Dlaczego architektura, w której projektant stawia człowieka w centrum swojej refleksji, jest postrzegana jako utopijna? I czy te utopie, promujące ideę wspólnoty, nieuchronnie padną ofiarą zmieniających się mód i sprzecznych interesów? Realizacje Iwony Buczkowskiej próbują się oprzeć temu trendowi.

IWONA BUCZKOWSKA  założyła swoje Atelier w 1978 roku. Jest architektką i urbanistką, która ukończyła École Spéciale d’Architecture w Paryżu. Projektuje głównie osiedla mieszkaniowe, inspirowanych koncepcją ogrodu-tarasu zgodnie z pomysłami zapoczątkowanym przez Jeana Renaudie. W 1989 roku została uhonorowana złotym medalem i nagrodą specjalną na V Światowym Biennale Architektury w Sofii za projekt osiedla w Le Blanc-Mesnil. Pięć lat później, w 1994 roku, otrzymała Srebrny Medal francuskiej Akademii Architektury za całość swojej twórczości. W 2024 roku została laureatką Nagrody im. Jane Drew, którą przyznaje się architektkom za szczególne zasługi w promowaniu innowacji, różnorodności i inkluzji w architekturze.

HANNA SKĄPSKA

 Architektka i scenografka. Laureatka studenckiej Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2014/2015). Mieszka i pracuje w Paryżu, na Université Paris Est Sup przygotowuje doktorat na temat ochrony i renowacji współczesnego dziedzictwa architektonicznego. Prowadzi zajęcia na uczelni ENSA Paris-Belleville. Autorka książki Iwona Buczkowska. L’architecte face à la pérennité de son oeuvre (2020).

DOROTA JĘDRUCH 

Pracuje w Zakładzie Historii Sztuki Nowoczesnej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obroniła doktorat na temat trzech modeli społecznej architektury francuskiej w XX wieku reprezentowanych przez Le Corbusiera, Émile’a Aillauda i Ricarda Bofilla. Kuratorka wystaw architektonicznych, programów edukacyjnych i działań popularyzujących historię sztuki. Członkini zarządu Fundacji Instytut Architektury.

„Autoportret” SIECI WPARCIA 2 [85] 2024

Po roku od numeru „Samoorganizacja” powracamy do tematu wojny w Ukrainie. Zaprosili nas do jego podjęcia Zuzanna Mielczarek i Kacper Kępińskiego z Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki. Włączyli „Autoportret” w międzynarodowy projekt „Sieci wsparcia”. Rzeczywistość kryzysu wymaga tworzenia nowych powiązań i nieustannego przywracania ciągłości: infrastruktury i relacji, wodociągów, kolei, internetu, a wraz z nim – życiodajnej informacji. „W czasie wojny rozszerzają się funkcje miejsc zgromadzeń, punktów przesiadkowych, przejść granicznych, centrów logistycznych, magazynów, a nawet pustostanów. Przestrzenie które na co dzień służą nam do konkretnych celów, w sytuacji kryzysowej, wraz z ogromnym przepływem ludzi i towarów, wykorzystujemy w dużo większej, trudnej do przewidzenia skali” – zauważają kuratorzy z NIAiU. Autorki i autorzy zaproszeni do tego wydania „Autoportretu” opowiadają historie czasu wojny, które dają nadzieję i krzepią (bez lukrowania rzeczywistości). Mieszają się w nich entuzjazm i wyczerpanie, znój codzienności i inwencja, a kluczową rolę odgrywają ludzkie relacje, zaangażowanie i współdziałanie.

Nagranie dofinansowane ze środków MKIDN, Fundusz Promocji Kultury

zapis spotkania promocyjnego numeru Autoportretu "OBRZEŻA MIASTA", które odbyło się 4 grudnia 2024 roku w Spółdzielni Ogniwo.

„Obrazy suburbiów skroluje się szybko na Instagramie i Facebooku (na suburbiach się mieszka, spłacając kredyt), a w rzeczywistym świecie suburbanizacja wokół dużych miast i semiurbanizacja w bezpośrednim sąsiedztwie tych mniejszych bije w Polsce po oczach.” – pisze w najnowszym „Autoportrecie” Wojciech Wilczyk. Jak proces wielkiej przestrzennej zmiany został utrwalony w polskiej fotografii? Jak obrazuje się przedmieścia, obrzeża metropolii, suburbia w fotografii światowej? Zapraszamy na wykład Wojciecha Wilczyka, w którym zostaną zaprezentowane projekty artystyczne rejestrujące procesy ekonomiczne i społeczne toczące się na obrzeżach współczesnych miast autorstwa Eustachego Kossakowskiego, Macieja Rawluka, Aleksandra Gronskiego i Alejandro Cartageny.

WOJCIECH WILCZYK - Fotograf, poeta, autor esejów i tekstów krytycznych o sztuce, kurator wystaw. Autor dokumentalnych projektów fotograficznych: „Kalwaria”, „Czarno-Biały Śląsk”, „Postindustrial”, „Życie po życiu”, „Niewinne oko nie istnieje”, „Święta Wojna”, „Inne Miasto” (wraz z Elżbietą Janicką), „Słownik polsko-polski”, „Widok zza bliska”, „Niewidzialne pomniki wolności” Więcej: instagram.com/wojtek.wilczyk

„Autoportret” OBRZEŻA MIASTA 3 [86] 2024

Granice administracyjne miasta oznaczają koniec jakiegoś porządku, nawet jeśli określamy go jako chaos przestrzenny. Formy współczesnych przedmieść determinuje przede wszystkim ekonomia. Grunty, tańsze niż w mieście, obrastają kakofonią przestrzennych kontrastów. Sąsiadują tam ze sobą szeregi domów jednorodzinnych w urbanistyce łanowej, zarośnięte nieużytki, węzły transportowe, zabudowa usługowa i mieszkaniowa podmiejskich gmin, składy budowlane, strefy przemysłowe, parki technologiczne, salony samochodowe, hurtownie, a wszystko to poprzetykane monotonią ekranów dźwiękowych lub farm fotowoltaicznych. Obszary pomiędzy archetypicznymi miastem a wsią socjologowie i urbaniści nazywają międzymiastem. Rozciąga się ono wzdłuż dróg i odnóg, między liniami kolejowymi i autostradami. Jakkolwiek oceniać kondycję przestrzenną obrzeży miast, właśnie tam swoje potrzeby życiowe – z wyboru lub konieczności – realizuje spora część globalnej populacji. Nadzieję na wyjście z kryzysu suburbanizacji dostrzegamy w ludzkim dążeniu do wspólnotowości. Jako społeczeństwo – po latach wiary w samoregulujące mechanizmy rynkowe – dajemy sobie przyzwolenie na planowanie.

Spotkanie dofinansowane ze środków MKIDN, Fundusz Promocji Kultury

Rozmowa o zdolności architektury do reagowania w czasach kryzysów, o zagospodarowywaniu (lub nie) pustostanów, o tym, czy budynki burzyć, a także co można z nich odzyskiwać.

Marcin Wojdak tak pisze w numerze „Rekreacja” Autoportretu:– Cześć, mam na imię Marcin i przez wiele lat byłem nałogowym nostalgikiem. Gdyby nostalgia wciąż była uznawana za jednostkę chorobową, właśnie tak przedstawiałbym się na spotkaniach jej anonimowych nosicieli. Ponieważ jednak obecnie jest definiowana jako stan emocjonalny niosący ze sobą wiele pozytywnych konsekwencji, z pełnym przekonaniem podpiszę się pod tą tezą i opowiem, jak oddziaływanie tego uczucia doprowadziło mnie do realizacji projektu fotograficznego, którego kulminacyjnym etapem była publikacja książki Ostatni turnus, czyli przewodnika po ośrodkach wczasowych epoki PRL-u.Nim to nastąpi, ustalę pryncypia. Uważam, że Polska jest światowym zagłębiem tego typu miejsc. Piszę to z pełną powagą i przekonaniem. W ciągu kilku ostatnich lat odwiedziłem prawie pół tysiąca obiektów wypoczynkowych (w tym schroniska młodzieżowe, stanice harcerskie i hotele), a na liście „do sprawdzenia” wciąż mam kilkadziesiąt pozycji i zapewne drugie tyle, o których nawet nie słyszałem. Niemal całe wybrzeże Bałtyku, niemal każda górska dolina, każdy brzeg jezior i rzek usiane są miejscami, w których lud pracujący miast i wsi mógł odpocząć od wytężonego działania na rzecz wspólnego dobra Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Co ważne, był to wypoczynek serwowany w sprawnie zaprojektowanych kompleksach, wolnych od przekleństwa współczesnych realizacji, czyli maksymalizacji zysku z metra kwadratowego ośrodka i hektara jego terenu. Pogoń za pieniędzmi wymusiła powstawanie skrajnie zatłoczonych, pozbawionych intymności produktów wypoczynkopodobnych. W szeregach, jeden obok drugiego, stoją tam identyczne domki lub pawilony.Jak to wyglądało kiedyś?

I o tym właśnie więcej w ilustrowanym wykładzie gorąco zapraszamy do odsłuchu!

Dorota Leśniak-Rychlak rozmawia z Adrianem Krężlikiem

Powszechnie uważa się, że beton odpowiada za dużą część emisji dwutlenku węgla powodowanych przez budownictwo. W historii „Autoportretu” publikowaliśmy teksty deklarujące, że to najbardziej destrukcyjny materiał na świecie. Adrian Krężlik spróbował zmierzyć się z tym poglądem i rozłożyć beton na czynniki pierwsze, pokazać etapy jego obiegu i stopnie szkodliwości. 

Wygląda ciągle na to, że nie jesteśmy w stanie zrezygnować z betonu jako materiału konstrukcyjnego – jak go zatem używać w momencie kryzysu planetarnego?  Jak ograniczyć jego szkodliwość, jak używać ponownie, w jakich momentach może zostać zastąpiony, a kiedy jednak bywa konieczny?

W rozmowie poruszamy również temat projektowania na trwanie i projektowania na rozkładanie.

ADRIAN KRĘŻLIK 

Architekt, projektant, doktorant i badacz na Wydziale Architektury Uniwersytetu w Porto, wykładowca School of Form. W pracy zawodowej i badawczej łączy współczesne technologie z tradycyjnymi. Bada wpływ architektury na środowisko. Wcześniej pracował m.in. w Zaha Hadid Architects, Rojkind Arquitectos; w Berlinie rozwijał software oparty na sztucznej inteligencji. Współtworzy kolektyw Terytoria.

„Autoportret” 4 [83] 2023  „Ścieżki materiałów”

Architektura jest dziedziną materialną. Powstaje w procesie przemiany niemal alchemicznej, z materii wydobywanej z ziemi i przetwarzanej w procesach różnych obróbek w budynek, wartość dosłownie i w przenośni materialną. W ostatnich dekadach właśnie ta cecha jest przekleństwem. Współcześnie coraz częściej pytamy o to, z czego budujemy, jakie są środowiskowe koszty działalności budowlanej. Żadna technologia nie jest niewinna w dobie katastrofy klimatycznej. Musimy zacząć oceniać architekturę przez pryzmat jej oddziaływania na środowisko, a to wymaga wprowadzenia nowych kryteriów. Próbujemy zmapować nowe obszary działań architektonicznych i wskazać możliwe alternatywy.

Jak wykorzystać istniejące zasoby? Jak pracować z materiałami, na przykład ziemią i glebą, w sposób odwracalny? Jak recyklingować beton? Co można odzyskać i użyć ponownie? Czy wszystko da się przebudować? Uruchamiają się nowe połączenia, perspektywy.

Wszystkie teksty z numeru, w tym tekst Adriana Krężlika dostępne na naszej stronie internetowej pod tym linkiem:

https://www.autoportret.pl/numery/sciezki-materialow-pl/

Inne teksty autora mierzące się z katastrofą klimatyczną zamieszczone na łamach „Autoportretu”:

https://www.autoportret.pl/artykuly/prawa-natury/

https://www.autoportret.pl/artykuly/nowy-zielony-swiat/

https://www.autoportret.pl/artykuly/glosniejsza-wiosna/

https://www.autoportret.pl/artykuly/biomimetyka-w-kilku-przykladach/

Rozmowa zrealizowana w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Dorota Leśniak-Rychlak rozmawia z Maciejem Miłobędzkim

Czy możliwe jest ocalenie pod władzą techników, pyta Maciej Miłobędzki, architekt z pracowni JEMS Architekci w swoim tekście w numerze „Autoportretu” Ścieżki materiałów. Odpowiedź udzielana przez autora jest negatywna, a jednym z przykładów środowiskowo szkodliwych budynków przywoływanych w rozmowie jest nowojorski Seagram Building, zaprojektowany przez Ludwiga Miesa van der Rohego, ikona stylu międzynarodowego. Gdy przyglądniemy się ustaleniom Kiela Moe, autora monografii szklanego biurowca, okaże się, że siedziba Seagram przyczyniła się do ekstrakcji na pustyni Atacama (pozyskanie miedzi na eleganckie „opakowanie”: kurtynową elewację), degradacji środowiskowej na terenie dawnej fabryki szkła w Pensylwanii, czy negatywnie wpłynęła na zdrowie robotników, opracowujących bursztynowe tafle. Przy takiej optyce wydaje się, że historię architektury należałoby napisać na nowo. A co z teraźniejszością, gdy architekci projektują już budynki nie z materiałów, lecz z produktów, komponowanych z część pochodzących z całego globu?

Rozmowę prowadzi Dorota Leśniak-Rychlak – redaktorkakwartalnika „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni”.

„Autoportret” 4 [83] 2023 „Ścieżki materiałów”

Architektura jest dziedziną materialną. Powstaje w procesie przemiany niemal alchemicznej, z materii wydobywanej z ziemi i przetwarzanej w procesach różnych obróbek w budynek, wartość dosłownie i w przenośni materialną. W ostatnich dekadach właśnie ta cecha jest przekleństwem. Współcześnie coraz częściej pytamy o to, z czego budujemy, jakie są środowiskowe koszty działalności budowlanej. Żadna technologia nie jest niewinna w dobie katastrofy klimatycznej. Musimy zacząć oceniać architekturę przez pryzmat jej oddziaływania na środowisko, a to wymagawprowadzenia nowych kryteriów. Próbujemy zmapować nowe obszary działań architektonicznych i wskazać możliwe alternatywy.

Jak wykorzystać istniejące zasoby? Jak pracować z materiałami, na przykład ziemią i glebą, w sposób odwracalny? Jak recyklingować beton? Co można odzyskać i użyć ponownie? Czy wszystko da się przebudować? Uruchamiają się nowe połączenia, perspektywy.

Wszystkie teksty z numeru, w tym tekst Macieja MIłobędzkiego będą (lub już są) dostępne na naszej stronie internetowej pod tym linkiem:

https://www.autoportret.pl/numery/sciezki-materialow-pl/

Inne teksty autora zawierające krytykę modernistycznychdogmatów zamieszczone na łamach „Autoportretu”:

https://www.autoportret.pl/artykuly/nieznosna-lekkosc/

https://www.autoportret.pl/artykuly/niezaizolowane-nienowoczesne-niekomfortowe/

https://www.autoportret.pl/artykuly/wszystkiego-bezpiecznego-infrastruktura-bezpieczenstwa-i-komfortu/

Zapraszamy do prenumeraty naszego pisma: https://mik.krakow.pl/product-category/autoportret/

Rozmowa zrealizowana w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Zapis spotkania promocyjnego numeru Autoportretu "Ścieżki materiałów", które odbyło się 6 marca 2024 roku w Spółdzielni Ogniwo.

„Czy da się dziś budować z materiałów z drugiej ręki? Da się. Czy można użyć słomy jako izolacji termicznej współczesnego biurowca? Można.Czy należy maksymalnie ograniczać ilość rozbiórek i wyburzeń? Należy.

W wykładzie wykazuję, dlaczego nie tylko można, ale wręcz trzeba zmienić sposób myślenia o doborze materiałów we współczesnej architekturze”. 

MACIEJ JAGIELAK

dr inż. arch., asystent na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. Architekt, zafascynowany ekologiczną i społeczną rolą architektury, Prowadzi podcast i stronę Emisja Architektury, projektuje domy z naturalnych materiałów. Buduje meble i inne struktury przestrzenne z elementów z odzysku. Autor serii reportaży W poszukiwaniu sensu architektury ekologicznej (do posłuchania w audioteka.pl).

Numer 4 [83] 2024 „ŚCIEŻKI MATERIAŁÓW”

Architektura jest dziedziną materialną. Powstaje w procesie przemiany niemal alchemicznej, z materii wydobywanej z ziemi i przetwarzanej w procesach różnych obróbek w budynek, wartość dosłownie i w przenośni materialną. W ostatnich dekadach właśnie ta cecha jest przekleństwem. 

Współcześnie coraz częściej pytamy o to, z czego budujemy, jakie są środowiskowe koszty działalności budowlanej. Żadna technologia nie jest niewinna w dobie katastrofy klimatycznej. Musimy zacząć oceniać architekturę przez pryzmat jej oddziaływania na środowisko, a to wymaga wprowadzenia nowych kryteriów. W tym numerze „Autoportretu” próbujemy zmapować nowe obszary działań architektonicznych i wskazać możliwe alternatywy.

Wybrzmiewają głosy, żeby całkowicie zaprzestać budowania. Barbara Buser idzie w rozmowie z Michałem Sikorskim jeszcze dalej: postuluje wprowadzenie zakazu stosowania nowych materiałów.

Na głosy lamentu, że w tej sytuacji architektura się skończy, odpowiadamy: jest wręcz przeciwnie. Powstaje nowe pole dla (tak, też nie znosimy tego słowa) kreatywności.

Jak wykorzystać istniejące zasoby? Jak pracować z materiałami, na przykład ziemią i glebą, w sposób odwracalny? Jak recyklingować beton? Co można odzyskać i użyć ponownie? Czy wszystko da się przebudować? Uruchamiają się nowe połączenia, perspektywy.

Spotkanie dofinansowane z MKIDN

Wszystkie teksty z numeru Ścieżki materiałów będą dostępne są na naszej www.

Drukowaną wersję Autoportretu można nabyć w naszym e-sklepie.

Długie życie to bogactwo doświadczeń, z którego można czerpać inspirującą wiedzę, tylko trzeba wiedzieć jak rozmawiać ze starymi ludźmi. W taką umiejętność jest wyposażona Magdalena Zych, kustoszka Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, antropolożka, która w swojej pracy badaczki mocno opiera się na wywiadach i spotkaniach ze starymi ludźmi. W podcaście rozmawiamy o: przestrzeniach i rytuałach starości, o duchowym życiu starszych działkowców, autonomii wdów, sprawczości zaawansowanych wiekiem handlarek, o postawach starszych osób wobec kościoła, dalekich od teologicznej wykładni, ale wspierających codzienność.  Powracającym wątkiem rozmowy jest praktykowanie witalności przez starych ludzi i wskrzeszanie iskier życia u jego schyłku. 

Rozmowę prowadzi Marta Karpińska – redaktorka kwartalnika „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni”.

„Autoportret” 3 [82] 2023  „Starość”

Czy nasze mieszkania, miasta, wsie, instytucje publiczne, systemy transportu i opieki medycznej są przygotowane na zjawisko określane w języku ekonomii cokolwiek niepokojącą frazą silver tsunami? A może na problem należy spojrzeć z innej perspektywy? Może właśnie narastająca konieczność przystosowania polityk społecznych i przestrzeni codziennego funkcjonowania do potrzeb ludzi starych sprawi, że koniec końców wszystkim będzie żyło się lepiej? 

Wszystkie teksty z numeru, w tym tekst Magdaleny Zych są dostępne na naszej stronie internetowej pod tym linkiem: https://www.autoportret.pl/numery/starosc-pl/

Tekst Magdaleny Zych, z numeru „Zwykłość” o którym rozmawiamy w tym odcinku: https://www.autoportret.pl/artykuly/strzez-sie-tych-miejsc/

Zapraszamy do prenumeraty naszego pisma: https://mik.krakow.pl/product-category/autoportret/

To jest kraj dla starych ludzi

Rozmowa o starości w mieście i poza nim przy okazji promocji nowego numeru Autoportretu Starość w Spółdzielni Ogniwo w Krakowie, 30 listopada 2023 roku

Gościnie: Dorota Majkowska-Szajer i Anna MiodyńskaProwadzenie: Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak

Czy dzisiaj wolno się zestarzeć?

Osobom w podeszłym wieku oferuje się osobne zajęcia w domach kultury, specjalne seanse w kinie, preferencyjne zasady zwiedzania muzeów w wybranych dniach… Czy te zaproszenia są zachętą do włączenia się w życie społeczne, czy przejawem protekcjonalizmu, przekierowaniem do jakiejś niszy, w której osoby starsze (w różnym stopniu sprawności) mają się spotykać we własnym gronie, w wydzielonych czasie i przestrzeni? Czym są domy spokojnej starości? Usunięcie osób starszych z pola widzenia? Jak profesjonalizacja usług opiekuńczych ma się do tradycyjnych społeczeństw, do świata wartości budowanego przez wielopokoleniowe rodziny żyjące pod jednym dachem? Czy współcześnie tych dawnych relacji rodzinnych nie idealizujemy?  Jak wyglądała starość w tradycyjnych polskich rodzinach, w lokalnych wspólnotach, na przykład na polskiej wsi? Czy wyobrażenie starości uwolnionej od nieuchronnych ról przypisywanych ludziom starszym przez kultury tradycyjne rzeczywiście przestaje budzić lęk? Czy współcześnie można ją przeżywać na własnych zasadach?  Po co dziś młodym potrzebni są ludzie starzy? Zastanawiamy się również, nas przystosowaniem miasta dla osób starszych? Miasta dobre dla starszych, dobre dla wszystkich? Co konkretnie trzeba w nich zmienić, żeby tak było? Na tak postawione pytania, odpowiadamy w trakcie spotkania.

Anna MiodyńskaBeneficjentka świadczeń emerytalnych, płatniczka podatków od samozatrudnienia, aktywistka. Pracowała w Małopolskim Instytucie Kultury w Krakowie. Lubi swoje miasto. Wygląda na jakiś wiek.

Dorota Majkowska-SzajerAntropolożka, absolwentka Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracuje w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, uczestniczy w badaniach nad kolekcją etnograficzną oraz współczesnymi zjawiskami społecznymi i kulturowymi (m.in. w projektach: „Pamiątka rodzinna”, „Wesela 21”, „Wesela 21: audioportret”, „Życzenia”). Kuratorka wystaw i wydarzeń z udziałem publiczności. Autorka i redaktorka przewodników, katalogów, publikacji naukowych i popularnonaukowych z zakresu antropologii kulturowej (m.in. w „Kontekstach”, „Roczniku Antropologii Historii”, „ZWAM”, „Wirtualnych Muzeach Małopolski”). Bardzo lubi czytać, czasem pisze, dla dorosłych i dla dzieci.

„Autoportret” 3 [82] 2023  „Starość”

Czy nasze mieszkania, miasta, wsie, instytucje publiczne, systemy transportu i opieki medycznej są przygotowane na zjawisko określane w języku ekonomii cokolwiek niepokojącą frazą silver tsunami? A może na problem należy spojrzeć z innej perspektywy? Może właśnie narastająca konieczność przystosowania polityk społecznych i przestrzeni codziennego funkcjonowania do potrzeb ludzi starych sprawi, że koniec końców wszystkim będzie żyło się lepiej? „Marzy mi się polityka społeczna, w której potrzeby nie mają wieku, płci ani narodowości. Ograniczenia związane z niepełnosprawnością mogą dotknąć każdego, niezależnie od wieku, wózki są nie tylko inwalidzkie, samotność dręczy też dzieci” – pisze w tym numerze Anna Miodyńska. Jej zdaniem wszystko, co bezpieczne, godne i wygodne, a także inkluzywne, miasta będą zawdzięczać ludziom starym, o ile zostaną zrealizowane wytyczne z różnych przewodników spod znaku Age Friendly City. Łukasz Pancewicz w rozważaniach o starzejących się miejskich populacjach przywołuje słowa kanadyjskiego urbanisty Guillerma Penalosy: „w mieście komfortowym dla osiemdziesięciolatka dobrze będzie się czuł także ośmiolatek”.

Wszystkie teksty z numeru będą dostępne na naszej stronie: https://www.autoportret.pl

Drukowaną wersję Autoportretu można nabyć w naszym e-sklepie.

W poszukiwaniu modeli demokratycznej architektury zwykle odrzucano modernizm i tradycję odgórnego planowania, zwracano się za to do innego rodzaju budownictwa, do architektury wernakularnej, nieprofesjonalnej i opartej na lokalnych tradycjach budowlanych, do przykładów samobudowy w społecznościach funkcjonujących poza głównym nurtem polityk miejskich – osiedli slumsów, faweli, koczowisk bezdomnych, osad związanych z alternatywnymi formami zamieszkania, w ogródkach działkowych lub na spontanicznie tworzonych placach zabaw dla dzieci. Tendencje anarchistyczne zauważano w projektach, które zakładały partycypację mieszkańców zarówno ze względu na ich udział w projektowaniu, jak i później różne formy współzarządzania już zbudowanym środowiskiem życia, między innymi ruch spółdzielczy i możliwości dalszego swobodnego przekształcania gotowych osiedli. Anarchiczny charakter mogą mieć też działania w przestrzeni miasta: skłoting, miejska partyzantka, efemeryczna architektura związana z organizacją masowych protestów – wszystkie one służą podważeniu istniejących relacji władzy. 

dr Dorota Jędruch

Pracuje w Zakładzie Historii Sztuki Nowoczesnej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obroniła doktorat na temat trzech modeli społecznej architektury francuskiej w XX wieku reprezentowanych przez Le Corbusiera, Émile’a Aillauda i Ricarda Bofilla. Kuratorka wystaw architektonicznych, programów edukacyjnych i działań popularyzujących historię sztuki. Członkini zarządu Fundacji Instytut Architektury. Stała współpracowniczka kwartalnika "Autoportret".

Autoportret

nr 2 [81] 2023 SAMOORGANIZACJA

W numerze o samoorganizacji przeplatają się dwa zasadnicze nurty. Po pierwsze, w kontekście wojny w Ukrainie przyglądamy się zdolności naszych sąsiadek i sąsiadów do tworzenia poziomego, sieciowego państwa. Sięgamy do doświadczenia dla społeczeństwa Ukrainy formacyjnego – Majdanu z 2014 roku. Analizujemy przykłady oddolnych architektonicznych i artystycznych odpowiedzi na sytuację uchodźczą już w czasie pełnoskalowej wojny, na siłę, z jaką ruchy obywatelskie przystąpiły do tworzenia schronień, mniej lub bardziej podstawowych. Architektura się zmienia: z formy przestrzennej w ludzką aktywność, zdolność do myślenia o przyszłości wbrew otaczającej brutalności wojny. 

Drugi wątek dotyczy architektury oddolnej, samorzutnej, anarchitektury. Wywraca hierarchie, ignoruje porządki, dowartościowuje kolektywny wysiłek. Często jest wykluczana z oficjalnych podręczników i dyskursów, pomijana. Ona również opowiada o ludzkiej sprawczości, empatii i zdolności do współpracy. Jest ciągłym ruchem, zmianą, na którą ubywa miejsca w zawłaszczanej przez pieniądz i rentę gruntową przestrzeni.Zebrane w tym numerze przykłady innej logiki dają nadzieję. Dowodzą, że wspólnie można przezwyciężyć zarówno marazm, jak i rozpacz.

Wszystkie teksty z numeru Samoorganizacja dostępne są na naszej stronie.

Drukowaną wersję Autoportretu można nabyć w naszym e-sklepie.