Wydawcy i księgarze dla Niepodległej

Praktyki zawodowe odbył w księgarni Wilhelma Gottlieba Korna we Wrocławiu oraz w firmie Breitkopf & Hartel w Lipsku. W 1803 roku Zawadzki trafia do Wilna jako pracownik księgarni Jana Floriana Bietscha. W 1805 roku założył własną drukarnię. Prowadził także wypożyczalnię książek.  Dzięki własnym nakładom i pożyczce od swego protektora, księcia Czartoryskiego, sprowadził nowe maszyny drukarskie z czcionkami różnych alfabetów, zadbał o zatrudnienie odpowiednich fachowców i w ten sposób udało się mu w miejsce zaniedbanej oficyny uniwersyteckiej zorganizować nowoczesną drukarnię. Jako pierwszy na ziemiach polskich zatrudniał w swojej drukarni korektorów.  Staraniem oficyny Zawadzkiego ukazały się w Wilnie w latach 1822 i 1823 Poezyje  Adama Mickiewicza. Księgarz utrzymywał liczne kontakty handlowe z zagranicą, szczególnie z Lipskiem i Paryżem, a także Wiedniem i Londynem, skąd sprowadzał książki w językach obcych. W tamtym okresie rozwinął również na wielką skalę działalność wydawniczą. Wydawał m.in. dzieła Mickiewicza, Krasickiego, Koźmiana, Trembeckiego i innych. Zmarł w 1838 roku.

Początki działalności wydawniczej Samuela Orgelbranda wiązały się z publikowaniem najbardziej modnych francuskich powieści. Pieniądze uzyskane ze sprzedaży pozwoliły mu na inwestycje w magazyn „Kmiotek”, wychodzący od 1842 roku i będący pierwszym na ziemiach polskich magazynem skierowanym do odbiorców z ludu. W 1844 Orgelbrand został właścicielem własnej drukarni, którą odkupił od Stefana Lasockiego. Następnie kupił gisernię (odlewnie czcionek). Wraz z rozwojem firmy Orgelbrand zaczął wydawać piękne i wartościowe opracowania jak: Bibliotekę starożytną pisarzy polskich pod redakcją historyka Kazimierza Władysława Wóycickiego, Starożytną Polskę pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym Michała Balińskiego i Tymoteusza Lipińskiego, czy elegancko ilustrowane Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w dawnej Polsce. Najcenniejszym wkładem Orgelbranda w polską kulturę i naukę była S. Orgelbranda Encyklopedia Powszechna. Drugim opus magnum wydawcy był Talmud Babiloński. Samuel Orgelbrand, który jako jeden z pierwszych poważył się na urzeczywistnienie marzeń o nowożytnej polskiej encyklopedii, pochowany został na warszawskich Powązkach. Jego dziedzictwo kontynuowali - zarówno brat Maurycy, który po represjach związanych z powstaniem styczniowym w 1865 roku z Wilna przeniósł się do Warszawy, jak i synowie Mieczysław  i Hipolit.

Karol Miarka urodził się w Pielgrzymowicach (koło Pszczyny), w rodzinie miejscowego nauczyciela wiejskiego i organisty. Kształcił się w niemieckich szkołach, chcąc iść w ślady ojca. W tym okresie pozostawał pod silnym wpływem kultury niemieckiej i jej języka. Kulturą i językiem polskim zaczął się interesować po trzydziestce. Napisał wtedy swoją pierwszą powieść Górkę Klęmensową. O sprawy polskie upominał się w manifeście Głos wołającego na puszczy Górnoślązkiéj, czyli o stosunkach ludu polskiego na Ślązku. Następnie przenosi się do Królewskiej Huty (Chorzowa) i zostaje właścicielem Katolika, ważnego pisma walczącego o sprawy polskiej ludności Śląska. Ta działalność ściąga na niego represje w postaci konfiskat nakładu, kar finansowych i więzienia. Ostatecznie redakcję Katolika przenosi do Mikołowa i tworzy tam ważne dla spraw polskich wydawnictwo. Prześladowania i częste pobyty w więzieniu niszczą mu zdrowie, umiera przedwcześnie w wieku 56 lat. Jego walkę będzie kontynuował syn - Karol Miarka młodszy.

Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Uczęszczał do szkół w Samborze i Tarnopolu. Rozpoczął praktykę księgarską w 1855 roku we Lwowie. Od 1858 roku pracował w księgarni H. Pardiniego w Czerniowcach, a w 1862/3 w firmie F.A. Brockhaus w Lipsku. W 1863 roku przeniósł się do Krakowa i zatrudnił jako pomocnik księgarza w księgarni Walerego Wielogłowskiego. Dnia 1 lipca 1870 roku otworzył własną księgarnię i wypożyczalnię książek przy ul. Floriańskiej 7, którą następnie w 1875 roku przeniósł do większego, składającego się z trzech pomieszczeń lokalu przy Rynku Głównym 36, mieszczącego się w kamienicy „Pod Jeleniem”. Specjalizacją firmy były wydawnictwa muzyczne, Krzyżanowski prowadził także bogato zaopatrzoną wypożyczalnię nut, sprowadzał najnowsze wydawnictwa muzyczne i katalogi. Około 1874 roku rozpoczął działalność jako wydawca nut. Ważną formą działalności firmy Stanisława Krzyżanowskiego było prowadzenie biura koncertowego, organizującego w Krakowie koncerty wybitnych artystów polskich i zagranicznych. W 1870 roku Krzyżanowski zorganizował koncert rosyjskiego kompozytora i wirtuoza Antona Rubinsteina,  a w 1879 roku pierwszy publiczny koncert Ignacego Jana Paderewskiego. W 1880 właśnie w Krakowie odbył się jedyny w Polsce koncert późnego romantyka Johannesa Brahmsa. W sumie Krzyżanowski zorganizował około 300 koncertów. Jego księgarnia stała się ważnym ośrodkiem kultury i muzyki, a wieczorami zamieniała się w klub, w którym spotykali się muzycy krakowscy, kompozytorzy i miłośnicy muzyki. W 1908 roku z powodu choroby, która uniemożliwiała mu poruszanie się, przekazał prowadzenie firmy swojemu synowi Marianowi (1880–1964). Mimo trudności wynikających z choroby, Stanisław Krzyżanowski nadal angażował się w działalność firmy i do końca życia służył radą i pomocą. Stanisław Andrzej Krzyżanowski zmarł w 1922 roku w Krakowie, został pochowany w rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Rakowickim.

24 listopada 1857 roku na Krakowskim Przedmieściu 15, w dawnym pałacu Potockich, otworzyła swoje podwoje firma wydawniczo-księgarska „G. Gebethner i Spółka”. Nazwa „Gebethner i Wolff” pojawiła się od 1860 roku. Księgarnia ta odegrała w historii naszej kultury ogromną rolę, była jedną z największych firm działających w Polsce na przestrzeni XIX–XX wieku. Założona przez Gustawa Adolfa Gebethnera (1831–1901) i Augusta Roberta Wolffa (1833–  1910) prowadziła, księgarstwo asortymentowe i hurt księgarski, z czasem poszerzając swoją działalność o wydawnictwo książek i nut. Od 1906 roku siedziba spółki mieściła się w narożnej kamienicy znajdującej się pod adresem ul. Sienkiewicza 9 (wówczas noszącej nazwę Nowosiennej) i Zgoda 12. Przygotowując się do zawodu, obaj panowie odbyli praktykę  w warszawskiej księgarni F. Spiessa, należącej od 1848 roku do Rudolfa Friedleina. W 1863 roku obaj wspólnicy zostali na krótki czas uwięzieni w Cytadeli za przechowywanie rękopisów przeznaczonych dla prasy powstańczej. Jeszcze przed powstaniem nabyli część nakładów z firmy Friedleina, a w 1863 roku kupili zasoby jego księgarni. Firma trwała przez kolejne lata, a jej kierownictwo przechodziło na następne pokolenia Gebethnerów i Wolffów. W roku 1950  cofnięto licencję wydawniczą dla firmy „Gebethner i Wolff”. W roku 1957 Jan Gebethner wydał ostatnią książkę dla dzieci. Księgarnia Gebethner i Wolff działała jeszcze do początku lat siedemdziesiątych, ale już wyłącznie jako antykwariat i pod zarządem syndyka upadłości.

Urodził się w 1771 roku w małym miasteczku bawarskim Deutenheim. Wyuczył się zawodu introligatora i po wyzwoleniu ruszył w świat. Jako wędrowny towarzysz introligatorski trafił do Krakowa. Zgodnie z dawnym zwyczajem, wkupił się do lokalnego cechu introligatorskiego, ofiarowując stosowny klejnot do skrzynki cechowej, po czym został przyjęty do grona czeladników i zatrudniony w warsztacie Marcina Pietrzykowskiego. Szybko zaczął starania o dopuszczenie go do grona mistrzów. W 1797 roku otrzymał prawa miejskie (obywatelskie). Zamieszkał w kamienicy przy Rynku Głównym 30 i rozpoczął samodzielną pracę introligatora we własnym warsztacie, prowadził też księgarnię, w której ofercie znalazły się podręczniki, modlitewniki i kalendarze. Otworzył również wypożyczalnię książek. Zmarł w 1834 roku przekazując firmę swojemu najstarszemu synowi Danielowi.

Jako nastolatek otworzył w 1836 roku księgarnię w Lublinie. W 18522 roku rozpoczął sprzedaż książek innych wydawców, które sygnował swoim znakiem graficznym i sloganem “PRAWDĄ A PRACĄ”. Pierwsze w pełni własne publikacje zaczyna wydawać w 1855 roku. Nawiązał współpracę z wybitnym pedagogiem Augustem Jeske, który przygotował dla oficyny Arcta serię, słynnych później, podręczników do nauki domowej. Wysoka jakość merytoryczna i edytorska publikacji buduje silną pozycję wydawnictwa  segmencie pedagogicznym. Przy księgarni prowadzi świetnie zaopatrzoną wypożyczalnię książek. Intensywnie włącza się w przygotowania do powstania styczniowego. Po jego upadku musi opuścić kraj, a prowadzenie firmy przekazuje swojemu bratankowi, Michałowi, którym opiekuje się od śmierci rodziców. W 1881 roku przekazuje mu całość biznesu na własność, a sam zostaje jego współpracownikiem i wspiera go radą. Prywatnie angażuje się nadal w działalność niepodległościową. W 1887 roku przenoszą główną siedzibę z Lublina do Warszawy, a ich wydawnictwo staje się drugim, co do wielkości, po Gebethnerze i Wolfie.

Herman Altenberg urodził się w 1848 roku we Lwowie.. Praktykę rozpoczął w 1865 roku we lwowskiej księgarni F.H. Richtera. Następnie udał się do Warszawy, gdzie odbył staż u Ferdynanda Hoesicka. W 1872 roku wspólnie z Maurycym Robitschkiem założyli własną księgarnię i skład obrazów przy Krakowskim Przedmieściu 38. W 1880 roku Herman Altenberg powrócił do rodzinnego Lwowa, gdzie nabył księgarnię wraz z wypożyczalnią książek F.H. Richtera. Szybko rozwinął działalność wydawniczą arcydzieł literatury polskiej w luksusowych wydaniach, drukowanych w formatach albumowych i ozdabianych  ilustracjami wybitnych malarzy. Również w 1880 roku Altenberg zamówił u  malarza i rysownika, ilustratora czasopism i książek Michała Andriollego wykonanie słynnych ilustracji do Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. Początkowo księgi poematu wydawano co miesiąc jako zeszyty (taka forma była nowością na polskim rynku), a jako jedna publikacja tekst ukazał się  w 1882 roku. Ostatecznie bogato zdobiona edycja zawierała 24 całostronicowe ilustracje, które uzupełniały  kunsztowne winiety oraz ornamentalne przerywniki i inicjały.

Poza tym wydawnictwo Altenberga publikowało innych klasyków literatury polskiej i europejskiej, m.in. wydane zostały Bajeczki autorstwa Józefa Ignacego Kraszewskiego również z ilustracjami Andriollego, rapsod rycerski Mohort Wincentego Pola  z pracami Juliusza Kossaka czy bogato ilustrowana trzytomowa edycja  dzieł Fryderyka Schillera, a także Antologia poetów polskich i Antologie poetów obcych w opracowaniu poety i krytyka literackiego Władysława Bełzy. Z inicjatywy Hermana Altenberga powstała seria Biblioteka Klasyków Polskich, w której znalazły się m.in. pisma Jana Kochanowskiego, Stanisława Trembeckiego, Tomasza Kajetana Węgierskiego (seria ukazywała się w latach 1882–1909). Herman Altenberg zmarł w 1885 roku.