Vijf biografieën over prominente journalistieke figuren uit de twintigste eeuw – Jan Blokker, Theo van Gogh, Hugo Brandt Corstius, Ischa Meijer en Michaël Zeeman – zijn in de afgelopen twee jaar verschenen. Marja Pruis, hoofd van de cultuurredactie van De Groene, zag bij deze mannen een aantal opvallende overeenkomsten: allemaal hadden ze een groot ego, een grote mond en geen angst om hard of onaardig te zijn, zeker niet over vrouwen.

Toen Pruis zelf als jonge student de journalistiek-literaire wereld wilde betreden, waren hun stemmen dominant. Ze keek tegen hen op. Later in haar studententijd werd ze activistischer en feministischer. Ze ketende zich vast aan hekken bij kerncentrales en las met een leesgroep De tweede sekse van Simone de Beauvoir. Langzaam kwam ze erachter dat ze een deel van de misogynie van deze mannen zelf had geïnternaliseerd – iets waarvan ze gelooft dat ze er nog steeds niet volledig van bevrijd is.

In de podcast overpeinst Pruis wat deze mannen hebben betekend voor Nederland en voor haar persoonlijk. Ook reflecteert ze op de vraag of dit type man in de 21ste eeuw inmiddels is uitgestorven of nog steeds voortleeft.

Productie: Kees van den Bosch en Eva Markx.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Thomas Spijkerboer, hoogleraar migratierecht aan de Universiteit Gent, onderzocht samen met een team van lokale experts en onderzoekers wat de gevolgen zijn van de deals die Europa sluit met vooral Afrikaanse landen.

Het idee is dat vluchtelingen zo ver mogelijk van de Europese grenzen worden opgevangen en tegengehouden. Daarom helpt Europa met het opzetten van lokaal vluchtelingenbeleid in landen als Egypte, Niger, Servië en Tunesië — en neemt het het daarbij niet altijd zo nauw met de mensenrechten.

De eerste deal werd in 2016 gesloten met Turkije, en die geldt nog altijd als een groot succes. Maar klopt dat beeld wel? En wat zijn de gevolgen van dat Europese ‘helpen’? Wat doet bijvoorbeeld de Tunesische dictator Saied met dat geld?

Productie: Kees van den Bosch en Simon van den Oever.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vaak wordt de vraag gesteld of Israël tegelijk een joodse én een democratische staat kan zijn. Wie terugkijkt naar de geschiedenis van de zionistische beweging en de ideeën van vroegere joodse denkers, ziet dat dit debat al veel langer speelt.

Rond de term antizionisme bestaat veel verwarring. Dat hangt samen met de verschillende manieren waarop men naar het zionisme keek: als een nationale beweging of juist als een culturele en intellectuele stroming. Tegenwoordig wordt kritiek erop vaak al snel als antisemitisch bestempeld, terwijl er ook binnen de joodse gemeenschap zelf altijd stevige kritiek is geweest. Orthodoxe, liberale en seculiere joden hebben elk hun eigen bedenkingen geuit, en juist de grote keerpunten in de geschiedenis hebben het zionisme gevormd tot wat het nu is.

Schrijver en religiewetenschappe Martine van den Berg vertelt hierover, onder meer aan de hand van het werk van de joodse denker Yeshayahu Leibowitz. Ze bespreekt zijn visie op de toekomst van Israël en wat hij in zijn eigen tijd al zag gebeuren. Haar bijdrage komt voort uit materiaal dat ze eigenlijk had willen opnemen in haar nieuwe boek De genesis van het verraad, maar dat daar niet goed in paste.

Deze week wordt de podcast gepresenteerd door Stephan Sanders, omdat Kees van den Bosch er niet bij kan zijn.

Productie: Stephan Sanders, Gizelle Mijnlieff, Matthijs Domen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met onze nieuwe Groene-columnist Nicholas Mulder bespreken we hoe Trump volhardt in zijn handelsoorlog en ruzie maakt met vrijwel de hele wereld. Mulder legt uit waarom Amerika juist zijn traditionele bondgenoten dwarszit. In Historische Woorden klinken Trump en Netanyahu, die een vredesplan voor Gaza opstelden. Correspondent Marjon van Royen schetst de stand van zaken in Brazilië, dat afrekende met autocraat Bolsonaro en nu een toekomst zoekt op basis van een oud recept. Premier Lula da Silva maakte Braziliaans nationalisme weer links en koos nieuwe bondgenoten voor het land.

Productie: Gizelle Mijnlieff.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

We hebben in Nederland te maken met een uitzonderlijke therapiecultuur: er zijn drie keer zoveel psychologen als tandartsen, en steeds meer mensen komen met burn-outs en depressies in de geestelijke gezondheidszorg terecht. Het gevolg: de wachtlijsten voor psychische hulp groeien, en aan de rand van de GGZ bloeit een rijk alternatief therapielandschap op.

Voor haar nieuwe boek In therapie trok journalist en schrijver Lena Bril, na zelf jarenlang bij verschillende therapeuten te hebben gezeten, de therapiejungle in. De vraag die haar maar niet losliet: waarom zoeken zoveel mensen hun heil bij een psycholoog of coach? En: wat werkt er nou écht?

Ze bewandelde in die zoektocht niet alleen het pad naar de ‘klassieke’ GGZ-psycholoog, maar probeerde daarnaast behandelingen uit het alternatieve circuit: paardencoaching, familieopstellingen en truffeltherapie, bijvoorbeeld.

Wat blijkt? Het onderscheid tussen wat therapievormen ‘effectief’ of ‘niet-effectief’ maakt, is nauwelijks te herkennen: van placebotabletten kikkert men net zo goed op als van bewezen behandelmethodes, en zelfs hoogaangeschreven coaches kunnen onzin verkopen. 

Hoe kan het dat steeds meer mensen in therapie gaan, en hoe steekt dat alternatieve landschap precies in elkaar? Kees van den Bosch spreekt hierover met Lena Bril.

Productie: Kees van den Bosch en Simon van den Oever

See omnystudio.com/listener for privacy information.

In de jaren vijftig hield de Binnenlandse Veiligheidsdienst veel journalisten en kunstenaars in de gaten om te onderzoeken of zij communistische sympathieën hadden. Eén infiltrant was jarenlang lid van de redactie.

Universitair docent Laurens Ham en dichter en essayist Frank Keizer zijn maandenlang in Nederlandse archieven gedoken. Daar zagen ze hoe de BVD veel informatie verzamelde over journalisten en kunstenaars.

Ze begonnen hun onderzoek met de vraag wat de invloed was van de BVD op de literaire geschiedenis van Nederland tijdens de Koude Oorlog. In hun onderzoek stuitten ze ook op een mapje over De Groene Amsterdammer. Na een lange speurtocht konden ze met grote waarschijnlijkheid vaststellen wie de informant was.

Productie: Kees van den Bosch en Matthijs Domen

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hij noemt zichzelf de 'coolest dictator on earth' en heeft op sociale media meer volgers dan welk staatshoofd dan ook: president Nayib Bukele. Hij bouwde in El Salvador een politiek laboratorium waarin hij razendsnel de liberale democratie uitholt. Met massale arrestaties – tot wel duizend per dag – zette hij tienduizenden bendeleden gevangen. In taxi’s, winkels en buitenwijken wordt hij bejubeld, zijn gezicht prijkt overal, en zijn harde aanpak zorgt voor wereldwijde bewondering op rechts.

Toch heeft de strategie van Bukele – ‘veiligheid boven vrijheid’ – ook een harde keerzijde: duizenden onschuldige burgers belandden door zijn radicale aanpak onterecht in de gevangenis. Terwijl Bukele zichzelf met een oneindige presidentstermijn machtsdronken lijkt te voeren, verandert El Salvador in een op hol geslagen dictatuur die al drie jaar lang in noodtoestand verkeert.

Journalisten Coen van de Ven en Kasper Goethals trokken twee weken door oerwoud en sloppenwijken om te zien wat er gebeurde na de massa-opsluiting van bendeleden in El Salvador. Waarom blijft Bukele zo razend populair? En wat hopen rechtse wereldleiders zoals Trump te leren van zijn politieke laboratorium?

Productie: Kees van den Bosch en Simon van den Oever

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Terwijl grote delen van de wereld vakantie vierden, eindigde het diplomatieke ballingschap van Vladimir Poetin. Donald Trump ontving de Russische president met alle egards, en hoorde de Russische eisen inzake Oekraïne welwillend aan. Wat betekent dit voor Rusland? Daarover spreken we met Rusland-expert en vaste BZ-gast Eva Hartog. De Historische Woorden van deze editie werden bij toeval opgenomen: Poetin en Xi Jinping die samen mijmeren over 150 jaar oud worden. En tot slot India, dat na jarenlange vrijage met de VS plots met de hoogste handelstarieven ter wereld om de oren is geslagen. Begaat Trump hier een diplomatieke vergissing?

Productie: Gizelle Mijnlieff.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

In zijn boek Vuistslagen beschrijft Rasit Elibol de armoede in zijn jeugd. Hij groeide op in Wormer, in een turbulent migrantengezin, waar hij moest knokken om er als buitenstaander bij te horen.
De druk om als jongere te presteren in Wormer was immens, zo schrijft Elibol in zijn boek, met vechtpartijen en interne conflicten tot gevolg. Toch weet hij zijn woede uiteindelijk te kanaliseren richting de vechtsport: hij besluit de ring in te stappen als MMA’er. Op zijn 24ste slaat Elibol de weg in naar de journalistiek.

Kees van den Bosch gaat op persoonlijke wijze in gesprek met Rasit Elibol. Over de totstandkoming van zijn boek, maar ook over de overeenkomsten tussen zijn ‘impostersyndroom’ als journalist en zijn turbulente jeugd in Wormer.

Productie: Kees van den Bosch, Pleun Kraneveld en Simon van den Oever.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De ring van de Balinese koning Pandji Tisna legde een wonderlijke reis af: van het paleis op Bali, via de handen van een Nederlandse predikant in het verzet, tot aan schrijver en journalist Anne-Lot Hoek. Tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd schonk Tisna de ring aan Henk Franken, die zich op Bali openlijk achter de vrijheidsstrijders schaarde. Generaties later kwam de ring bij Anne-Lot terecht, precies op het moment dat zij haar boek over de strijd om Bali presenteerde.

In dit gesprek met Kees van den Bosch vertelt Anne-Lot Hoek hoe de ring niet alleen een persoonlijk geschenk werd, maar ook een symbool voor de vriendschappen die ondanks koloniale machtsverhoudingen konden ontstaan. Ze schetst de dubbele betekenis van erfgoed: een teken van verbondenheid, maar ook een herinnering aan de misdaden die Nederland in voormalig Nederlands-Indië heeft begaan. Het verhaal van de ring verbindt het verleden met het heden, roept vragen op over restitutie en erfgoed en laat zien hoe geschiedenis nog steeds doorwerkt in persoonlijke levens. Voor Anne-Lot zelf is de ring uiteindelijk ook een spiegel geworden: wat draag je eigenlijk mee en wat geef je door?

Productie door Rosa Springer en Kees van den Bosch.

See omnystudio.com/listener for privacy information.