Onderwijs als systeem van dwang en drang

Op 1 januari 1901 werd de leerplichtwet ingevoerd. Kinderen tussen de 6 en 12 moesten verplicht naar school of thuisonderwijs volgen. De leerplichtige leeftijd werd door de jaren heen steeds met een jaartje verlengd. Ondertussen moet een kind verplicht naar school totdat er een startkwalificatie is behaald. Dat is een havo- of vwo-diploma of een mbo2-diploma of hoger. Een vmbo-diploma is dus géén startkwalificatie.

In 1901 kon men de onveilige en zware arbeidsomstandigheden nog aandragen als argument om kinderen te verplichten naar school te gaan. Het was een manier om kinderen te beschermen tegen uitbuiting. Ondertussen zijn de arbeidsomstandigheden en veiligheid op veel werkplekken veel veiliger dan vroeger het geval was. Toch vinden we nog steeds dat we kinderen moeten ‘beschermen’ door ze te verplichten naar school te komen totdat er een startkwalificatie is behaald of het 18de levensjaar bereikt is.

Klaas Mulder pleit ervoor om deze verplichting uit het onderwijs te verbannen. Er zijn genoeg alternatieve manieren om tot ontwikkeling en ontplooiing te komen. Waarom zou een jongere van 16 niet mogen werken als hij/zij beschikt over voldoende kwaliteiten en competenties? Wie zijn wij om te zeggen dat dat niet mag?

Klaas Mulder vat de koe bij de horens. Het eerste deel van deze podcast deed veel stof opwaaien en shockeerde een kleine groep mensen die content is met de wijze waarop het huidige onderwijssysteem functioneert.

Klaas opent ons de ogen en houdt ons alternatieven voor die niet zijn gebaseerd op dwang en drang. Een must see voor iedereen die denkt dat we op goede weg zitten in onderwijsland.

Meer salaris, minder werkdruk, dat is de inzet van zowel werkgevers als werknemers in het VO

De CAO-onderhandelingen VO zijn geklapt. Niet op salaris, want over de 4,9% salarisverhoging waren de onderhandelende partijen het snel eens. Ook gaan de reiskostenvergoedingen omhoog en worden de loonschalen aantrekkelijker doormiddel van hogere treden. Ook ziet de VO-raad graag een vaste stagevergoeding om werken in het onderwijs ook voor de toekomstige leraar aantrekkelijk te maken. Je kan het er bijna niet mee oneens zijn. En toch zijn de gesprekken tussen de VO-raad en de bonden opgeschort.

Werkdruk is het struikelpunt. Niet het feit dat de werkdruk omlaag moet, want dat staat voor alle partijen buiten kijf. Het gaat vooral om het hoe. Hoe breng je de werkdruk omlaag? De AOB pleit voor vaste afspraken in de CAO om docenten te ontlasten. Waarbij een 22-urige lestaak en het aanpakken van de plofklassen centraal staat. Wat de AOB betreft gaat de opslagfactor van iedere les boven de 22 standaard uren automatisch in een hogere opslagfactor vallen. Dat geldt ook voor grote klassen. Heb je meer de 24 leerlingen in je VWO-klas? Dan krijg je voor die klas automatisch een hogere opslagfactor, want je hebt extra werk aan grote klassen.

De VO-raad vindt het prima als scholen voor zo'n constructie kiezen, maar dan wel in overleg met elkaar. In overleg met schoolleiding en personeel. Dit soort constructies kan je volgens Henk Hagoort niet afdwingen bij scholen. Iedere school is anders en het werkdrukprobleem manifesteert zich binnen iedere school weer anders. De VO-raad pleit voor een 'professionele dialoog'. Iets waar de AOB huiverig naar kijkt, immers, de afgelopen 20 jaar zijn er professionele dialogen geweest en kijk wat dat heeft opgeleverd. Daarnaast is de medezeggenschap op sommige scholen niet goed op orde. Aan de andere kant zegt Hagoort 'de CAO als middel voor werkdrukverlichting heeft de afgelopen 20 jaar ook geen effect gesorteerd.'

Ondertussen heeft de VO een handreiking naar de AOB gedaan met het verzoek om weer aan te schuiven aan de onderhandelingstafel. De AOB is bereid op dat verzoek in te gaan mits er 'over alles' onderhandeld kan worden.

In dit interview legt Henk Hagoort uit wat het standpunt is van de VO-raad. Ik heb goede hoop dat de werkgevers en de bonden er uit gaan komen omdat ze beiden strijden voor werkdrukverlichting en daarnaast beiden achter het standpunt staan dat de leraar vooral moet lesgeven en niet moet verworden tot een administratieve typmiep die zich met randzaken bezighoudt.

Lesgeven is het mooiste wat er is. Laat een docent lesgeven, dan komt hij het beste tot zijn recht. Hierover zijn de VO-raad en de AOB het eens.

Kom maar op met die CAO, ik kan die loonsverhoging goed gebruiken met de hoge inflatie!

CAO-onderhandelingen VO geklapt, Jelmer Evers legt uit

De CAO-onderhandelingen tussen de werkgevers en de bonden zijn recentelijk geklapt. Over het loonbod van 4,9% waren de meesten het wel met elkaar eens. Op het punt van werkdruk is men er niet uitgekomen. De AOb (Algemene Onderwijsbond) eist heldere en duidelijke kaders als het gaat om werkdrukverlichting. Met duidelijke kaders bedoelt de bond harde grenzen die duidelijkheid moeten scheppen voor docenten en werkgevers. Bijvoorbeeld een maximaal aantal lesuren van 22 in de week. Zit je daarboven: 20% hogere opslagfactor. Een klas heeft maximaal 24 leerlingen. Zit je daarboven: 20% hogere opslagfactor.

Betekent dat niet dat de bekostiging van het onderwijs opeens vele procenten duurder wordt? Nee, want de 20% wordt 'betaald' uit de normjaartaak. Geef je meer les, dan betekent dat automatisch dat je minder taakuren beschikbaar hebt voor 'overige taken'. Heb je grotere klassen dan 24? Dan automatisch minder uren voor overige taken.

De VO-raad wil geen harde kaders en pleit ervoor de verantwoordelijkheid voor werkdrukvermindering bij de scholen zelf te leggen en moedigt VO-scholen aan om zelf de 'professionele dialoog' aan te gaan. Jelmer Evers vindt dat een slecht plan, omdat we de laatste 30 jaar al proberen de professionele dialoog aan te gaan. En als het gaat om werkdrukbeleving, dan heeft er geen verbetering plaatsgevonden. Integendeel, één op de drie startende leraren verlaat het vak weer binnen vijf jaar. In de grootstedelijke context ligt dat getal hoger. Dus een professionele dialoog alléén is niet genoeg om het probleem van het lerarentekort en de aantrekkelijkheid van het vak te verbeteren.

Enfin, in deze podcast praat ik met de vice-voorzitter van de AOB, Jelmer Evers. Hij legt uit waarom de onderhandelingen geklapt zijn, wat de vervolgstappen zijn en wat de inzet is van de bonden.

#AOB #onderwijs #CAO #onderhandelingen #werkdruk #baan #leraar #docent #werkgeluk

Dwang & drang in het onderwijs

Ik prijs mezelf gelukkig als leraar. Ik mag iedere dag werken met jongvolwassenen en kijken of het me lukt ze te inspireren en te motiveren. Ik kan mezelf geen leukere baan wensen en ga iedere dag met plezier naar mijn werk. Echter, het weerhoudt me niet om met een kritische blik naar de onderwijspraktijk te kijken. Met mijn interviews voor EduKitchen probeer ik de zinnen te prikkelen en mensen kritisch naar het onderwijs te laten kijken.

Hoe zou het onderwijs eruit zien als leerlingen niet met een knuppel (lees: leerplichtwet) de schoolbanken in werden gedwongen? Zodra een kind de leeftijd van vijf jaar bereikt moet een kind verplicht naar school. Als een kind dat weigert heeft het een probleem en de ouders ook. Je kan beboet worden of onderworpen worden aan instanties die het beter weten dan jij en het kan zelfs voorkomen dat je kind door een jeugdbescherminsinstelling in beslag wordt genomen omdat ze van mening zijn dat je je eigen kind in zijn ontwikkeling belemmert omdat je het niet naar school laat gaan.

Daarom heb ik zelf moeite met het begrip ‘intrinsieke motivatie’ in het onderwijs. Als je echt wilt weten of kinderen ‘intrinsiek’ gemotiveerd zijn om naar school te komen schaf je de leerplicht een tijdje af en geef je kinderen écht de vrije keuze om naar school te gaan of iets anders te doen. Ik vermoed dat ik en mijn collega’s het heel rustig gaan krijgen dan.

Met schrijver en filosoof Klaas Mulder-bekend van de boeken ‘Het pakkenproletariaat’ en ‘Foutje moet kunnen’-praat ik over het onderwijs als systeem van dwang en drang (want dat is het). Hoe zou onderwijs eruit zien als we het dwangprincipe loslaten?

“School is de plek waar je leert dat je niet de baas bent over je eigen leven. Die disciplineringsrol van het onderwijs hebben wij volgens mij belegd op een onwettelijke basis in dubbelposities waarbij degene die belang heeft dat je route A volgt (School, red.), jou kan verbieden om route B (je zelf gekozen ontwikkelpad, red.) te volgen. Volgens mij is dat volkomen in strijd met elk rechtsgevoel.”

Ik dacht dat ik aardig bekwaam was in het omschoppen van heilige onderwijshuisjes, maar Klaas wint. Klaas is messcherp, neemt geen blad voor de mond, is goed geïnformeerd (schreef er boekenvol over) en weet ook mij te confronteren met mijn gebreken.

Mocht je nou in de veronderstelling zijn dat kinderen ‘vrij’ zijn in hun doen en laten. Dat we kinderen enorme kansen bieden door ze (ons ingerichte en opgelegde) onderwijs te bieden. Dat kinderen dankzij het onderwijs voorbereid zijn om de maatschappij en werk. Dat het systeem ten dienste staat van het kind…think again. Klaas legt in dit interview haarfijn uit waar de schoen wringt.

Dit is deel 1 van het interview

We don't need no education

We don't need no thought control

No dark sarcasm in the classroom

Teachers leave them kids alone

Hey! Teachers! Leave them kids alone!

Het nummer Another Brick in the Wall (1979) is veruit het bekendste nummer over onderwijs dat er te vinden is. De zin "We don't need no education" doet vermoeden dat de schrijver van het nummer tégen onderwijs is. Hoe ver heeft het moeten komen voordat iemand zo'n stelling de lucht in gooit? Ik was er benieuwd naar en nodigde de schrijver van het nummer uit om te praten over deze beroemde zin en het onderwijstrauma dat erachter zit.

Roger Waters: "Toen het nummer ‘The Wall’ uitkwam, waren er journalisten die dachten dat ik tegen onderwijs in het algemeen was. Dat is niet het geval. Ik ben tegen mind control, ik heb kritiek op het gebrek aan ècht onderwijs in het systeem, ik ben tegen propaganda, ik ben er tegen dat de heersende klasse de aarde vernietigt. Dat is waar hun onderwijssysteem voor diende."

-Another Brick in the Wall is blijkbaar geen lied tégen het onderwijs, maar dan is de zin "We don’t need no Education" wel een beetje misleidend.

Roger Waters: "Het wordt verkeerd geïnterpreteerd. Het is eigenlijk een lied over rebellie. Het hangt er vanaf waartegen je rebelleert. Het is een lied dat zich afzet tegen slecht onderwijs, waar mensen die je onderwijzen proberen te onderwerpen aan hun gezag. Het gaat niet over je horizon verbreden, of het makkelijker maken van het begrijpen van de wereld waar je in leeft. Het gaat niet over het ontdekken van je eigen creativiteit en de liefde die je te geven hebt aan anderen. Nee, het gaat erom je te vormen tot een radartje dat perfect in de machine past. De machine die geld moet genereren voor de heersende klasse. Er zijn dus twee verschillende versies van onderwijs waar het over gaat."

Iedereen kan foutloos rekenen

Dat is de opvatting van Sezgin Cihangir en het Nederlands Mathematisch Instituut. Dat het al 20 jaar niet lukt is niet te wijten aan een dalend IQ, een lagere interesse of kortere spanningsboog van de leerlingen. Het heeft alles te maken met de methodiek realistisch rekenen waarbij rekensommen worden verpakt in 'realistische' verhaaltje om zo de sommen relevantie te geven.

De verhaaltjes komen te snel volgens Sezgin. De methode Foutloos Rekenen begint eerst met kale sommen, zonder verhaaltjes er omheen. Precies zoals ikzelf ook heb leren rekenen vroeger. Je zou het bijna 'ouderwets' rekenen noemen. Echter, de verhaaltjes hebben ook een plek binnen de methode Foutloos Rekenen alleen komen ze een stuk later. Segzin zegt: 'rekenen is betekenisloos als je het niet in een talige context stopt.' Waar het fout gaat volgens Sezgin is dat de verhaaltjes te snel komen. Als een leerling de basisprincipes van het rekenen nog niet onder de knie heeft, leidt het verhaal om de som heen enorm af van de kern. Dus eerst optellen, aftrekken, delen en vermenigvuldigen en daarna pas de context van de bakker, de supermarkt, de muur die geschilderd moet worden en het aantal bakstenen dat nodig is voor het bouwen van een huis.

De methode Foutloos Rekenen doet niets nieuws, maar gebruikt een methodiek die prima werkte in de jaren 60, 70, 80 en 90 en ervoor zorgde dat de huidige generatie baby boomers nog steeds prima kan rekenen. Eerst de kale basis, dán de 'rijke context'. Geen hogere wiskunde dus.

In dit interview praat ik met Sezgin over het reken- en wiskundeniveau in Nederland. Over oplossingsrichtingen. Over de mate waarin een kind of volwassene moet kunnen rekenen om in de maatschappij mee te kunnen komen en probeer ik uit te vinden op Foutloos Rekenen nou behoort tot de schaduwonderwijsindustrie (zelf refereert Sezgin gekscherend naar Foutloos Rekenen als 'Onderwijsschadeherstel'). En is het verkeerd dat de methode Foutloos Rekenen (net als alle andere methodes in Nederland) geld oplevert en het Nederlands Mathematisch Instituut met 80 medewerkers mede draaiende houdt?

Het was een prettig, scherp en informatief gesprek dat de nodige nuance geeft in het reken- en wiskundedebat dat op dit moment gaande is onder de noemer 'rekenramp'.

Het achtste wereldwonder: Buurtzorg Nederland heeft 15.000 werknemers, 100.000 cliënten en NUL managers

In 2006 richtte Jos de Blok Buurtzorg op. Als ervaren verpleegkundige wist hij als geen ander hoe zorgprofessionals geteisterd worden door opgelegde regels en procedures van managers die vooral willen controleren of de professionals hun werk wel efficiënt genoeg doen. Jos was ervan overtuigd dat dit anders kon en hij liet samen met een aantal medeverplegers zien hoe je als zelfsturend team zónder managers veel meer voor elkaar krijgt. Afspraken worden direct met de client gemaakt, daar zitten geen zorgschuivers tussen. De kwaliteit wordt bewaakt door aan de patiënt te vragen of alles naar wens is en door peer-feedback. Geen afdeling kwaliteit die met allemaal KPI’s en andere tools gaat beoordelen of jij als professional je werk wel goed doet. Vertrouw op de kwaliteiten en de autonomie van de professional en je krijgt vanzelf het beste resultaat.

Vorige jaar ontving Buurtzorg Nederland, die 100.000 cliënten bedient maar liefst één klacht. Daar kan íedere andere zorgverlener een puntje aan zuigen. Vakmanschap en vertrouwen vormen de levensader van deze organisatie. In dit interview vertelt Jos hoe je een organisatie met 15.000 werknemers, waarvan slechts 110 mensen de backoffice bemannen (en de rest dus echt zorg verleent), met autonome zelfsturende teams kan laten functioneren. En laat hij zijn licht schijnen op het onderwijs. Hij pleit voor een meer holistische aanpak waarbij de thuiscontext van kinderen ook wordt meegenomen zoals dit in Finland al het geval is. Als je ouders in de vechtscheiding liggen of je hebt thuis geen veilige plek, hoe ga je je dan in hemelsnaam concentreren op schoolwerk? Daar wordt veel te weinig rekening mee gehouden.

Als je de media mag geloven zijn de leerlingen in het Nederlandse onderwijs wandelende wiskunde- en rekenrampen. De oorzaak-als je diezelfde media leest-valt te zoeken in de hoek van het realistisch rekenen waarbij leerlingen worden doodgegooid met verhaaltjessommen. Daardoor komt een grote groep leerlingen in de problemen omdat het ook droevig gesteld zou zijn met de leervaardigheid van leerlingen. Maar klopt deze analyse ook?

Volgens Kees Hoogland, lector wiskundig en analytisch vermogen van professionals aan de Hogeschool van Utrecht ligt het verhaal genuanceerder. Ik ga met hem in gesprek over de staat van het reken- en wiskundeonderwijs en het belang van analytisch en wiskundig vermogen bij leerlingen en professionals.

Het is goed dat er veel aandacht is voor rekenproblematiek bij leerlingen, maar de oplossingen die worden aangedragen, namelijk het verbannen van realistisch rekenen en weer overgaan naar kale rijtjessommen en staartdelingen zullen slechts kortetermijnoplossingen met zich meebrengen. Alles is erop gericht om (internationale)toetsscores omhoog te brengen, maar is dat wat nodig is op de lange termijn? Wat hebben de professionals op de werkvloer aan reken- en wiskundevaardigheden nodig? Wat gebeurt er als we weer overstappen op kale rijtjessommen en staartdelingen? Kees brengt een genuanceerd verhaal en past ervoor om problemen binnen het reken- en wiskundeonderwijs af te schuiven op het realistisch rekenen er is namelijk veel meer aan de hand.

Een must see voor iedereen die gelooft in het realistisch rekenen vs ‘ouderwets’ rekenen narratief.

Deze podcast gaat over de wondere wereld van het onderwijs. Die het onderwijs door verschillende brillen bekijkt. Leiderschap, onderwijskunde, psychologie, maatschappij en politiek passeren allemaal de revue. Ik ga in gesprek met wetenschappers, schrijvers, politici en interessante denkers van over de hele wereld om te kijken hoe het onderwijs mooier, beter en eerlijker kan. Blijf op de hoogte van mooie en interessante ontwikkelingen in het onderwijs met EduKitchen.

In deze aflevering spreek ik met professor Mathieu Weggeman over zijn boek 'Leiding geven aan professionals? Niet doen!' Zijn boek won in 2008 de management boek van het jaar prijs. Zijn boodschap: laat professionals hun weg doen en loop als leidinggevende niet in de weg. Faciliteer de professionals met wat ze nodig hebben om hun werk goed te kunnen doen en val ze niet lastig met formulieren, procedures en controle. De professional heeft jaren gestudeerd om zijn werk goed te kunnen doen. Er is geen manager of leidinggevende nodig die sturend of dicterend optreedt op de werkvloer. Dienend leiderschap is wat professionals nodig hebben. Ook in 2024 vindt deze boodschap nog te weinig weerklank bij leidinggevenden en managers die werken met professionals. Het onderwijs en de zorg worden geteisterd door top down management. Dit werkt niet. Professor Weggeman deelt zijn inzichten en geeft tips voor de startende en de doorgewinterde manager.