Gespreid leiderschap in het onderwijs

In deze aflevering geen gast, maar weer een boekbespreking! Of beter gezegd: boekbesprekingen, want we nemen twee boeken door. Frank heeft ‘Multipliers’ van Liz Wizeman gelezen en Stefan ‘The Starfish and the Spider’ van Ori Brafman en Rod Beckstrom. Beide boeken geven inspiratie op de vraag hoe je gespreid leiderschap mogelijk kunt maken. We nemen de inzichten uit beide boeken door en komen tot een synthese. Met als kern dat het stimuleren van gespreid leiderschap vooral draait om jezelf telkens de vraag stellen: Hoe kan ik met mijn leiderschap de invloed van anderen versterken?

Heb je vragen of overwegingen? Mail dan naar [email protected]

Muziek: “Airport Lounge” door Kevin Macleod

Onze podcast gaat natuurlijk vooral over het onderwijs, maar het is interessant ook eens inspiratie te halen uit een andere context. In deze aflevering zijn we te gast bij Burgerboerderij De Patrijs, een natuurinclusieve boerderij waar naast professionele boeren ook betrokken burgers het werk doen. En waar ze samenwerken op basis van gespreid leiderschap! We spreken met initiatiefnemers Johannes Regelink en Joanne Malotaux over de uitdagingen die dit met zich meebrengt. Hoe krijgt gespreid leiderschap bij hen vorm? Hoe ga je om met het verschil in betrokkenheid, van professionals tot vrijwilligers? En hoe komen zij als initiatiefnemers niet toch terecht in een klassieke rol waarin zij leidend zijn?

Heb je vragen of overwegingen? Mail dan naar [email protected]

Muziek: “Airport Lounge” door Kevin Macleod

In onze podcasts staan we regelmatig stil bij de vraag hoe gespreid leiderschap zich verhoudt tot het formele, positionele leiderschap van schoolleiders. Bij gespreid leiderschap is het uitgangspunt dat leiderschap voor iedereen toegankelijk is, en dat je invloed uitoefent op basis van de expertise die in een specifieke situatie gevraagd wordt. Maar hoe werkt dat in samenhang met de invloed vanuit de schoolleiding? 

Het centrale thema van deze podcast is de kijk en het gedrag van de schoolleider bij gespreid leiderschap:

Hoe kijk ik naar leiderschap en hoe beïnvloedt dat mijn gedrag naar docenten toe?

Wat maakt dat ik wel of geen ruimte durf te geven?

Welke rol spelen mijn beliefs daarbij?

Deze en andere vragen bespreken we met onze gast Robert Mentink. Robert is adviseur, onderzoeker en opleider van schoolleiders. Hij adviseert scholen vanuit zijn bedrijf Epsedean en is opleider vanuit de Thomas More Leiderschapsacademie (zie https://www.epsedean.nl/). Robert schreef een boek over 'Ontsokkeld leiderschap' en een proefschrift over de beliefs van schoolleiders bij gespreid leiderschap.

Heb je vragen of overwegingen? Mail dan naar [email protected]

Muziek: “Airport Lounge” door Kevin Macleod

Frank en Stefan gaan samen in gesprek over wat macht en gezag betekenen, hoe ze elkaar kunnen versterken en hoe ze elkaar in de weg kunnen zitten. Leiderschap gaat over invloed. Wie is er invloedrijk, op welk moment en op basis waarvan? En wat roept dit op bij de volgers, de mensen die beïnvloed worden? Uitgangspunt bij gespreid leiderschap is dat het zeer belangrijk is op basis waarvan iemand invloed uitoefent. Is dit omdat je nou eenmaal de formeel leidinggevende bent en de beslissingen neemt, dus op basis van macht? Of omdat je de passende expertise en kwaliteiten hebt en de anderen dit erkennen, dus op basis van gezag? Omdat er dus verschillende manieren van invloed uitoefenen zijn leek het ons interessant deze begrippen eens nader uit te pluizen.

Heb je vragen of overwegingen? Mail dan naar [email protected]

Muziek: “Airport Lounge” door Kevin Macleod

In dit podcastkanaal hopen we ook zoveel mogelijk voorbeelden te delen van hoe scholen vormgeven aan gespreid leiderschap. Eerder maakten we al afleveringen over de Mariaschool en Laterna Magica. Dit zijn beide basisscholen en daarom is het extra interessant dat we voor deze aflevering te gast zijn op een middelbare school. We zijn namelijk bij ALASCA (Amsterdam Liberal Arts & Sciences Academie), een havo/vwo school in Amsterdam IJburg.

We gaan in gesprek met rector Mireille van Heerden en Britt Haan, docent LO en mentor leerjaar 1. We zijn benieuwd naar hoe gespreid leiderschap vorm krijgt bij ALASCA. Zo hebben ze bijvoorbeeld een duidelijke structuur, waarin mentorenteams zich bekommeren om een groep leerlingen en onderwijscommissies het schoolbrede thema's uitwerken. En ze hebben duidelijke verwachtingen van wat het vraagt om docent te zijn. Iedere docent vervult vier rollen: docent, mentor, lid van onderwijscommissie en begeleider van stagiair/nieuwe docent.

Met Mireille en Britt verkennen we verder hoe gespreid leiderschap op hun school eruit ziet, wat er goed werkt en wat nog uitdagingen zijn.

Heb je vragen of overwegingen? Mail dan naar [email protected]

Muziek: “Airport Lounge” door Kevin Macleod

In de serie 'Anders organiseren van de school' onderzoeken we manieren om beter om te gaan met personeelstekorten in het onderwijs door de school anders te organiseren. Hoe zorgen we dat docenten en schoolleiders met plezier en in samenwerking hun werk kunnen 

Tijdens ieder gesprek in deze podcastserie bekijken we dit vraagstuk vanuit een ander perspectief, met telkens andere gasten. Vandaag spreek ik met Veerle Beurze en Saskia Rijsbergen. Beide zijn coach bij Agora Leiden. 

Agora Leiden is tweeëneenhalf jaar geleden opgericht door een klein groepje en sindsdien is het team en de school enorm gegroeid. Inmiddels gaan er 136 kinderen naar de school en heeft Agora 18 teamleden. Op Agora leren kinderen rond 'challenges' die ze - in overleg met coaches - zelf kiezen. Al heel vroeg krijgen de kinderen een grote mate van autonomie in hun leerproces, wat leidt tot zelfvertrouwen en zelfontplooiing. 

In tegenstelling tot veel andere scholen, is het voor Agora Leiden vrij gemakkelijk om nieuwe mensen te vinden. Wat is aantrekkelijk voor coaches aan de wijze waarop Agora Leiden het onderwijs inricht en samenwerking binnen de school vorm geeft? En wat vraagt dit type onderwijs eigenlijk van hoe je de school samen organiseert?

Shownotes:

Minuut 2.55: Wat maakt het aantrekkelijk voor aanstaande collega's om bij Agora Leiden te komen werken? Tijd voor het kind.

Minuut 6.50: Wat is de essentie van Agora onderwijs? Waartoe leiden we kinderen op bij Agora?

Minuut 21.48: Wat vraagt dit type onderwijs nu van de wijze waarop je organiseert en samenwerkt?

Minuut 48.22: Afronding, reflectie op werkdruk en betekenisgeving en voldoening.

Host: Frank Hulsbos
Productie en muziek: Stefan van Langevelde

In de serie 'Anders organiseren van de school' onderzoeken we manieren om beter om te gaan met personeelstekorten in het onderwijs door de school anders te organiseren. Hoe zorgen we dat docenten en schoolleiders met plezier en in samenwerking hun werk kunnen doen?

Tijdens ieder gesprek in deze podcastreeks bekijken we dit vraagstuk vanuit een ander perspectief, met telkens andere gasten. Vandaag spreek ik met Pieter Snaterse en Mark de Kievit, initiatiefnemers van een leernetwerk rondom anders organiseren dat het afgelopen jaar in de regio Leiden, Duin- en Bollenstreek van start is gegaan. Pieter is teamleider bij het Visser 't Hooft Lyceum in Leiderdorp en Mark is rector van het Fioretti College in Lisse. We blikken samen terug op onze ervaringen en presenteren 7 bouwstenen om anders organiseren vorm te geven in de school.

Hierover schreven Pieter, Mark, en Frank Hulsbos ook een manifest getiteld "Anders organiseren voor een aantrekkelijke werkplek en veerkrachtige teams".

De zeven bouwstenen voor anders organiseren zijn:

1. Oefen invloed uit op basis van expertise en affiniteit

2. Organiseer samenwerking binnen het primaire proces

3. Verdeel het werk op basis van talenten en kwaliteiten van mensen

4. Zoek naar onderwijsvormen op basis van eigen regie en autonomie van kinderen

5. Eerst de bedoeling, dan de structuur

6. De schoolleider mag zich overal mee bemoeien, maar nergens de baas spelen

7. Deel best practices

Host: Frank Hulsbos
Productie en muziek: Stefan van Langevelde

In de serie 'Anders organiseren van de school' onderzoeken we manieren om beter om te gaan met personeelstekorten in het onderwijs door de school anders te organiseren. Hoe zorgen we dat docenten en schoolleiders met plezier en in samenwerking hun werk kunnen doen?

Tijdens ieder gesprek in deze podcastreeks bekijken we dit vraagstuk vanuit een ander perspectief, met telkens nieuwe gasten. Vandaag spreek ik met Ben van der Hilst over de organisatiestructuur van scholen en hoe deze bijdraagt (of juist een belemmering vormt) voor samenwerking en werkplezier van docenten. Ben promoveerde in 2019 op dit thema met zijn proefschrift "Teamgericht organiseren in het onderwijs. Sturen op kwaliteit, wendbaarheid en werkplezier". Voor meer informatie over Ben zie www.hetlerenorganiseren.nl.

Ben legt uit dat de wijze waarop scholen sinds de jaren 80 zijn georganiseerd tot deprofessionalisering van docenten heeft geleid, en dat dit mede de personeelstekorten verklaart. Hij stelt een organisatiestructuur voor waarin docenten in kleine teams samenwerken rond een groep leerlingen. De teams hebben niet alleen taken en verantwoordelijkheden, maar ook een breed scala aan bevoegdheden. Het onderzoek van Ben (en zijn ervaringen in de praktijk) laten zien dat dit leidt tot meer werkplezier en samenwerking tussen docenten.

Shownotes:

Minuut 0: Introductie.

Minuut 1:05: Welkom, voorstellen Ben en opbouw gesprek.

Minuut 2:06: Waarom leidt de wijze waarop scholen georganiseerd zijn tot 'deprofessionalisering' bij leraren en wat heeft dat te maken met personeelstekorten?

Minuut 10:30: Toelichting door Ben dat organisatiestructuren van scholen onnodig ingewikkeld zijn geworden, wat leidt tot verregaande arbeidsdeling.

Minuut 14:28: Organisatiestructuur leidt tot 'zwakke verbindingen' tussen mensen en groepen in de school, waar geen effect vanuit gaat.

Minuut 15:19: Op een gemiddelde vo school wordt er een miljoen besteed aan taaktijd die nergens toe leidt.

Minuut 17:01: Samenwerking in het onderwijs vindt vooral plaats buiten het primaire proces.

Minuut 22:15: Wat is de alternatieve organisatiestructuur die Ben voorstelt? Uitleg, kenmerken en voorwaarden van de teamgerichte arbeidsorganisatie.

Minuut 31:05: De teams hebben geen baas, maar wel een procesbegeleider nodig.

Minuut 31:45: Bespreking Laterna Magica als voorbeeld van teamgerichte structuur.

Minuut 34:32: Wat betekent dit voor de rol van de schoolleider? Wat doen zij?

Minuut 41:50: Gezamenlijke reflectie op teamgerichte arbeidsorganisatie en personeelstekorten.

Minuut 45:45: Afronding.

De gesprekken zijn onderdeel van een onderzoek naar anders organiseren. Dat onderzoek wordt uitgevoerd door een groep schoolleiders en docenten uit de regio Leiden, Duin- en Bollenstreek.

Host: Frank Hulsbos
Muziek/productie: Stefan van Langevelde

In de serie 'Anders organiseren van de school' onderzoeken we manieren om beter om te gaan met personeelstekorten in het onderwijs door de school anders te organiseren. Hoe zorgen we dat docenten en schoolleiders met plezier en in samenwerking hun werk kunnen doen?

Tijdens ieder gesprek in deze podcastreeks bekijken we dit vraagstuk vanuit een ander perspectief. Vandaag staat een verdieping op het thema 'gespreid leiderschap' centraal en spreken we met Stefan van Langevelde, samen met Frank de oprichter van de Academie voor Gespreid Leiderschap (zie www.gespreidleiderschap.nl).

De stelling van Stefan is dat ieder mens er behoefte aan heeft om invloed uit te oefenen op zijn omgeving en dat de ruimte voor invloed bijdraagt aan werkplezier en onderwijsverbetering. Scholen beperken over het algemeen de professionele ruimte voor docenten om invloed uit te oefenen, vooral buiten de klas. We verkennen hoe dat anders kan, hoe gespreid leiderschap helpt bij personeelstekorten en om welke voorwaarden het vraagt in de school. We doen dat mede aan de hand van drie scholen die gespreid leiderschap in de praktijk brengen: de Mariaschool in Hoorn, Laterna Magica in Amsterdam en het Vathorst College in Amersfoort.

Shownotes:

Minuut 0: Introductie.

Minuut 1:13: Welkom, voorstellen Stefan en opbouw gesprek

Minuut 3:55: Wat is gespreid leiderschap en hoe is het anders dan het klassieke, positionele leiderschap?

Minuut 20:17: Op welke wijze kan gespreid leiderschap helpen in het omgaan met personeelstekorten in het onderwijs (zonder dat het een quick fix wordt)?

Minuut 27:30: Wat heb je nodig in de school om gespreid leiderschap mogelijk te maken? 4 voorwaarden voor gespreid leiderschap.

Minuut 35:00 : Afronding.

De gesprekken zijn onderdeel van een onderzoek naar anders organiseren. Dat onderzoek wordt uitgevoerd door een groep schoolleiders en docenten uit de regio Leiden, Duin- en Bollenstreek.

Host: Frank Hulsbos
Productie en muziek: Stefan van Langevelde

In de serie 'Anders organiseren van de school' onderzoeken we manieren om beter om te gaan met personeelstekorten in het onderwijs door de school anders te organiseren. Hoe zorgen we dat docenten en schoolleiders met plezier en in samenwerking hun werk kunnen doen?

Tijdens ieder gesprek in deze podcastreeks bekijken we dit vraagstuk vanuit een ander perspectief, met telkens twee nieuwe gasten. Vandaag staat het thema 'samenwerking in teams' centraal en horen we Tanja van Sabben en Robin Vissers, respectievelijk teamleider bij het Visser 't Hooft Lyceum in Rijnsburg en HR adviseur ad interim. De mogelijkheid tot samenwerking is belangrijk omdat mensen sociale dieren zijn en behoefte hebben aan verbondenheid met gelijkgestemden.

Hoe kunnen we de school organiseren zodat er meer ruimte ontstaat voor docenten om samen te werken rond de onderwijspraktijk? En helpt ons dat collega's aan te trekken en te behouden voor onze scholen? We verkennen deze vragen aan de hand van het werk van Ben van der Hilst (voor meer informatie kijk op https://hetlerenorganiseren.nl/) en de ervaringen in de praktijk van Tanja en Robin.

Shownotes:

Minuut 0: Introductie.

Minuut 1:58: Toelichting door Frank op het werk van Ben van der Hilst.

Minuut 10:00: Gesprek met Tanja over haar ervaringen met samenwerking in teams op het Visser 't Hooft Lyceum en het Fioretti College.

Minuut 23:07: Gesprek met Robin over de rol van HR bij het mogelijk maken van samenwerking in teams.

Minuut 32:50: Afronding.

De gesprekken zijn onderdeel van een onderzoek naar anders organiseren. Dat onderzoek wordt uitgevoerd door een groep schoolleiders en docenten uit de regio Leiden, Duin- en Bollenstreek.

Host: Frank Hulsbos
Productie en muziek: Stefan van Langevelde