Heimsglugginn

Stjórnmálaflokkar í Bretlandi halda landsfundi þessar vikurnar, Frjálslyndir demókratar í síðustu viku, Verkamannaflokkurinn í þessari og Íhaldsflokkurinn í næstu viku. Hamingja og eindrægni ríkti hjá Frjálslyndum sem fengu 72 þingmenn kjörna í þingkosningunum í júlí. Ekki hafa setið fleiri Frjálslyndir í neðri málstofunni í heila öld. Ætla hefði mátt að sigurgleði ríkti einnig á landsfundi Verkamannaflokksins sem vann stórsigur í sumar og fékk 404 þingsæti. Því var ekki að heilsa, flokksmenn samþykktu ályktun um að hætta við að skerða húshitunarstyrk sem allir eldri borgarar hafa fengið. Ný stjórn Verkamannaflokksins hyggst aðeins greiða þeim allra fátækustu húshitunarstyrk og hefur sú ákvörðun valdið mikilli óánægju. Búist er við að leiðtogakjör verði efst á baugi á þingi Íhaldsflokksins í næstu viku þar sem fjórir frambjóðendur hafa tækifæri til að kynna sig.

Moderaterne í Danmörku hafa átt í vandræðum frá því að nokkrir starfsmenn á skrifstofu flokksins klöguðu til danska vinnueftirlitsins í ágúst. Sögðu þau vinnuumhverfið mjög slæmt, fólk lagt í einelti og framkoma yfirmanna fjarri öllu lagi. Uppsagnir og hreinsanir hafa fylgt og í gær hætti Kirsten Munch Andersen, framkvæmdastjóri flokksins.

Ný þjóðhagsspá danska seðlabankans gerir ráð fyrir lítilli verðbólgu og viðunandi hagvexti. Í Svíþjóð voru stýrivextir lækkaðir og seðlabankastjóri vill auka einkaneyslu til að vinna gegn samdrætti og auknu atvinnuleysi.

Maria Malmer Stenergard, nýr utanríkisráðherra Svía, segir í viðtalið við Dagens Nyheter að innflytjendur séu minna vandamál ef „þeir líkjast okkur“. Norska stjórnin hefur boðað strangari innflytjendastefnu.

Heimsglugginn fjallaði þessa vikuna um vaxtalækkun í Bandaríkjunum, Bromma-flugvöll í Stokkhólmi, stríðið í Úkraínu, skýrslu Mannréttindanefndar Sameinuðu þjóðanna um Venesúela og Mossad, leyniþjónustu Ísraelsmanna. Mossad er almennt talin bera ábyrgð á sprengjutilræðum gegn Hisbollah-liðum í Líbanon.

Björn Þór Sigbjörnsson og Bogi Ágústsson ræddu margt í Heimsglugga vikunnar á Morgunvakt Rásar-1. Nefna má hlutleysi Sviss, norrænan sjónvarpsþátt um öryggismál á Norðurlöndum eftir innrás Rússa í Úkraínu og inngöngu Finna og Svía í NATO. Við heyrðum í nýjum sænskum utanríkisráðherra, Nigel Farage í breska þinginu og Allan Lichtman, sem hefur reynst sannspár um úrslit forsetakosninga í Bandaríkjunum síðastliðin 40 ár. Lichtman er sagnfræðingur og prófessor við American University í Washington DC og spádómar hans vekja alltaf mikla athygli vestan hafs. Hann spáir Kamölu Harris sigri í kosningunum í nóvember. Í lokin heyrðum við Erlu Þorsteinsdóttur syngja ,,Draum fangans“ eftir Tólfta september, Freymóð Jóhannesson.

Valur Gunnarsson, sagnfræðingur og rithöfundur, var gestur Heimsgluggans. Hann og Bogi Ágústsson ræddu stríðið í Úkraínu, harðar loftárásir Rússa, sókn Úkraínumanna inn í Kúrsk-hérað í Rússlandi og breytingar á ríkisstjórn Úkraínu. Valur telur ólíklegt að stríðið vinnist á vígvellinum, það endi líklega með vopnahléi og Úkraínumenn þurfi að sætta sig við að Rússar ráði því landi sem þeir hafi hernumið.

Heimsglugginn hófst á spjalli Björns Þórs Sigbjörnssonar og Boga um afsögn Tobiasar Billströms, utanríkisráðherra Svíþjóðar, og umfjöllun um bresk stjórnmál. Þar er barátta hafin um hver tekur við af Rishi Sunak sem leiðtogi Íhaldsflokksins og stjórn Verkamannaflokksins hyggst leggja fram frumvarp um að erfðalávarðar fái ekki lengur að sitja í lávarðadeild þingsins.

Bogi Ágústsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir ræddu ágreiningsefni innan danska ríkissambandsins. Færeyingar vilja sjálfstæða aðild að WTO, Alþjóðaviðskiptastofnuninni. Grænlendingar vilja að Grænlendingur verði skipaður í nýtt embætti norðurslóðasendiherra. Nokkuð varð ágengt til að leysa þennan ágreining á fundi leiðtoga landanna í vikunni.

Þá ræddu þau erfiðleika norsku konungsfjölskyldunnar þar sem Marius Borg Høiby, stjúpsonur krónprinsins, hefur verið ákærður fyrir heimilisofbeldi og fíkniefnaneyslu. Þá eru Norðmenn óhressir með að gerður var samningur við Netflix og kjaftablaðið Hello um einkarétt á öllu myndefni frá brúðkaupi Mörtu Lovísu prinsessu sem ætlar að giftast Durek Verret á laugardag. Verret er Bandaríkjamaður sem lýsir sér sem sjaman, töfralækni eða seiðskratta.

Í lokin var svo örstutt rætt um að nokkrir danskir menntaskólar hafa ákveðið að nemendur megi ekki lengur skrifa glósur í tölvur, þeir eigi að handskrifa þær á pappír. Sérfræðingur segir að fólk muni betur hluti sem það skrifar á blað.

Fleiri deyja vegna neyslu fíkniefna í Skotlandi en nokkru öðru landi í Evrópu. Skotar hafa miklar áhyggjur, vonir eru að neyslurými geti fækkað dauðsföllum.

Stjórnvöld í Danmörku og Svíþjóð hafa ákveðið að auka mjög samstarf í baráttu gegn glæpagengjum. Dómsmálaráðherrar landanna og ríkislögreglustjórar hittust og ákváðu aðgerir sem eiga að stoppa að samfélagsmiðlar séu notaðir til að lokka börn og unglinga í Svíþjóð til óhæfuverka í Danmörku, stórauka samstarf dönsku og sænsku lögreglunnar með til dæmis auðveldara aðgengi að upplýsingum og skipti á efni úr eftirlitsmyndavélum.

Fíkniefnaneysla á að hluta sök á hneyksli í norsku konungsfjölskyldunni. Marius Borg Höiby, stjúpsonur Hákons krónprins, er sakaður um heimilisofbeldi, var handtekinn fyrr í ágúst. Hann virðist hafa gengið í skrokk á sambýliskonu sinni undir áhrifum kókaíns og áfengis. Fyrri kærustur hans komið með svipaðar ásakanir.

Flokksþingi Demókrataflokksins í Bandaríkjunum er að ljúka og hefur verið aðal umfjöllunarefni fjölmiðla. Þeir hafa þó einnig fjallað um Robert F. Kennedy yngri sem hefur boðið sig fram til forsetaembættisins. Hann er sonur Roberts Kennedy, sem var myrtur árið 1968 og bróðursonur Johns F. Kennedy forseta sem var myrtur fimm árum áður. Kennedy yngri er þekktur sem harður andstæðingur bólusetninga og fyrir að trúa á alls kyns samsæriskenningar, meðal annars að flúor í vatni lækki greindarvísitölu fólks og sé krabbameinsvaldandi, að þráðlaus net leiði til „leka úr heilanum“, eins og hann hefur orðað það. Robert Kennedy virðist ætla að hætta við framboð og styðja Donald Trump gegn loforði um embætti ef Trump nær kjör.

Heimsglugginn hófst á því að rætt var um nokkra helstu atburði síðustu vikna á erlendum vettvangi. Meginefnið voru þó samræður Boga Ágústssonar og Jóns Óskars Sólness um stöðuna í bandarískum stjórnmálum og baráttuna fyrir kosningarnar í nóvember. Viðsnúningur hefur orðið frá því að Joe Biden forseti dró sig í hlé og Kamala Harris varð frambjóðandi Demókrataflokksins.

Guðrún Hálfdánardóttir og Vera Illugadóttir ræddu við Boga Ágústsson um bresku þingkosningarnar sem eru í dag. Við heyrðum í sir John Curtice, helsta kosningaskýranda BBC. Ólöf Ragnarsdóttir fréttamaður ræddi við hann um stöðuna í breskum stjórnmálum. Þá var Ólöf með, beint frá Lundúnum, og sagði frá andrúmsloftinu í höfuðborg Bretlands þar sem allir búast við stórsigri Verkamannaflokksins.

Bogi Ágústsson ræddi við Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunni Elísabetu Bogadóttur um lausn Julians Assange úr fangelsi í Bretlandi og við heyrðum hluta úr frétt Kristins Hrafnssonar í sjónvarpsfréttum 2010 þegar birt var myndband af árás bandarískrar þyrlu á fréttamenn Reuters í Bagdad. Það var meðal gagna sem Wikileaks birtu og leiddu til þess að bandarísk yfirvöld ákærðu Assange fyrir njósnir.

Evan Gershkovich, blaðamaður Wall Street Journal, er fyrir rétti í Katrínarborg í Rússlandi. Rússnesk yfirvöld saka hann um njósnir, en hann sjálfur, Wall Street Journal og bandarísk stjórnvöld harðneita því. Wall Street Journal segir Gershkovich hafa stundað hefðbundna fréttaöflun. Vladimír Pútín hefur gefið sterklega í skyn að mögulegt sé að skipta á Gershkovich og Vadim Krasikov, rússneskum njósnara sem afplánar ævilangan fangelsisdóm í Þýskalandi fyrir morð á andstæðingi Pútíns.

Alræðisstjórnvöld hafa víðar handtekið saklausa útlendinga til að fá eigin borgara lausa á fangelsum í vestrænum ríkjum. Nýlega sleppti klerkastjórnin í Íran þannig tveimur Svíum úr haldi í skiptum fyrir Hamid Nouri. Svíarnir voru handteknir eftir að Nouri var dæmdur í lífstíðarfangelsi fyrir morð á pólitískum föngum 1988. Þá voru allt að 30 þúsund myrtir.

Það þykir skjóta skökku við að Evrópska knattspyrnusambandið hafi samþykkt að sex af þrettán aðalkostendum EM í Þýskalandi skuli tengdir ríkjum þar sem mannréttindi og jafnrétti og önnur ,,evrópsk gildi" eru ekki virt. UEFA skuldbatt sig í samningi við Evrópusambandið til að hafa slík gildi að leiðarljósi.

Í lokin var rætt um kappræður Keirs Starmers og Rishis Sunaks í BBC. Þeir eru forsætisráðherraefni stóru flokkanna í Bretlandi þar sem kosið verður til þings eftir viku.

Emmanuel Macron forseti Frakklands boðaði óvænt til þingkosninga í lok júní og þykir mörgum hann taka mikla áhættu. Bogi Ágústsson ræddi við Damien Degeorges, sem er alþjóðastjórnmálafræðingur með meistaragráðu í norrænum fræðum frá Sorbonne-háskóla og doktorsgráðu í stjórnmálafræði. Þeir ræddu stöðuna í frönskum stjórnmálum. meistaragráðu í norrænum fræðum frá Sorbonne-háskóla og doktorsgráðu í stjórnmálafræði

Í síðasta hluta Heimsgluggans ræddu Þórunn Elísabet Bogadóttir og Björn Þór Sigbjörnsson við Boga um Kalmarsambandið. Þann 17. júní voru 627 ár frá upphafi sambandsins með krýningu Eiríks af Pommern í Kalmar í Svíþjóð.