Hahai ia mai he mau moolelo no kona ola ana ma Niihau, Kauai me Oahu. Hoakaka o Kahea i kona manao no ka olelo Niihau, ka olelo Hawaii a me ka olelo kanaka. A pane maila oia i ka ninau no keia lola.

Hoolauna o Tuti Kanahele ia ia iho. He maua ana i hahai maila no kona ola ponoi mai kona wa kamalii a kona wa makua. Kupaianaha a hoihoi kana mau olelo ma keia lola. E nanea ka pepeiao.

Ka lua o ka lola me Keoki Faria. Kamailio maua no ka olelo makuahine, ka olelo kanaka me ka olelo Hawaii. Hai maila o ia i na hua olelo e ola nei ma kona hale ma kahi o na hua olelo i haku wale ia.

O Keoki Faria, he hoa aloha a he hoa aoao no hoi no’u. O ia ala he kumu ao oelo Hawaii, he kane male, he makua kane, he aloha aina, he kanaka hoi oia makaukau i ka olelo. Pili no oia me na ohana Niihau, ma muli paha o kona male ana i kahi wahine Niihau, oia hoi o Kahea Faria. Olelo kanaka na lala a pau o kona ohana. Nui kona aloha i kona lahui a ke hoike ia nei keia aloha ma Windward Community College kahi ana e hana nei. E hoolohe mai ia ia!

Ua lalau aku no ko mau noonoo ma keia lola, eia nae he kia e noonoo ai. Ina hemahema ka haku, himeni, puana, a ku ka manao o kahi mele, i hewa ia wai? I hewa i ka mea nana i ka mele hemahema a i hewa no hoi i ka poe hoolohe i maopopo ole i ka olelo, a i hewa no ia kakou ka poe olelo. I hewa ia kakou. E hoonaauao kakou ia kakou iho a ma hope, haku a himeni i na mele a kakou me la hoomau ana i na mele o ka wa i hala.

Ua ninau ia mai au i keia ninau he mau manawa. No laila, ua hooholo wau e kukala aku i ka’u mau mea i hana ai me ka manao e pane ai i keia ninau ma ke akea. E lohe ia auanei ke kulana haahaa o ka’u olelo. He 2 makahiki aku nei a’u i hana ai i ia lola. A mau no ka hoololi ana i ka’u olelo.

O na kupuna ka poe e hoolohe ai. No lakou ka olelo makuahine a no ko lakou mau kupuna ia olelo makuahine. No kakou, ka poe olelo elua, e hoopili kakou i ka kakou olelo me ka na kupuna a me ka poe olelo kanaka o keia au e ola nei. E nana kakou i ke kumu, o ia hoi ka olelo o lakou.

Aole maua i manao e hoohalahala aku, he mau manao keia e noonoo ai. Pehea ka puana, ka noonoo me ke kani o ka olelo Hawaii? Aole na hua olelo wale no ka mea e ao ia ana ke ao kakou i kekahi olelo, ao pu ia no ka noonoo, ka puana me ke kani leo o ia olelo. E noonoo kakou i ke koikoi o keia mau mea nui i pili no i ka olelo Hawaii.

He mau manao e noonoo ai. I ko’u wahi manao, he mea maa ia kakou ka hoolauna maikaʻi ana i kau ka kakou mau ipo hou i ka ohana. Pela no ko’u ohana, a pela wau i hana ai mai kinohi mai, eia nae aole like ka hana a ka’u wahine. E lohe ia ana ka moolelo ma keia lola nei. Eia kahi, okoa ka launa ana o ka ko’u wa opio a okoa ke ano o keia mau la.

Kamailio maua no ko’u wa liilii. Hai moolelo wau e pili ana i ko’u mau la heu ole. Eia kahi, kamailio maua no ka loli ana o ka noonoo Hawaii, aloha aku aloha mai ma ke ano he ohana. Pehea kakou e malama ma ai i kela ano noonoo o ka au i hala?