Ήταν 14 Ιανουαρίου 1994 όταν η πρωτεύουσα υποδέχτηκε το Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας, ένα όραμα που ευοδώθηκε μέσα από τη συνεργία του ιδρύματος Πιερίδη και του Δήμου Λευκωσίας.

Το ιδιαίτερο αυτό κέντρο πολιτισμού βρήκε τη θέση σου στο παλιό κτίριο που στεγαζόταν κάποτε ο πρώτος ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός της Λευκωσίας. Μια πρωτοποριακή ιδέα, καθώς μέχρι τότε δεν υπήρχε άλλο κέντρο πολιτισμού το οποίο να στεγάζεται σε έναν τόσο industrial χώρο. 

Ένα χαρακτηριστικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ου αιώνα, το οποίο αποκαταστάθηκε στην αρχική του μορφή, τηρώντας όλους τους όρους και τις προϋποθέσεις ενός σύγχρονου μουσειακού και εκθεσιακού κέντρου. Η αποκατάσταση του μάλιστα τιμήθηκε από την Europa Nostra το 1994.

Από την πρώτη μέρα λειτουργίας του, το Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας ή NiMAC, όπως είναι ευρύτερα γνωστό σήμερα, φιλοξένησε πρωτότυπες παραστάσεις, εκθέσεις και installation ντόπιων καλλιτεχνών αλλά και διεθνώς αναγνωρισμένων ανθρώπων του πολιτισμού, θέτοντας ψηλά τον πήχη. 

Αν δεν θέλετε να περιορίσετε την επίσκεψή σας στο NiMAC για κάποια έκθεση, το Κέντρο Τεχνών διαθέτει επίσης μία πολύ πλούσια βιβλιοθήκη με ιστορία της τέχνης, με πολλές σπάνιες εκδόσεις, πωλητήριο αντικειμένων και βιβλίων αλλά και ένα ατμοσφαιρικό εστιατόριο μπαρ, ένα από τα καλύτερα σποτ της πρωτεύουσας για ανοιξιάτικες και καλοκαιρινές βραδιές. 

Χαμάμ Ομεριέ, ένα δείγμα πολιτισμού και καλαισθησίας 

Ένα πραγματικό δείγμα πολυπολιτισμικότητας και ποικιλομορφίας, το Χαμάμ Ομεριέ πέραν της σημαντικής ιστορικότητάς του, αντικατοπτρίζει την πολυδιάστατη σύνθεση της πρωτεύουσας. 

Ένα εμπνευσμένο έργο καλαισθησίας, ελευθερίας και ευελιξίας με τεράστιο ιστορικό υπόβαθρο. 

Χτισμένο στον ιστορικό πυρήνα της πρωτεύουσας, χρονολογείται από τον 14ο αιώνα, όταν ανεγέρθηκε ως Αυγουστιανή εκκλησία της Παναγίας. 

Η πέτρα αποτέλεσε το βασικό υλικό για την ανέγερσή του, ενώ οι πολλοί και μικροί θόλοι που κοσμούν τις οροφές ήταν το χαρακτηριστικό που το διαφοροποιούσε από αντίστοιχα κτίσματα της περιοχής. Υπολογίζεται ότι το κτίριο ανεγέρθηκε τα χρόνια της Φραγκικής και της Ενετικής αυτοκρατορίας, περίπου την ίδια περίοδο που η πόλη απέκτησε και τα ενετικά τείχη. 

Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1571, ο Μουσταφάς Πασάς μετέτρεψε την εκκλησία σε μουσουλμανικό τέμενος, πιστεύοντας ότι σε αυτό το σημείο ήταν που κάθισε να ξεκουραστεί ο προφήτης Ομέρ κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στη Λευκωσία.

Το μεγαλύτερο μέρος του αρχικού κτιρίου καταστράφηκε από το Οθωμανικό πυροβολικό, ωστόσο -και αυτό ίσως είναι κάτι που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό- η πόρτα της κύριας εισόδου που υπάρχει μέχρι και σήμερα, διασώθηκε όπως είχε κτιστεί τον 14ο αιώνα. 

Το 2003, η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδότησε το κοινοτικό πρόγραμμα United Nations Development Programme «Συνεργασία για το Μέλλον», σε συνεργασία με τον Δήμο Λευκωσίας, ώστε να αναπαλαιώσουν το Χαμάμ Ομεριέ, αναζωογονώντας το πνεύμα του και διατηρώντας την ιστορικότητά του.

«Ζήνα Complex», ένα από τα πιο εμβληματικά landmarks της πρωτεύουσας. 

Για όσους μεγάλωσαν τις δεκαετίες του 70’ και του 80’ στη Λευκωσία, το Zina Complex στέγασε σχεδόν όλη την εφηβική και νεανική ηλικία. 

Ένα από τα πρώτα αστικά πολυθεματικά κέντρα της εποχής, το οποίο ξεκίνησε να χτίζεται με πρωτοβουλία της Ζήνας Κάνθερ, αρχική ιδέα φιλοδοξούσε το κτίριο να γίνει το εμβληματικότερο ξενοδοχείο του κέντρου. 

Μάλιστα τα πρώτα αρχιτεκτονικά σχέδια έδειχναν ένα κτίριο με 8 ορόφους. Εν τέλει, λόγω οικονομικών δυσκολιών της Κάνθερ, το όραμά της δεν ολοκληρώθηκε ποτέ με το συγκρότημα να φτάνει μόλις τους τρεις ορόφους.

Το κτίσμα ολοκληρώθηκε το 1966 σε μία έκταση 780 τετραγωνικών μέτρων η οποία είχε ουσιαστικά πρόσβαση από τρεις διαφορετικούς δρόμους της περιοχής. 

Χαρακτηριστικό δείγμα κυπριακού μοντερνισμού, που ωστόσο δεν θεωρήθηκε ποτέ ιδιαίτερα καλαίσθητο ένεκα της υπερβολικής χρήσης τσιμέντου και σιδήρου. 

Παρά το γεγονός ότι το κτίριο δεν έγινε ποτέ το λαμπρό ξενοδοχείο που είχε ονειρευτεί η ιδιοκτήτριά του, κατάφερε να γίνει ένα από τα πιο εμβληματικά σημεία αναφοράς της Λευκωσίας. 

Ποιος μπορεί να ξεχάσει το Piccadily με τα διάσημα submarines, το μπιλιαρδάδικο, το σινεμά Diana 3 που αργότερα  έγινε Metropole και φυσικά το περίφημο σινεμά Zena Palace το οποίο λειτουργεί μέχρι και σήμερα. Αναμφίβολα όπως η Ζήνα Κάνθερ, έτσι και το Zena Complex άφησαν ιστορία στο κυπριακό γίγνεσθαι. 

Μία από της πιο λαοφιλείς Βασίλισσες της Κύπρου, η Αικατερίνη της μεγάλης οικογένειας Κορνάρο της Βενετίας, γεννήθηκε το 1454. 

Η οικογένειά της για χρόνια διατηρούσε στενούς δεσμούς με την Κύπρο, καθώς είχε ζαχαρόμυλους στην περιοχή Επισκοπής, στην επαρχία Λεμεσού.

Εξαιρετικά όμορφη και ευφυής, η Αικατερίνη υπήρξε πηγή έμπνευσης για πολλούς ζωγράφους της εποχής. Αυτή η ομορφιά ήταν που εντυπωσίασε τον Βασιλιά Ιάκωβο Β΄ -το 1468- όταν είδε μία προσωπογραφία της που έστειλε η οικογένειά της από την Βενετία και ζήτησε να την παντρευτεί. 

Η Αικατερίνη ήταν μόλις 14 ετών τότε, ωστόσο αυτός ο γάμος εξυπηρετούσε πολλά συμφέροντα και για τις δύο πλευρές. Κάπως έτσι η 14χρονη Αικατερίνη αρραβωνιάστηκε τον Ιάκωβο Β’ τον Νόθο και έγινε βασίλισσα του νησιού. 

Μια φαινομενικά ευοίωνη ζωή που έμελλε να πάρει άσχημη τροπή, όταν λίγα χρόνια μετά τον γάμο, το 1473, ο Βασιλιάς Ιάκωβος Β΄ πεθαίνει από μία ξαφνική αδιαθεσία ορίζοντας στη διαθήκη του αντιβασιλέα του θρόνου τη Βασίλισσα, η οποία μάλιστα ήταν έγκυος το πρώτο τους παιδί. 

Ένα χρόνο μετά τη γέννησή του, ο διάδοχος του θρόνου, Ιάκωβος Γ', πεθαίνει με την Αικατερίνη να αναλαμβάνει τα ηνία της βασιλείας και να κυβερνά το νησί από το 1474 μέχρι το 1489. 

Παρά την αριστοκρατική της καταγωγή, η βασίλισσα αγαπήθηκε από τον κυπριακό λαό, βρίσκοντας μεγάλη ανταπόκριση ιδίως στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις, αλλά και τους σκλάβους. 

Η απόφασή της να ξαναπαντρευτεί δεν έγινε αποδεκτή από τους Ενετούς, οι οποίοι ουσιαστικά την διέταξαν να εγκαταλείψει το νησί. Η αποχώρησή της Αικατερίνης από την Κύπρο προκάλεσε μεγάλο πόνο στους κατοίκους οι οποίοι την αποχαιρέτησαν με δάκρυα στα μάτια, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Λεόντιος Μαχαιράς, στα χρονικά του για την «ρήγαινα της Κύπρου». 

Εξέχουσα μορφή της αρχιτεκτονικής του 20ου αιώνα στην Κύπρο, ο αρχιτέκτονας Νεοπτόλεμος Μιχαηλίδης θεωρείται ο εμπνευστής του κυπριακού μοντερνισμού. 

Γεννημένος στη Λευκωσία το 1920, σπούδασε στο Μιλάνο στις αρχές της δεκαετίας του 1940, όπου μαθήτευσε κοντά σε μεγάλους αρχιτέκτονες της εποχής όπως ο Gio Ponti και ο Bruno Zevi. 

Σχολαστικός  μελετητής της κυπριακής αρχιτεκτονικής, ο Μιχαηλίδης γοητευόταν από την αυθεντικότητα και την απλότητα της παραδοσιακής κατασκευής και της ανώνυμης αρχιτεκτονικής, γιατί θεωρούσε  πως συνδύαζε την κουλτούρα και τα υλικά του τόπου.

Δεν δίστασε μάλιστα να εφαρμόσει πρακτικές του παρελθόντος στις πρώτες κατοικίες που δημιούργησε στην Κύπρο, συνδυάζοντας την παράδοση με τις αρχές της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. 

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’50 όπου επέστρεψε στην Κύπρο- μετά το τέλος του Β’ΠΠ- μέχρι τον ξαφνικό θάνατό του σε οικοδομικό ατύχημα, σχεδίασε ένα μεγάλο αριθμό σύγχρονων κτιρίων σε Ελλάδα και Κύπρο. 

Η αρχιτεκτονική του αναγνωρίζεται ιδιαίτερα για την καθαρότητα και την ποιητική της απλότητα. 

Από τα πιο σημαντικά και γνωστά έργα του στην Κύπρο αποτελούν η εκκλησία του Αποστόλου Βαρνάβα και Αγίου Μακαρίου στη Λευκωσία, η κατοικία Θεόδοτου Κάνθου, το ξενοδοχείο Grecian στην Αμμόχωστο, όπως και ο Δημοτικός Κήπος της Λευκωσίας. 

Ιδρυτής και πρόεδρος του Παγκύπριου Οργανισμού Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς για πολλά χρόνια, ο Νεοπτόλεμος Μιχαηλίδης ήταν από τους πρωτεργάτες που αγωνίστηκε ώστε να διατηρηθεί η παραδοσιακή αρχιτεκτονική του τόπου σε μια εποχή που η ανάπτυξη είχε πάρει άλλη τροπή. 

Θεμιστοκλής Δέρβης, ένας αμφιλεγόμενος δήμαρχος μα αγαπητός γιατρός

Μία από τις πιο γνωστές και μεγάλες λεωφόρους της πρωτεύουσας η λεωφόρος Θεμιστοκλή Δέρβη, πήρε το όνομά της από τον γιατρό και επί 27 συνολικά έτη Δήμαρχο Λευκωσίας. 

Ο «γιατρός Κίκης» όπως τον αποκαλούσαν οι ασθενείς του, υπήρξε ένας από τους διαπρεπέστερους Κυπρίους παθολόγους. 

Ο Δέρβης διέθετε μία πλούσια ιατρική βιβλιοθήκη, καθώς και όλα τα σύγχρονα ιατρικά μηχανήματα της εποχής, μερικά από τα οποία μάλιστα εκτίθενται στο Καρδιολογικό Διαγνωστικό Κέντρο Λευκωσίας. 

Γνωστός για τις ιδιορρυθμίες του, μία από τις ιδιαιτερότητές που είχε και γνώριζαν κυρίως οι ασθενείς του, ήταν ότι ποτέ δεν χρησιμοποιούσε στηθοσκόπιο για να τους ακροαστεί. 

Προτιμούσε να κολλάει το αυτί του στο θώρακα, να κλείνει τα μάτια για να συγκεντρωθεί και για αρκετή ώρα να παρακολουθεί προσεκτικά τους ρυθμούς του ασθενούς. Πολλοί μάλιστα λένε πως εκείνη την ώρα έμοιαζε να χάνεται από το χώρο πνευματικά. Δεν είχε επαφή με την πραγματικότητα. 

Εξελέγη δήμαρχος Λευκωσίας πρώτη φορά στις 5 Απριλίου 1929, ενώ το 1935 διορίστηκε στο ίδιο αξίωμα από την αποικιακή κυβέρνηση της Κύπρου, μέχρι και το 1943. Το 1943 εξελέγη και πάλι δήμαρχος Λευκωσίας και επανεξελέγη την 1η Ιουνίου 1949, όπως και το 1953, ολοκληρώνοντας τη θητεία του το 1959. 

Μεταξύ άλλων ο Θεμιστοκλής Δέρβης ήταν επίσης γνωστός ως άνθρωπος ιδιαίτερα αθυρόστομος, με αποτέλεσμα να κατηγορείται συχνά για λίβελο. Μία, όμως, φράση έγινε παροιμιώδης και χρησιμοποιείται ευρέως μέχρι και σήμερα.

Μα φυσικά το «είμαστε ζοπποβορτοι»! 

Οι "Κήποι του Μέλλοντος" είναι η μοναδική από Ελλάδα και Κύπρο υποψηφιότητα για τα New European Bauhaus Awards. Ο Δήμος Λευκωσίας είναι περήφανος υποστηρικτής του project και εύχεται ολόψυχα όπως οι "Κήποι" λάβουν τη σπουδαία αυτή διάκριση. 

Απομένουν ελάχιστες ημέρες. Ας ψηφίσουμε και στηρίξουμε το ελπιδοφόρο αυτό project! 

Δήμαρχος Λευκωσίας από την 1η Ιανουαρίου του 2002 μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του 2006, o Μιχαλάκης Ζαμπέλας, ως ανεξάρτητος υποψήφιος, κέρδισε τις δημοτικές εκλογές και ανέλαβε το αξίωμα του Δημάρχου της πρωτεύουσας, την 1η Ιανουαρίου του 2002, ακριβώς είκοσι χρόνια πριν. 

Για τη θητεία του πρώην δημάρχου Λευκωσίας, μιλήσαμε με την κόρη του Κούλα Ζαμπέλα, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας στο «Μουσείο Τεχνών Λουκίας και Μιχαλάκη Ζαμπέλα», το οποίο ίδρυσε ο Μιχαλάκης Ζαμπέλας το 2012.

 Ο Μιχαλάκης Ζαμπέλας γεννήθηκε στο Παλαιχώρι στις 19 Μαρτίου 1937 και είχε οκτώ αδέρφια. Τελείωσε το σχολείο στη Λευκωσία, στην συνέχεια πήγε στο Λονδίνο για να σπουδάσει. Το 1956 απέκτησε τον τίτλο του Chartered Accountant και λίγα χρόνια αργότερα, επέστρεψε στην Κύπρο. 

Η Ελένη Νικήτα δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Γεννήθηκε στη Λευκωσία, σπούδασε κοινωνικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Γενεύης και είναι διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης. 

Εργάστηκε στο Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών και στις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού από το 1977 έως και το 2009, ενώ υπήρξε διευθύντρια των Πολιτιστικών Υπηρεσιών από το 2003 έως το 2009. 

Υπήρξε για σειρά ετών η εκπρόσωπος του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού στην Επιτροπή Πολιτισμού του Συμβουλίου της Ευρώπης και σε διάφορες επιτροπές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διετέλεσε επίσης Γενική Γραμματέας της Κυπριακής Εθνικής Επιτροπής UNESCO από το 2001 έως το 2009. 

Είναι συγγραφέας πολλών μελετών, τεχνοκριτικών σημειωμάτων και βιβλίων για τη σύγχρονη τέχνη. Το βιβλίο της «Χριστόφορος Σάββας, η απαρχή μιας νέας εποχής στην κυπριακή τέχνη», τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2009 στην κατηγορία δοκίμιο-έρευνα. 

Τιμήθηκε από τη γαλλική κυβέρνηση με το παράσημο του Ιππότη του Τάγματος του Ακαδημαϊκού Φοίνικα και από την αυστριακή κυβέρνηση με τον Σταυρό Τιμής για τις Επιστήμες και τις Τέχνες. 

Είναι μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης και της Εταιρείας Ιστορικών Τέχνης Ελλάδος. Από το 2012 συνεργάζεται με τη Λεβέντειο Πινακοθήκη ως επιμελήτρια της κυπριακής συλλογής του Ιδρύματος Λεβέντη.

Μια συζήτηση με την Ελένη Νικήτα δεν είναι μόνο ενδιαφέρουσα αλλά και διαφωτιστική. 

Η Λευκωσία είναι μια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα την οποία όμως χωρίζει μια πράσινη γραμμή στα δύο. Φυλάκια και οδοφράγματα αποτελούν την καθημερινότητα για τους Λευκωσιάτες και τους επισκέπτες αυτής. Με τον ακαδημαϊκό, ιστορικό και δάσκαλο Πέτρο Παπαπολυβίου συζητάμε για την συναισθηματική απώλεια που δημιούργησε η πράσινη γραμμή αλλά και την ιστορία αυτής.