Σεβέρειος Βιβλιοθήκη 

Πρώτη φορά λειτούργησε το 1812, με την έναρξη της Ελληνικής Σχολής, που αργότερα μετονομάστηκε σε Παγκύπριο Γυμνάσιο. 

Ο ιδρυτής της Σχολής Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός,  ίδρυσε μια μικρή βιβλιοθήκη που περιλάμβανε θεολογικά βιβλία, εκδόσεις Αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και αριθμό χειρογράφων. 

Η βιβλιοθήκη εμπλουτίζονταν συνεχώς με βιβλία από δωρεές επιφανών Κυπρίων και Ελλαδιτών, έως και τον Οκτώβρη του 1920, όταν μια πυρκαγιά, κατέκαψε όλο το κτίριο του Παγκυπρίου Γυμνασίου, καταστρέφοντας τα πάντα ολοσχερώς. 

Εφτά χρόνια αργότερα, το 1927, ιδρύθηκε μία νέα βιβλιοθήκη από το γυμνασιάρχη Ιωάννη Ιωαννίδη οι οποία σχεδόν αμέσως εμπλουτίστηκε με βιβλία από δωρεές πολιτών που αγαπούσαν το σχολείο και ήθελαν να το δουν να προοδεύει. 

Το εγχείρημα στηρίχθηκε επίσης και από τις ετήσιες  συνδρομές των μαθητών οι οποίοι κατέβαλαν 5 σελίνια με την εγγραφή τους στο σχολείο. 

Σταθμός στην κτιριακή εξέλιξη της βιβλιοθήκης του Παγκυπρίου Γυμνασίου αποτελεί η δωρεά των £3000 από το μεγάλο ευεργέτη του σχολείου Δημοσθένη Σεβέρη, με την ευκαιρία της πεντηκονταετηρίδας το 1943, με στόχο την ίδρυση ιδιαίτερου κτιρίου βιβλιοθήκης, ποσό που αυξήθηκε σύντομα στις £5000 από τον ίδιο δωρητή. 

Η Σεβέρειος Βιβλιοθήκη αποτελούσε τότε ό,τι πιο σύγχρονο για την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Το κτιριακό συγκρότημα της βιβλιοθήκης περιλάμβανε μεγάλο αναγνωστήρι χωρητικότητας 100 ατόμων όπως και ιδιαίτερη αίθουσα που προοριζόταν για χρήση από τους καθηγητές, γραφεία, αποθήκες όπως και μουσείο. 

Τα εγκαίνια της Σεβερείου Βιβλιοθήκης, όπως την γνωρίζουμε σήμερα, τελέστηκαν με μεγάλη επισημότητα στις 13 Μαρτίου 1949, έχοντας στη διάθεσή της περισσότερους από 13 χιλιάδες τόμους βιβλίων. 

Ο Άγιος Μάρωνας ή όσιος Μάρωνας είναι ο θεμελιωτής του μαρωνίτικου έθνους γεννημένος στα μέσα του 4ου μετά Χριστού αιώνα, στην περιοχή Κύρυ στη Συρία. 

Απέκτησε τη μεγάλη του φήμη ως ερημίτης με θαυματουργικές ικανότητες. Ακριβώς εξαιτίας του χαρίσματός του να θεραπεύει ασθενείς, άρχισε να προσελκύει μεγάλο πλήθος κοντά του. 

Πολλοί μάλιστα ήταν αυτοί που τον ακολούθησαν τυφλά, επιδιώκοντας τη ζωή της προσευχής και της ταπείνωσης κάτω από τη δική του πνευματική καθοδήγηση. 

Η φήμη του Αγίου γιγαντώθηκε τόσο πολύ, που εξαπλώθηκε σε όλη τη Βυζαντινή αυτοκρατορία με τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο να του εκφράζει τον σεβασμό του, μέσα από επιστολή που του απέστειλε γύρω στο 405 μετά Χριστού. 

Μετά το θάνατό του το 410 μετά Χριστού, έχτισαν ένα ναό προς τιμήν του στην περιοχή που έζησε και θάφτηκε, την Απάμεια.

Μέχρι τον 7ο αιώνα οι Μαρωνίτες αποτελούσαν μια ξεχωριστή κοινότητα που μιλούσε και προσευχόταν στην Αραμαϊκή γλώσσα, τη γλώσσα που μιλούσε ο Χριστός δηλαδή. Σε αυτή τη γλώσσα συνεχίζουν να προσεύχονται μέχρι και σήμερα. 

Η κατάκτηση της περιοχής της Συρίας από τους Άραβες και η απόφαση της Κωνσταντινούπολης να αποσυρθούν οι Χριστιανοί από την περιοχή για σκοπούς ασφαλείας, οδήγησε τους Μαρωνίτες να εκλέξουν το δικό τους Αρχιεπίσκοπο. 

Κάπως έτσι γεννήθηκε η Μαρωνιτική Εκκλησία, όπως την γνωρίζουμε σήμερα, η ιστορία της οποίας χαρακτηρίζεται από απομόνωση και διώξεις των μελών της. Κάπως έτσι, λόγω των συνεχών διώξεων, έφτασαν οι πρώτοι Μαρωνίτες στην Κύπρο οι οποίοι βρήκαν καταφύγιο και εγκαταστάθηκαν, δημιουργώντας τη δική τους κοινότητα η οποία σήμερα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του τόπου. 

Οδός Μεσοκελέως ή οδός Καϊμακλίου καθώς η γνωστή ακριτική περιοχή της Λευκωσίας κατά τον 19ο αιώνα εμφανίζεται στους ενετικούς καταλόγους ως Μεσοκελέας ή Μισοκελεύσι. 

Την περίοδο εκείνη μάλιστα στην περιοχή που σήμερα είναι το Καϊμακλί, βρισκόταν η τάφρος του κάστρου της Λευκωσίας όπως και ένας από τους φράγκικους προμαχώνες του Αγίου Ανδρέα. 

Η ονομασία Καϊμακλί εμφανίστηκε αργότερα, κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. 

Η ονομασία προέρχεται από την τούρκικη λέξη kaymak, καϊμάκκιν δηλαδή, τον αφρό που σχηματίζεται στην επιφάνεια του γάλακτος ή του καφέ όταν βράσει. 

Καϊμακλί λοιπόν, σημαίνει ο χώρος που κατασκευάζεται το καϊμάκκιν ή το ξινόγαλα. Την εποχή εκείνη οι κάτοικοι της περιοχής εξειδικεύονταν στην παραγωγή γιαουρτιού, γαλακτοκομικών προϊόντων και βουτύρου. 

Το Καϊμακλί ήταν επίσης γνωστό και σαν Μπουγιούκ Καϊμακλί, δηλαδή Μεγάλο Καϊμακλί, προσδιορισμός που χρησιμοποιούσαν ώστε να γίνεται διάκριση μεταξύ του Καϊμακλίου και της Ομορφίτας, η οποία ήταν γνωστή και στους Ελληνοκύπριους και στους Τουρκοκύπριους σαν Κουτσούκ Καϊμακλί, δηλαδή Μικρό Καϊμακλί. 

Ο γνωστός δρόμος της Λευκωσίας πήρε το όνομά του από τον αρχαίο αθλητή Μνασιάδη, γιο του Πολυκράτη που διετέλεσε στρατηγός, κυβερνήτης και αρχιερέας της Κύπρου κατά τα χρόνια 203 και 202 -197 προ Χριστού. Την περίοδο δηλαδή που η Κύπρος βρισκόταν κάτω από τον ανήλικο βασιλέα Πτολεμαίο Ε' τον Επιφανή. 

Παρότι δεν υπάρχουν ιδιαίτερες πληροφορίες για τον Μνασιάδη, σε δυο επιγραφές που βρέθηκαν στην Παλαίπαφο φαίνεται να τιμάται ο Πτολεμαίος ο Επιφανής, ο γιος του Πολυκράτη, Μνασιάδης, και η γυναίκα του Ζευξώ που φαίνεται πως κέρδισε πρώτη σε αρματοδρομία.

Όπως φαίνεται από άλλες επιγραφές που σώθηκαν, Κύπριοι αθλητές λάμβαναν μέρος σε πανελλήνιους αγώνες, είτε αυτοί γίνονταν στην Αθήνα είτε αλλού, με το όνομα τού Μνασιάδη να εμφανίζεται σε κάποιες επιγραφές που αναφέρουν τους νικητές των Παναθηναίων στις αρχές του 2ου αιώνα προ Χριστού. και συγκεκριμένα σε ιππικούς και γυμνικούς αγώνες, με τα ονόματα να είναι χαραγμένα πάνω σε πλάκες από μάρμαρο. 

Λεωφόρος και οδός Στασίνου: Ο αρχαίος ποιητής από την Κύπρο

Αρχαίος Έλληνας επικός ποιητής από την Κύπρο, ο Στασίνος φέρεται να έγραψε το περίφημο έργο «Κύπρια Έπη». Σύγχρονος του Ομήρου αλλά και γαμπρός του, αφού νυμφεύτηκε την κόρη του Αρσιφόνη, ο Στασίνος είχε κατηγορηθεί από κάποιους συγγραφείς πως λόγω της συγγενικής σχέσης που είχε με τον μεγάλο ποιητή Όμηρο, είχε λάβει ως δώρο το έργο «Κύπρια Έπη» από τον ίδιο τον ποιητή, αντί προίκας και το είχε οικειοποιηθεί ως δικό του. 

Πληροφορίες για τον Στασίνο βρίσκονται στο έργο του Αθήναιου, του Κλήμη Αλεξανδρέως, του Σουίδα, του Τζέτζη, του Φωτίου, στα Ἑλληνικά  Ἀνέκδοτα, στα Σχόλια στην Ἰλιάδα και στα Σχόλια στον Εὐθύφρονα του Πλάτωνος. 

Οι περισσότεροι από αυτούς τους συγγραφείς, όπως και άλλες φιλολογικές πηγές που αναφέρονται στα Κύπρια Ἔπη, τα αποδίδουν στον Στασίνο, εκτός από τον Αθήναιο, ο οποίος προσθέτει ως πιθανούς ποιητές τους και τον Ηγησία ή τον Κυπρίαν τον Αλικαρνασσέα, και τον Φώτιο που αναφέρει ως πιθανό ποιητή του έργου τον Ηγησίνο τον Σαλαμίνιο.

Τα Κύπρια, μεταξύ άλλων, διηγούνταν τον γάμο του Πηλέα με τη Θέτιδα, την κρίση του Πάρη, την αρπαγή της Ελένης, τα προκαταρκτικά της εκστρατείας των Αχαιών και όλα όσα έγιναν στα πρώτα εννιά χρόνια του πολέμου της Τροίας ως και την αρχή του δέκατου χρόνου, όπου ξεκινά η Ιλιάδα.

Τον έχεις περπατήσει πάνω κάτω χιλιάδες φορές, ενώ ακόμη περισσότερες έχεις καθίσει με τις ώρες σε κάποιο από τα μαγαζιά που στεγάζονται σε αυτόν για φαγητό, ποτό και καφέ. 

Γνωρίζεις όμως την ιστορία του ονόματός του; Η οδός Λήδρας, αποτελεί έναν από τους πιο πολυσύχναστους,  εμπορικούς και ιστορικούς δρόμους της πρωτεύουσας, ο οποίος ουσιαστικά πήρε το όνομά του από την αρχαιότερη πόλη της Μεσογείου, τη Λήδρα, η ονομασία της Λευκωσίας κατά την περίοδο της αρχαιότητας.

Η ιστορία της ξεκινά λίγο μετά το τέλος του Τρωικού Πολέμου όταν οι Αχαιοί μετανάστευσαν στην Κύπρο ιδρύοντας τα δέκα βασίλειά τους. Δέκα μικρές πόλεις-κράτη δηλαδή, οι οποίες επιβίωσαν από το 1050 έως περίπου το 330 προ Χριστού. 

Το βασίλειο των Λεδρών, όπως είχε αρχικά ονομαστεί η Λήδρα, δεν ήταν παρά ένας μικρός γεωργοκτηνοτροφικός οικισμός, μικρής σημασίας για την εποχή. Κάτι που άλλαξε γύρω στο 673 προ Χριστού, όταν το μικρό αυτό βασίλειο του Βασιλιά Ονασαγόρα -εξού και η ονομασία του παράλληλου δρόμου, της Ονασαγόρου, μπήκε στον κατάλογο των βασιλείων που πλήρωναν φόρο υποτέλειας στον Ασσύριο βασιλιά Εσσαρχαδών. 

Ο Μακρύδρομος, όπως τον αποκαλούσαν για δεκαετίες οι ντόπιοι -καθώς είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος δρόμος της παλιάς πόλη- κόπηκε στη μέση λίγο μετά τις δικοινοτικές ταραχές του 1963, για να αποκοπεί τελείως μετά την τουρκική εισβολή το 1974. 

Αν αναρωτιέσαι που θα βρεις την οδό, ψάξε στην περιοχή της Παλλουριώτισας. 

Η οδός 16ης Αυγούστου πήρε το όνομά της από την ημερομηνία που υπογράφηκε πραγματικά η συνθήκη ανακήρυξης της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ήταν μεσάνυχτα της 15ης προς 16η Αυγούστου του 1960, στην αίθουσα του μεταβατικού Υπουργικού Συμβουλίου στη Λευκωσία -εκεί που σήμερα στεγάζεται η Βουλή των Αντιπροσώπων-  όταν η Κύπρος έγινε ανεξάρτητο κράτος. Ο τότε κυβερνήτης της Κύπρου Χιου Φουτ διάβασε την προκήρυξη της βασίλισσας της Μεγάλης Βρετανίας, με την οποία ανακοίνωσε την εγκατάλειψη της αγγλικής κυριαρχίας στην Κύπρο, στη βάση των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου. 

Ο Κυβερνήτης υπέγραψε τα έγγραφα της κυπριακής ανεξαρτησίας παρουσία του Πρέσβη της Ελλάδας Γεώργιου Χριστόπουλου, του Τούρκου πρόξενου Τουρέλ, του Προέδρου Μακαρίου και του Αντιπροέδρου Κουτσιούκ. Λίγες ώρες αργότερα, το μεσημέρι της 16ης Αυγούστου, στο μέγαρο του κυβερνείου έγινε υποστολή της αγγλικής σημαίας και η έπαρση της κυπριακής με το κυπριακό κράτος να αποτελεί γεγονός. 

Η 16η Αυγούστου εορταζόταν κανονικά ως εθνική επέτειος και αργία για τρία συνεχόμενα έτη, όταν αυτό άλλαξε μετά από απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου στις 11 Ιουλίου 1963. Ο λόγος ήταν πως τον Αύγουστο ήταν η εποχή του θερισμού, οπότε και αποφασίστηκε η αργία να μεταφερθεί την 1η Οκτωβρίου. 

Το αρχαιότερο σχολείο Μέσης Παιδείας της Κύπρου και το παλαιότερο απ’ όλα συνολικά τα εκπαιδευτήριά της, το Παγκύπριο Γυμνάσιο ξεκίνησε τη λειτουργία του ως εκπαιδευτικό ίδρυμα το 1753. 

Τότε στους χώρους του λειτουργούσε η σχολή «Ελληνομουσείον», για να ιδρυθεί μερικά χρόνια αργότερα -το 1812- ένα νέο σχολείο από τον Εθνομάρτυρα Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κυπριανό με την ονομασία «Ελληνική Σχολή». 

Το 1893 με πρωτοβουλία του Αρχιεπισκόπου Σωφρονίου -όταν η Κύπρος βρισκόταν κάτω από την εξουσία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας- το σχολείο εξελίχθηκε σε εξατάξιο Γυμνάσιο και αναγνωρίσθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση ως ισότιμο με τα σχολεία Μέσης Παιδείας της Ελλάδας. 

Τρία χρόνια αργότερα, το 1896, μετονομάστηκε σε Παγκύπριο Γυμνάσιο, ονομασία την οποία διατηρεί μέχρι και σήμερα. 

Το Παγκύπριο για δεκαετίες υπήρξε πρότυπο σχολείο για όλη την Κύπρο και ένα από τα σημαντικότερα εκπαιδευτήρια του Ελληνισμού. Πολύ σημαντική και η συμμετοχή του στους Βαλκανικούς πολέμους αλλά και στον αγώνα της ΕΟΚΑ του 1955-59. 

Σταθμός στην πορεία του σχολείου ο Ιανουάριος του 1956, όταν μετά την ιστορική μάχη της Σεβερείου Βιβλιοθήκης, οι Άγγλοι αποφάσισαν να διακόψουν τη λειτουργία του. Αυτό οδήγησε μαθητές και δασκάλους να αναβιώσουν το «κρυφό σχολειό» της Ελληνικής Επανάστασης, κάνοντας μαθήματα αργά τη νύχτα σε υπόγεια και στοές. Το Παγκύπριο Γυμνάσιο επανήρχησε τη λειτουργία του τον Σεπτέμβριο του 1956. 

Σε μία πιο πρόσφατη εξέλιξη στις αρχές του 2021, συνεργείο που εκτελούσε εργασίες στις υποδομές του ιστορικού Γυμνασίου, ανακάλυψε κοντά στην «Κρύπτη των Φιλικών», ακόμη ένα δωμάτιο για το οποίο κανείς δεν γνώριζε μέχρι τότε. 

Όπως φαίνεται οι συγκεκριμένοι χώροι του Παγκύπριου Γυμνασίου χρησιμοποιήθηκαν κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 για να κρύψουν Φιλικούς.   

Η πολυτάραχη ιστορία του εμβληματικού Ledra Palace 

Ένα από τα πιο εμβληματικά κτίρια της εποχής, το Ledra Palace ξεκίνησε να χτίζεται το 1947 από τρεις επιχειρηματίες, τον Κύπριο ξενοδόχο Γιώργο Σκυρανίδη, τον τότε Αντιδήμαρχο Λευκωσίας Γιώργο Πουλία και έναν επιχειρηματία από την Αλεξάνδρεια. 

Οι τρείς άνδρες οι οποίοι, λίγο μετά το τέλος του Β’ΠΠ, είδαν τις τουριστικές προοπτικές που ανοίγονταν για τη χώρα, οραματίστηκαν και δημιούργησαν το εντυπωσιακό ξενοδοχείο συνολικής αξίας 240 χιλιάδων λιρών. 

Το ξενοδοχείο σχεδιάστηκε από Γερμανό αρχιτέκτονα και ολοκληρώθηκε το 1949. 

Εγκαίνια έκανε στις 8 Οκτωβρίου 1949, με μία υπέρλαμπρη τελετή στην οποία ήταν παρόντες όλοι οι Κυβερνήτες της αποικιοκρατίας. 

Πολύ σύντομα το Ledra Palace έγινε στέκι για την υψηλή κοινωνία του νησιού, φιλοξενώντας εξέχουσες προσωπικότητες από την πολιτική, τη διανόηση και τον πολιτισμό. 

Οι χώροι του ήταν διακοσμημένοι με τα καλύτερα και τα πιο ακριβά έπιπλα και αντικείμενα που έβρισκες εκείνη την εποχή στην Ευρώπη. 

Είχε δύο εστιατόρια, ένα πολύ διάσημο μπαρ, γήπεδο τένις, και μία αίθουσα δεξιώσεων, υπηρεσίες πρωτόγνωρες για την εποχή. 

Ο απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ, έβαλε το Ledra Palace στο στόχαστρο, αφού ήταν ένα από τα μέρη που συγκεντρώνονταν μερικοί από τους βασικούς στόχους των αγωνιστών. 

Το Ledra Palace αποκτά και πάλι την παλιά του αίγλη με την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας και γίνεται χώρος διασκέδασης και ψυχαγωγίας για Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους ελίτ. 

Οι δικοινοτικές ταραχές τον Δεκέμβρη του 1963, άλλαξαν και πάλι το προφίλ του ξενοδοχείου, με το οριστικό τέλος να έρχεται με το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 και την εισβολή της 20ης Ιουλίου. 

H πρώτη Κύπρια γλύπτρια γεννήθηκε στη Λεμεσό και έζησε στο Παρίσι, το Μονακό, το Λονδίνο και τη Ρώμη. Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Λευτέρη Οικονόμου φέρνει στο φως το άγνωστο στην Κύπρο έργο της και συστήνει εκ νέου τη σπουδαία καλλιτέχνη της γενιάς του ’20. 

Τριάντα δύο χρόνια μετά τον θάνατο της Παυλίνας Παυλίδου, η Άντρια Αυγουστή, η Μαρία Ευσταθίου, η Μαρία Λεωνίδου και η Άννα Μαρία Χαραλάμπους ακολούθησαν τα χνάρια της και ερεύνησαν το έργο της στα κρατικά αρχεία της Κύπρου. Στην Αθήνα όμως ανακάλυψαν έναν θησαυρό: Το προσωπικό της αρχείο, σημειώσεις και φωτογραφίες, τα εργαλεία της και έργα της σε μπρούντζο και χαρτί. 

Μιλήσαμε με τη Ναταλί Μαρτίνη, κόρη της ανιψιάς της Παυλίνας, η οποία μας μίλησε για τη σφραγίδα που άφησε η Παυλίνα στην οικογένεια της αλλά και τη σημασία αυτής της πρώτης έκθεσης στη γενέτειρα της γλύπτριας, τόσα χρόνια μετά το θάνατο της.