Tản văn của nhà báo Ngô Bá Lục Giọng đọc: Nhà báo Công HânTranh minh họa: Trần Nguyên
Tết này, bên cạnh niềm vui sum họp gia đình, mình cũng vẫn cónhững ngậm ngùi, đó là những cây đa cây đề trong họ cứ mất dần, mất dần…
Năm nay, xấp phong bao lì xì chỉ còn mỏng tang, nội ngoại giờcòn đúng 5 cái. Từ 20 cái cách đây hơn chục năm, không nghĩ nó giảm nhanh đếnvậy.
Nghĩ lại, cũng thấy đúng thôi. Từ lúc mình còn nhỏ, đã thấy họgià rồi, mấy chục năm lớn lên, trong đầu mình lúc nào cũng nghĩ họ vẫn như thế.Mỗi năm về Tết đều qua chúc tết các cụ, gặp thì thấy già đi, nhưng nếu chỉ nghĩtrong lòng, thì hình ảnh họ ở thời mình còn thơ ấu luôn hiện hữu, như là sự bấtbiến trong suy nghĩ của mình. Nhưng thực tế thì khác, họ già đi từng ngày, vàcứ lần lượt về bên kia thế giới...
Năm nay, hai tháng cuối năm mình mất đi hai người thân, U Soạnchắc còn buồn hơn mình. U mất đi hai người em, một là em dâu út của chồng (bàthím), hai là em ruột chồng (bà cô), đặc biệt bà cô, không chỉ là người em màcòn là người bạn thân thiết từ thưở thanh xuân đến giờ.
Mình vẫn nhớ, từ hồi bé đến giờ vẫn thế, bao giờ đi chúc Tếtmùng 1 cũng vào nhà bà cô đầu tiên. Phần vì nhà bà cô gần sát nhà mình, phần vìbà cô cũng là người thân thiết nhất với U mình so với mấy anh em của Thầy, nêncứ ra khỏi nhà là rẽ vào con ngõ nhỏ hun hút để vào bà cô.
Nhà bà cô gần cuối ngõ, có cái cổng sắt, mở cổng là vào cái sânlát gạch cũ kỹ, rêu phong, rồi lên cái hè cũng lát nền gạch và bước vào nhà thìcũng là cái nền gạch nốt. Năm nào cũng thế, cứ con cháu ì xèo mở mành bước vàolà đã thấy bà cô ngồi trên giường hoặc dưới chiếu trải ở nền nhà, nụ cười răngđen thân thương. Rồi cô móc cái túi vải ra lấy mấy đồng lẻ mừng tuổi bọn trẻcon, rồi ngồi nói chuyện, đủ thứ trên trời dưới biển, nhưng mà chủ yếu vẫn làchuyện ruộng đồng và chuyện…bà Soạn.
Xong nhà bà cô sẽ ra nhà ông chú út của Thầy, cũng ở xóm nhưngngõ bên kia đường. Năm nào cũng thế, chú thím thường nằm trong buồng, mà mỗiông bà một giường. Rồi bọn mình sẽ nhí nhao chào hỏi thì chú thím sẽ lọ mọ bướcra phòng khách, ông chú bao giờ cũng xoa đầu mấy đứa trẻ, hỏi đây là con của airồi rút tiền ra mừng tuổi. Qua nhà chú thì đến nhà bác là anh ruột bên U, xongrồi qua ông chú nghệ sỹ xóm, rồi xuống ông bác ở xóm dưới, qua bà cụ trưởng họ,vòng ra nhà bà bác, rồi lại đến bà già (là chị Cả của U Soạn),… Đấy là nhữngnhân vật chính trong họ, là ruột thịt gần gũi, sau đó thì đến các cụ cũng tronghọ nhưng ở cành xa hơn…
Năm nay bà cô mất, con đường vào nhà bà cô cũng khép lại cảnghĩa đen lẫn nghĩa bóng, vì cháu nội của bà xây nhà mới, chuyển cổng sanghướng khác mà phải đi vòng hết xóm mới đến cổng. Nhà cũ cũng không còn ai ở, cứkhép để đó. Một thế hệ mới với phong cách sống mới, hướng đi cũng mới, căn nhàcũng mới, và những con người trẻ trung mới mẻ - giống như cây đa cuối cùngtrong cành nhà cô đã đổ, mọi thứ bắt đầu được xây dựng lại, chắc chắn sẽ kháctrước rất nhiều.
Nhà bà thím thì vẫn còn ông chú, nhưng đã vắng đi phân nửa, sựrộn ràng cũng giảm đi, sự quan tâm cũng giảm đi. Mất một người, không chỉ mấtđi một nửa niềm vui, mà còn nhiều hơn thế, nhất là người mất lại là phụ nữ, nócũng giảm đi rất nhiều sự ấm áp của gia đình. Không còn tiếng cười nói rổn rảngngày nào, mọi thứ cứ dần biến mất, như nắng mưa thiên định.
Nhiều lúc cứ miên man nghĩ, rồi những người cuối cùng ở tầng chachú mất hết, nghĩa là không còn cây cổ thụ nào nữa, những đứa con cháu chắt củatừng cành, của các cành… trở nên bơ vơ và bắt đầu phải tạo dựng một thế hệ mới,một tán cây mới, như là một mái nhà mới. Mọi thứ sẽ trở nên khác hơn, có lẽ sẽxa nhau dần, nhưng nó là quy luật, chẳng thể khác được.
Mỗi mùa xuân sang, mẹ tôi già thêm một tuổi
Mỗi mùa xuân sang ngày tôi xa mẹ càng gần…
Đấy là thực tế hiện hữu đối với bất cứ ai. Chỉ mong rằng U mìnhvà các cụ già khác đều khoẻ mạnh để quỹ thời gian được dài thêm một tý. Bởi cònmẹ còn cha là còn quê hương, là còn lối để đi về…
