"ในพระสูตรมหาสติปัฏฐานสูตรหรือสติปัฏฐานสูตรอื่นๆ รู้สึก ท่านไม่มีคำว่าบังคับเลย 'ภิกษุทั้งหลายหายใจออกยาวก็รู้หายใจเข้ายาวก็รู้ ภิกษุทั้งหลายยืนอยู่ก็รู้ เดินอยู่ก็รู้ นั่งอยู่ก็รู้ นอนอยู่ก็รู้ ภิกษุทั้งหลายเคลื่อนไหวก็รู้ หยุดนิ่งก็รู้ คู้แขนเข้ามาก็รู้ เหยียดออกไปก็รู้' รู้ไปตามธรรมชาติ ถ้ารู้ตามธรรมชาติแล้ว ใจมันเบา แต่ส่วนใหญ่ทำไม่ได้หรอก หัดใหม่ๆ บอกว่าคู้แขนก็รู้ใจมันจะแน่น คลายออกก็รู้ จะมีน้ำหนักขึ้นมา ลองสังเกตเวลาเราเคลื่อนไหวตามธรรมชาติไม่มีน้ำหนัก พอเราจงใจเมื่อไรมีน้ำหนัก สังเกตตัวนี้แล้วเราจะ โอ้ จิตที่ธรรมดาเป็นอย่างนี้เอง พอเราได้จิตที่ธรรมดาแล้ว ต่อไปเวลาจิตไม่ธรรมดาเราจะรู้" หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช วัดสวนสันติธรรม 29 สิงหาคม 2568

"การรักษาศีลเป็นแค่การตั้งรับ เวลากิเลสมันแรง เราสู้ไม่ไหว เราหนีเข้าป้อมของเรา คือรักษาศีลไว้ ถ้าเราฝึกจิตใจทุกวันๆ จิตเรามีกำลังมากขึ้น มันพอต่อสู้พอฟัดพอเหวี่ยงกับกิเลส เราก็จะสู้กับกิเลสด้วยอีกวิธีหนึ่ง เป็นการผลัดกันแพ้ผลัดกันชนะ ก็คือสู้ด้วยสมาธิ จริงๆ เครื่องสู้กิเลสก็มีศีล สมาธิ ปัญญานั่นล่ะ ถ้าเราฝึกสมาธิของเราให้ดี มันจะข่มกิเลสได้เป็นคราวๆ ช่วงไหนจิตเรามีสมาธิ กิเลสมันก็ถอย ไม่มาครอบงำ ช่วงไหนสมาธิเราเสื่อม กิเลสก็กลับมาครอบงำรุนแรงได้อีก ต้องสู้กันใหม่แล้วกลับไปรักษาศีลให้ดี" หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช วัดบวรนิเวศวิหารราชวรวิหาร 24 สิงหาคม 2568

"วิธีเรียนกรรมฐานของพระพุทธเจ้าเรียกว่า 'วิภัชชวิธี' แปลว่าเรียนด้วยการจำแนกแยกแยะออกไป อย่างเรารู้สึกว่าตัวเรามีอยู่จริงๆ พอเรามาหัดแยกออกไป ร่างกายอยู่ส่วนหนึ่ง ความรู้สึกสุขทุกข์อยู่ส่วนหนึ่ง ความจำได้หมายรู้อยู่ส่วนหนึ่ง ความปรุงดีปรุงชั่วปรุงไม่ดีไม่ชั่วอยู่ส่วนหนึ่ง จิตเป็นคนรู้ จิตเป็นตัวกลาง รู้ทุกสิ่งทุกอย่างเป็นอยู่อีกส่วนหนึ่ง ถ้าเราสามารถแยกออกมาได้ เราจะพบว่าแต่ละขันธ์ ไม่ใช่คน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่เรา ไม่ใช่เขา ขันธ์เป็นสักแต่ว่าขันธ์" หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช บ้านจิตสบาย 17 สิงหาคม 2568

"เบื้องต้นจะได้โสดาปัตติมรรค ล้างความเห็นผิดได้ ล้างความเห็นผิดว่าขันธ์ 5 เป็นเรา ล้างความเห็นผิดในพระรัตนตรัย สงสัยในพระรัตนตรัย ล้างความเห็นผิดว่าการปฏิบัติแบบไหนดี อย่างไหนถูก ไม่มีอย่างไหนดีอย่างไหนถูกหรอก ทำสติปัฏฐานนั่นล่ะ มีทางเดียว ล้างความเห็นผิดได้ เราก็ภาวนาอย่างเดิม พออริยมรรคเกิดครั้งที่สอง สติเราจะเร็ว สมาธิของเราจะค่อนข้างสมบูรณ์ จิตมันจะตั้งมั่นยืนพื้นอยู่เลย ไม่ค่อยไหลไปไหน แล้วพอมันไหลปุ๊บ สติเห็นปั๊บเลย ฉะนั้นสมาธิของเราจะดีขึ้นมากเลย จิตยังไหลอยู่ ยังไหลได้ ฉะนั้นเรียกว่าสมาธิมันยังไม่บริบูรณ์ แต่เป็นสมาธิปานกลาง ไม่ไหลยาว ไม่หลงยาว จิตยังตั้งมั่นอยู่ สติจะเร็วมากเลย กิเลสเกิดแวบ มองเห็นแล้ว มันเป็นภูมิจิตภูมิธรรมของพระสกทาคามี กิเลสมันเลยเบาบาง เพราะสติ เพราะสมาธิ เพราะปัญญามันทำงานเก่ง ภาวนาไป จิตรวมครั้งที่สาม ได้เป็นพระอนาคามี คราวนี้สมาธิบริบูรณ์ จิตไม่หลงไปคลุกอารมณ์ทางโลกแล้ว พระอนาคามีไม่ได้รักษา แต่จิตไม่ไหลไปทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ออกไปรับรู้ แต่จิตไม่ถลำลงไป ไม่ไปเพ่ง จิตจะไม่ถลำลงไปในรูป ในเสียง ในกลิ่น ในรส ในโผฏฐัพพะ แต่ยังไหลไปทางใจ ไหลไปหาความสงบวิเวกทางใจ ยังเคลื่อนอยู่ เพราะฉะนั้นตรงนั้นสมาธิบริบูรณ์แล้ว ข่ม ไม่ใช่ข่ม ขจัดกามราคะได้เด็ดขาด จิตไม่หิวกาม ไม่หิวในรูป ในเสียง ในกลิ่น ในรส ในสัมผัสแล้ว นี้ภูมิจิตภูมิธรรมของพระอนาคามี ภาวนาถึงสุดท้ายแตกหักลงไป ตอนที่จะแตกหัก มันจะรู้แจ้งแทงตลอด ว่าตัวจิตนี้คือตัวทุกข์ ทุกข์เพราะความไม่เที่ยงบ้าง บางท่านเห็นทุกข์เพราะมันถูกบีบคั้นบ้าง บางท่านเห็นมันเป็นทุกข์ เพราะมันไม่อยู่ในอำนาจบังคับบ้าง เรียกว่าเห็นไตรลักษณ์นั่นล่ะ พอเห็นอย่างนี้ จิตก็ปล่อยวางจิต ไม่ยึดถือจิต" หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช วัดสวนสันติธรรม 16 สิงหาคม 2568