Vondel was een vrouw

De derde en laatste Katharina is in deze aflevering aan de beurt: Katharina Lescailje (1649-1711) om precies te zijn. Ze groeide op in de Amsterdamse boekhandel van haar familie en was bekend in de toneelkringen. Vondel moedigde haar aan de keukentafel zelfs aan om door te gaan. En dat deed ze! Nina Geerdink, verbonden aan de Universiteit Utrecht, heeft Lescailje grondig bestudeerd en weet in deze aflevering samen met tafelheer Imre Besanger (Theater Kwast) en Roos Hamelink (Goeie Ouwe Koeien) veel te vertellen over de werkzaamheden van Lescailje als toneelschrijfster, vertaalster en drukkersvrouw. Hoe zag een boekwinkel er toen uit? Hoe ging het eraan toe in dat drukkersbedrijf? En wat was de rol van Lescailje? De laatste ingezonden vraag komt van Eveline van Rijswijk, historica en theatermaakster: kregen vrouwelijke theatermaaksters in de 17 e en 18 e eeuw evenveel betaald als mannelijke schrijvers?

De meute moest door soldaten in bedwang worden gehouden toen Lucretia van Merken (1721-1789) met haar toneelstuk de nieuwe Schouwburg op het Leidseplein opende. Neerlandica en postdoctoraal onderzoeker Lieke van Deinsen en tafelheer Imre Besanger (Theater Kwast) vertellen in deze aflevering meer over haar populariteit en over de afzwakking daarvan. Waar ze het over eens zijn: van Merken was de grande dame van het 18e eeuwse Nederlandse toneel. Samen met Roos Hameink (Goeie Ouwe Koeien) vullen ze Vondels vriendenboek verder in. Waarom werd van Merken ook wel gezien als de nieuwe Vondel? Hoe ging het eraan toe in een huwelijk met twee schrijvers? En waarom zou Van Merken vandaag de dag gecharmeerd zijn van Soldaat van Oranje? Cultuurvlogger Marco Dreijer stelt een extra vraag: waar haalden schrijvende vrouwen hun inspiratie vandaan?

Petronella Moens (1762-1843) ging de geschiedenisboeken in als een brave dichteres en kinderboekenschrijfster, die ondanks haar slechtziendheid toch nog kunstig breien en borduren kon. Maar in deze aflevering komen we erachter dat er veel meer schuilging achter deze pittige dame, die ook wel bekend stond als ‘Pietje Potentaat’. Artistiek leider van Theater Kwast Imre Besanger en Roos Hamelink (Goeie Ouwe Koeien) gaan in gesprek met docent-onderzoeker Vroegmoderne Nederlandse letterkunde Feike Dietz. Ze bespreken hoe Moens een voorvechter was voor blinden, doven, vrouwen en voor de afschaffing van de slavenhandel. Wat waren haar overtuigingen? Waarom is haar politieke repertoire niet opgenomen in de geschiedenisboeken? En hoe lukte het haar om met haar handicap – ze was blind – te schrijven en te lezen? Dit keer vraagt Jet Berkhout, schrijver en programmamaker bij Radio4, zich af of er voorbeelden in de theaterwereld zijn waarbij een bekende mannelijke toneelschrijver iets publiceerde dat achteraf door een vrouw geschreven bleek te zijn? Oftewel: was Vondel echt een vrouw?

Dat de knappe Adriana van Rijndorp (1698-1753) een bewogen leven heeft geleid kan historisch letterkundige Olga van Marion beamen. Naast dat Van Rijndorp van jongs af aan actrice was bij de ‘Compagnie van de Haagse en Leidse Schouwburgen’, dacht ze; schrijven dat kan ik ook. Met veel lef schreef Van Rijndorp een klucht die zorgde voor veel ophef. Olga, Imre Besanger (Theater Kwast) en Roos Hamelink (Goeie Ouwe Koeien) gaan hier verder op in met behulp van Vondels vriendenboek. Hoe ging het eraan toe in deze acteursfamilie? Hoe zag een schouwburg van toen eruit? En hoe ga je om met slechte recensies en persoonlijke vetes? De ingezonden vraag komt van journalist en feminist Milou Deelen: voor welke feministische zaken werd er vooral in die tijd gestreden?

Questiers en Vondel moeten elkaar gekend hebben en kwamen elkaar ongetwijfeld nog wel eens tegen in de Warmoesstraat; waar ze allebei woonden. Nina Geerdink, universitair docent vroegmoderne Nederlandse letterkunde, vertelt ons alles over Catharina Questiers (1631-1669): een allround creatieveling, die ook nog zelf publiceerde. Tafelheer Imre Besanger (Theater Kwast) verblijdt ons met een lovend grafdicht, geschreven door Vondel voor Questiers en Roos Hamelink (Goeie Ouwe Koeien) luistert met verbazing naar het fenomeen dichten als sociaal medium: hoe werd er genetwerkt in de 17 e eeuw? De ingezonden vraag is dit keer van kostuumontwerper Dorien de Jonge: waren er specialisten die de kostumering verzorgden? En hoe werden de kostuums gewassen?

Volgens onze nieuwste vriendin uit het vriendenboek, Margaretha van der Werken (1734 – na 1796), bestaat er geen verschil ‘tussen ene vrouwelijke en mannelijke pen’. Om dit verder te onderzoeken schuift expert Feike Dietz, docent-onderzoeker vroegmoderne letterkunde aan de Universiteit Utrecht, aan. Samen met Roos Hamelink (Goeie Ouwe Koeien) en artistiek leider van Theater Kwast Imre Besanger vult ze Vondels Vriendenboek in en bespreekt ze het literaire leven van deze zelfverzekerde dichteres. Wat waren Van der Werkens bestsellers? Hoe positioneerde zij zich binnen een internationaal en Oranjegezind netwerk? En hoe kwam ze op het Broadway van de 17e eeuw terecht? Met ook dit keer een ingezonden vraag van buitenaf: Agnes Cremers en Mark Bergsma, oprichters van F-site, vragen zich af hoe er over deze vrouwen werd geschreven in hun eigen tijd. En hoe werd hun werk later ontvangen?

Gaan ambitie, schrijverschap en liefde samen in de 18e eeuw? En hoe ziet de volmaakte man er volgens de chique, toneelschrijvende barones Juliana de Lannoy (1738-1782) uit? In deze aflevering leer je meer over De Lannoy's verhouding tot de dominante (literaire) mannenwereld. De eerste expert die aanschuift, onderzoeker en docent aan de KU Leuven, Lieke van Deinsen, deelt haar uitgebreide kennis over deze ambitieuze toneelschrijfster. Samen met Roos Hamelink (Goeie Ouwe Koeien) en artistiek leider van Theater Kwast Imre Besanger werkt ze verder aan Vondels vriendenboek en leren we De Lannoy kennen. Hoe vergroot De Lannoy de positie van de vrouw? Heeft ze aanbidders? Welke overeenkomst heeft ze met Amy Winehouse? En waarom benoemt Imre haar tot de Nederlandse Jane Austen? Buitenstaanders zetten de discussie met een ingezonden vraag op scherp. Dit keer vraagt Paulien Foest, student aan de Toneelacademie Maastricht, zich af hoe de opleiding van toneelschrijvers er vroeger uit zag.

Vondel was een vrouw, hoe zit dat? Imre Besanger, artistiek leider van Theater Kwast én het magische brein achter dit project, vertelt je er graag meer over. In deze aflevering worden we vriendinnen met Catharina Verwers, de allereerste Nederlandse vrouw die publiceerde voor het toneel. In 1644 werd haar stuk opgevoerd in de Amsterdamse Schouwburg. Wat was dit voor vrouw? Was toneel hobby of werk voor haar? Waar is ze het meest trots op? En wie zou haar voorbeeld zijn vandaag de dag? Roos (Goeie Ouwe Koeien) en Imre vullen Vondels vriendenboek in en komen erachter!