn đời vẫn đẹp chỉ có cái ta ảo tưởng mới
biến cuộc đời thành bể khổ mà thôi.

Con còn rất trẻ trung, hãy biết mở rộng tâm hồn để có thể nhìn xa thấy rộng, và đừng quên rằng tánh biết trong con vẫn luôn sáng suốt, định tĩnh, trong lành, chỉ cần thận trọng chú tâm quan sát là con có thể phát hiện ra vẻ đẹp thênh thang trong những bước thăng trầm của cuộc sống. Đừng bao giờ khép kín cánh cửa tâm hồn để rồi chỉ thấy toàn là những ý tưởng phù phiếm vu vơ… Con rất thông minh, hãy tin vào lương tâm của chính mình.

Thầy Viên Minh.

Diệu Từ con, 

Trải qua bao biến cố thầy trò xa cách là chuyện thường, con không nên tự trách mình làm gì. Không phải bây giờ con đã trở lại chùa rồi sao? Không phải hương linh chồng con đã hướng dẫn mẹ con con tìm được thầy đó sao? Vậy bây giờ con đã có cơ hội học đạo, sống thiền thì không nên ân hận hay mặc cảm gì nữa. Chuyện gì qua rồi cứ để cho nó qua đi. Hãy sống trọn vẹn sáng suốt định tĩnh trong lành với hiện tại. Các cháu đều đã trưởng thành rồi đừng nên lo lắng lắm.

Việc tu tập cốt yếu là luôn tự biết mình ngay trong những sinh hoạt hàng ngày, nên tình nguyện làm những công việc giúp ích cho con cháu với tình thương yêu và tâm tỉnh thức, đừng để rơi vào thói quen một cách vô thức hay đắm chìm trong lo âu phiền muộn. Sống vị tha nhưng luôn trọn vẹn với chính mình, tức không bị thời gian và ngoại cảnh chi phối, là bí quyết sống hạnh phúc và an nhiên tự tại trong cõi đời giả tạm này. Chúc con và các cháu thân tâm an lạc. 

Thầy Viên Minh

Con,

Trong lúc đang bối rối căng thẳng cần vào chùa làm công quả cho tinh thần lắng dịu thì bị từ chối nên con thất vọng cũng phải, nhưng vào thời điểm ấy biết đâu chùa cũng có hoàn cảnh bất tiện hay lý do nào đó nên không thể nhận con. Vậy thì đó là duyên nghiệp mà mỗi người phải chấp nhận - không thể tránh được - như là bài học tất yếu để chiêm nghiệm lại mình. Chính vì vậy, thầy nghĩ là con không nên tìm kiếm sự nương tựa vào những điều kiện bên ngoài, mà nên trở về chính mình để lắng nghe, quan sát thực tại ngay nơi thân, nơi các cảm giác, nơi những trạng thái nội tâm v.v… thì mới hiểu ra chính mình và từ đó mọi sự sẽ được chuyển hóa tận gốc.

Đây chính là nguyên lý tinh tấn, chánh niệm, tỉnh giác trong thiền Vipassanà: Chuyển hóa vấn đề ngay nơi nó phát sinh. Những điều làm cho con căng thẳng cũng chính là điều mà từ đó con học ra được biết bao bài học về bản chất chính mình và đời sống. Những vị thầy, những người bạn tốt chỉ là người sẵn sàng trợ giúp và chia sẻ với con thôi, chính con mới là người tự mình giác ngộ giải thoát. Đức Phật dạy “Mỗi người là nơi nương tựa của chính mình, không ai khác là nơi nương tựa của mình được” (Attà hi attano nàtho, ko hi nàtho parosiyà). Vậy “mỗi người hãy là hòn đảo cho chính mình”,  vì “tự thắng mình là chiến công oanh liệt nhất”  (Attà have jitam seyyo). Trong Kệ Pháp Cú 165 đức Phật dạy:

Làm điều xấu tốt do mình

Nhiễm ô thanh tịnh nhục vinh cũng là

Không ai tốt xấu dùm ta

(Tự mình giác ngộ vượt qua não phiền). 

Chúc con tìm thấy an lạc nơi chính mình. 

Thầy Viên Minh

...

Một hôm, một đệ tử ngoại đạo đến yết kiến đức Phật. Phật hỏi:

- Thầy ngươi dạy gì?

- Bạch Thế Tôn, thầy con dạy biết.

- Thầy ngươi biết như thế nào?

- Dạ, biết liên tục ngày đêm.

Rồi người đệ tử ngoại đạo lại hỏi Phật:

- Bạch Thế Tôn, Ngài dạy gì?

- Như Lai dạy biết.

- Ngài biết như thế nào?

- Như Lai khi nào cần biết thì biết, khi nào không cần biết thì thôi.

Cái biết của vị Đạo Sư ngoại đạo ấy dù miên mật đến đâu vẫn là cái biết của bản ngã, thời gian và ý niệm, nên tuy không gián đoạn nhưng nhìn kỹ chỉ là cố gắng nối dài thời gian trong nỗi sợ hãi, bất an. Còn tánh biết thể hiện nơi đức Phật là tùy duyên thuận pháp mà ứng hiện, thoạt có thoạt không, dường như không có nhưng khi cần động dụng thì liền có, đó mới thật sự là miên mật mà không cần lưu giữ niệm niệm kế tục bất đoạn làm gì. Cái biết hữu ngã có sinh diệt nên mới muốn được thường hằng, còn tánh biết vô ngã không sinh không diệt nên cũng không thường không đoạn...

...Cái con gọi là “một trạng thái thật bình thường nhưng rất trong sáng, vượt ngoài mọi ý niệm” sẽ xuất hiện trong một thoáng nào đó khi con vắng bặt cái ta ảo tưởng và lập tức tánh biết bỗng như mặt trời lóe sáng lên khi bầu trời gió lặng mây tan. Đúng là nó “thật bình thường nhưng rất trong sáng”, như con nói, nhưng nó biểu hiện mọi yếu tính chân thật và tốt đẹp nhất sẵn có trong chính nó, không phải là kết quả do cái ta tạo tác để trở thành. Nên nó “tự động đến đi ngoài định đoạt của con, nhưng nó thật bình thường, giản dị và thanh thoát.”...

...Pháp thầy chỉ bày không khó - vì mọi người đang có nó chứ đâu cần kiếm tìm - mà khó vì thiếu dũng cảm buông mọi ý tưởng cầu toàn của bản ngã, để trọn vẹn với chính mình dù đó đang là nỗi khổ đau cùng cực. Tại sao chúng ta lại cứ mong cầu đạt tới cái tốt nhất trong khi một tâm thái đủ dũng cảm để chấp nhận bài học xấu nhất lại là một tâm thái tự do giải thoát. Cái tâm tìm cầu điều hoàn hảo nhất đã hàm chứa bên trong sự đối nghịch, mâu thuẫn và bất toàn vì luôn phải đáp ứng những điều kiện để được hoàn toàn, vậy thì tự nó không bao giờ toàn vẹn! Hoàn toàn thật sự thì vô điều kiện, vì vậy còn muốn bám trụ điều kiện tốt nhất thì làm sao còn có khả năng “thời bỉ tắc bỉ, thời hanh tắc hanh” như Đạo Dịch của vạn pháp được! Đức Phật là bậc Toàn Giác bởi vì Ngài đã không còn cầu toàn. Ngài thấy chẳng có gì hoàn toàn để bám trụ. Đức Phật là bậc Như Lai vì Ngài không cầu chỗ đến, chẳng mong chỗ đi. Ngài luôn đến đi vô ngại, nên dù tại đâu và lúc nào Ngài cũng “Thời vị trung chính”, nghĩa là ngay nơi mỗi lúc mỗi nơi thấy được sự hoàn hảo trong cái bất toàn...