ឧបប្បីឡកកម្ម និងអចិណ្ណកម្ម៖ កម្មពារ និងកម្មជាសន្តាន
ក្មួយចាប់សញ្ញាបានច្បាស់ជាចិត្តកត្តញ្ញូ បើចាប់មិនច្បាស់ក៏ក្នុងចិត្តក្មួយគ្មានធម៌អាក្រក់ឬអកុសលធម៌ដូចជាច្រណែនឈ្នានីស ធម៌ប្រេតស៊ីមិនឆ្អែតចង់បានហើយចង់បានទៀត ដល់សង្ខារលាថយក្រោយ តើក្មួយគិតឃើញថាវិញ្ញាណដឹងរបស់វាសោយអី? ហើយក្មួយអាចស្ទង់សញ្ញាវាមើលថាវានឹងទៅជាសត្វអី? តើក្មួយស្រៀវឆ្អឹងខ្នងទេ? ស្លាប់ភ្លាមសោយផលភ្លាមក្មួយ។ ពូមើលសញ្ញាអ្នកយល់Ldp មានសណ្តានមិនអាក្រក់ទេ កូនពូជាកូនមានពូជអំបូរ បើមានសណ្តានចិត្តអាក្រក់ធម៌ពូមិនស្រូបទាញទេ ទោះខ្លះមានធម៌កត្តញ្ញូទាបមើលសញ្ញាមិនច្បាស់ ក៏ពេលសង្ខារលាថយក្រោយ មិនមែនជាសង្ខារនៃធម៌អាក្រក់ដើម្បីសោយដែរ។ បើមានសង្ខារអាក្រក់សោយខ្លះក៏គ្រាន់តែជាកម្មពារកម្មវាប៉ះពារបន្តិចបន្តួចនៅក្នុងកំណើតជាមនុស្សដែរ មិនមែនកម្មជាសណ្តានដែលត្រូវសោយផលក្នុងភពទុគតិនោះទេ។ តើក្មួយយល់ត្រង់នេះទេ? ហេតុអ្វីកម្មពារមានក្នុងកំណើតមនុស្ស? ព្រោះកំណើតនេះជាកំណើតសាង មិនមែនជាកំណើតសោយ សង្ខារលាថយក្រោយតាមដំណើរសង្ខារទេ។ សង្ខារលាថយក្រោយ ឬកំណើតសោយ ក្មួយស្រមៃដូចឡានកូនក្មេងលេង កម្លាំងមូរទៅមុខ នេះគឺជីវិតមនុស្ស គឺកម្លាំងសន្សំ ឬសង្ខារមូរទុក ដល់ពេលឡានទៅ កម្លាំងរលា ឡានរត់ទៅមុខ សង្ខាររលាថយក្រោយមាន ឬកំណើតសោយមានទម្រង់បែបហ្នឹង។ តើក្មួយយល់ទេ? សង្ខាររលានេះ ពេលនៅជាមនុស្ស ឬសត្វសាង មានធម៌ច្រណែន ឈ្នានីស លោភលន់មិនចេះស្កប់ស្កល់ ពេលសង្ខាររលាថយក្រោយវិញ សត្វមានទ្វារវិញ្ញាណទទួលបានសម្លេង ដឹងថាជាសម្លេងឈ្នានីស ច្រណែន ចិត្តលោភលន់ ហើយជាសត្វពួកតែមួយនៅជុំគ្នារាបរយលានកោដិសត្វ ងាកទៅណាក៏ឃើញតែលៀនភ្នែក លឺតែសម្លេងច្រណែន ឈ្នានីស ពេលវិញ្ញាណចាប់បានសញ្ញាដឹងថាគេច្រណែន គេឈ្នានីស ចាប់បានសញ្ញាតាមភ្នែក លៀនមកដឹងថាគេច្រណែនឈ្នានីស គេចង់បានពីវា តើវាក្រហល់ក្រហាយប៉ុនណា? សត្វខ្លះឃ្លានណាស់ តែកំណើតនេះស៊ីមិនបាន កាលនៅជាមនុស្សមានធម៌ចង់បានហើយ ចង់បានទៀត ខ្លះមានចិត្តកំណាញ់ ខ្លួនឯងក៏មិនហ៊ានស៊ីផង តើពេលសង្ខារលាថយក្រោយ ក្មួយស្រមៃមើលវាជាសត្វអីក្នុងកំណើតសោយ គឺប្រេត អសុរកាយហ្នឹងហើយ ហើយកម្លាំងជាសន្តានទៀតហៅថាអចិណ្ណកម្ម ជាកម្លាំងមូរទុកយូរហើយ មូរទុករាប់លានជាតិហើយ តើកម្លាំងលាថយក្រោយវាយូរប៉ុនណា នេះហើយគឺសោយទុក្ខក្នុងទុគតិភព ក្មួយយល់ទេ? [.....]