Radio

Η Θεσσαλονίκη ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο μέρος υποδοχής προσφύγων την περίοδο 1922-1923.

Οι Πόντιοι πρόσφυγες θα δημιουργήσουν τον μεγαλύτερο προσφυγικό συνοικισμό στην Καλαμαριά. Η οργάνωση της κοινωνικής ζωής τους, μετά από το ισχυρό σοκ του ξεριζωμού, θα είναι περίπλοκη και θα έχει πολλαπλές εκφάνσεις.

Το σωματείο «Απόλλωνας», στη βάση και πολλών άλλων σωματείων στην Ιωνία και στον Πόντο, είχε καταρχάς πολιτιστικό χαρακτήρα. Ήταν μουσικό σωματείο και συγκεκριμένα μαντολινάτα που περιοδεύει με επιτυχία σε διάφορες πόλεις της Βόρειας Ελλάδας.

Το ποδοσφαιρικό τμήμα θα ιδρυθεί το 1928 και τις επόμενες δεκαετίες θα λειτουργήσουν και άλλα αθλητικά τμήματα.

Το ραδιοφωνικό ντοκιμαντέρ, που θα μεταδοθεί σε δύο μέρη, εξετάζει την ιστορία του Απόλλωνα Καλαμαριάς, που αποτελεί τη φυσική συνέχεια του Απόλλωνα Πόντου, στον Μεσοπόλεμο, στα μεταπολεμικά χρόνια αλλά και τη σύγχρονη ιστορία του σωματείου μέσα από την πολυποίκιλη δράση των τμημάτων του. Παράλληλα, εξετάζει την εγκατάσταση των προσφύγων στην Καλαμαριά και το ιστορικό πλαίσιο δημιουργίας του σωματείου, μέσα από συγκλονιστικές μαρτυρίες προσφύγων πρώτης γενιάς.

Η Θεσσαλονίκη ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο μέρος υποδοχής προσφύγων την περίοδο 1922-1923.

Οι Πόντιοι πρόσφυγες θα δημιουργήσουν τον μεγαλύτερο προσφυγικό συνοικισμό στην Καλαμαριά. Η οργάνωση της κοινωνικής ζωής τους, μετά από το ισχυρό σοκ του ξεριζωμού, θα είναι περίπλοκη και θα έχει πολλαπλές εκφάνσεις.

Το σωματείο «Απόλλωνας», στη βάση και πολλών άλλων σωματείων στην Ιωνία και στον Πόντο, είχε καταρχάς πολιτιστικό χαρακτήρα. Ήταν μουσικό σωματείο και συγκεκριμένα μαντολινάτα που περιοδεύει με επιτυχία σε διάφορες πόλεις της Βόρειας Ελλάδας.

Το ποδοσφαιρικό τμήμα θα ιδρυθεί το 1928 και τις επόμενες δεκαετίες θα λειτουργήσουν και άλλα αθλητικά τμήματα.

Το ραδιοφωνικό ντοκιμαντέρ, που θα μεταδοθεί σε δύο μέρη, εξετάζει την ιστορία του Απόλλωνα Καλαμαριάς, που αποτελεί τη φυσική συνέχεια του Απόλλωνα Πόντου, στον Μεσοπόλεμο, στα μεταπολεμικά χρόνια αλλά και τη σύγχρονη ιστορία του σωματείου μέσα από την πολυποίκιλη δράση των τμημάτων του. Παράλληλα, εξετάζει την εγκατάσταση των προσφύγων στην Καλαμαριά και το ιστορικό πλαίσιο δημιουργίας του σωματείου, μέσα από συγκλονιστικές μαρτυρίες προσφύγων πρώτης γενιάς.

Ο εικαστικός Γιώργος Κόφτης, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, αποτύπωσε σε έναν τοίχο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ένα πορτρέτο του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Πτυχιούχος ο ίδιος της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, έλαβε και το μεταπτυχιακό του δίπλωμα εκεί και με σπουδές ζωγραφικής στη Φλωρεντία.

Ο Γιώργος Κόφτης πραγματοποίησε μία δημόσια καλλιτεχνική παρέμβαση στην πόλη που ζει και δημιουργεί, στο πανεπιστήμιο που φοίτησε συνολικά επτά χρόνια, για τον σκηνοθέτη που έστησε εικαστικά κάδρα στην ομίχλη της πόλης. Το πανεπιστήμιο ωστόσο εξαφάνισε το έργο του καλλιτέχνη από το δημόσιο βλέμμα και κατέστρεψε το έργο του.

Ο Γιώργος Κόφτης έρχεται στην Αθήνα, ειδικά για την εκπομπή, και συνομιλεί με τον Θωμά Σίδερη στον ραδιοθάλαμο της Φωνής της Ελλάδας για την πολιτική και κοινωνική διάσταση της τέχνης, για τη Θεσσαλονίκη, για το Τοπίο στην Ομίχλη, και φυσικά για τον Θόδωρο Αγγελόπουλο.

Με παιδικές μνήμες από τα ελληνικά 80s και εφηβικές επιρροές από τα 90s, ιδίως την street art και τα graffiti, ο Γιώργος Κόφτης ασχολήθηκε με ζωγραφική κτηρίων, σκηνογραφία στο Κρατικό Θέατρο, εικονογράφηση βιβλίων, ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, διδασκαλία σε σχολεία και τελευταία στο δικό του εργαστήρι ζωγραφικής. Σήμερα ζει στο περιβάλλον της Ελλάδας που πέρασε δύο απανωτές κρίσεις. Επηρεάζεται αναπόφευκτα από την πολιτική και τις κοινωνικές εξελίξεις, και όπως λέει τον έχει στιγματίσει ιδιαίτερα το δράμα των προσφύγων.

Γιατί η επιτραπέζια ήταν τόσο δημοφιλής στην Κωνσταντινούπολη;

Γιατί στα ιστορικά σχολεία της Πόλης, όπως για παράδειγμα στο Ζωγράφειο και στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, οι μαθητές έπαιζαν πινγκ πονγκ στον ελέυθερο χρόνο τους;

Τι ρόλο έπαιξαν οι αθλητικοί σύλλογοι της Πόλης στη διάδοση της επιτραπέζιας αντισφαίρισης;

Βασικοί αφηγητές αυτού του ραδιοφωνικού ντοκιμαντέρ είναι ο Βασίλης και Θεοφάνης Αλεξανδρίδης, πρωταθλητές Τουρκίας τη δεκαετία του 1970.

Πράξεις ρατσιστικής βίας και ρατσιστικές συμπεριφορές αποτυπώνονταν για πολλά χρόνια στα ευρωπαϊκά γήπεδα. Ωστόσο, σε έναν ιστορικό αγώνα πριν από 28 χρόνια, ο Έρικ Καντονά, θρυλική φιγούρα της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, χάραξε το όνομά του στην ποδοσφαιρική ιστορία με μια πράξη περιφρόνησης εναντίον του. Καθώς οι Κόκκινοι Διάβολοι αντιμετώπιζαν την Κρίσταλ Πάλας στο Σέλχερστ Παρκ, οι ηρωισμοί του Καντονά επισκίασαν την ισοπαλία 1-1 και πυροδότησε ένα κίνημα που είχε στόχο να εξαλείψει κάθε μορφή ρατσισμού από το ποδόσφαιρο.

Στο ντοκιμαντέρ ακούγονται ηχητικά τεκμήρια από τον επίμαχο ποδοσφαιρικό αγώνα, μουσικές από ταινίες και σειρές που πρωταγωνιστεί ο Καντονά αλλά και τραγούδια που ερμηνεύει ο ίδιος.

Εκκινώντας από τον στίχο του ΛΕΞ «μίσος σαν τα γαλλικά προάστια», η εκπομπή «Αφύλαχτη Διάβαση» παρουσιάζει ένα ανθρωπογεωγραφικό ντοκιμαντέρ για τα γαλλικά προάστια, με αφορμή τη δολοφονία του 17χρονου Ναέλ.

Η φτώχεια, η περιθωριοποίηση σε γκέτο και αόρατες αστικές νησίδες, η αστυνομική βία, η παραβατικότητα συνθέτουν έναν εκρηκτικό καμβά πίσω από τη βιτρίνα των μεγάλων αστικών κέντρων. Παιδιά μεταναστών δεύτερης και τρίτης γενιάς μεγαλώνουν και πεθαίνουν αποκλεισμένοι στα γκέτο, ενώ η αύξηση των ποσοστών της ακροδεξιάς καταδεικνύει ότι αυτή η ανατροφοδοτούμενη κατάσταση γεννά φόβο και συντηρητισμό.

Κατά τη διάρκεια του ραδιοφωνικού ντοκιμαντέρ ακούγονται αποσπάσματα από επτά γαλλικές ταινίες που μιλούν ακριβώς για τη βία στα γαλλικά προάστια.

Ελάτε να ακούσουμε την ιστορία του Ναέλ και των άλλων παιδιών στα γαλλικά γκέτο.

Επιμέλεια-παρουσίαση: Θωμάς Σίδερης

Ο Θωμάς Σίδερης συνάντησε τη Χάντε Καντέρ τον Ιούνιο του 2016 στην Κωνσταντινούπολη, με αφορμή το ντοκιμαντέρ «Η θηλιά», (πρεμιέρα στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και προβολή από την ΕΡΤ-3 την περίοδο 2018-2020), μία ταινία για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία.

Δύο μήνες μετά, η Χάντε Καντέρ βρέθηκε δολοφονημένη σε ένα αλσύλλιο της Κωνσταντινούπολης. Ο δολοφόνος της προσπάθησε να κάψει το άψυχο σώμα της.

Η Χάντε Καντέρ ήταν μία μαχητική ακτιβίστρια της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας στην Τουρκία, ενώ ο κινηματογραφικός φακός την κατέγραψε να δίνει μάχες σώμα με σώμα με τις αστυνομικές δυνάμεις στην Κωνσταντινούπολη, με αφορμή τη διοργάνωση του “pride” στην τουρκική μεγαλούπολη.

Με αφορμή την άγρια δολοφονία της Άννας Ιβάνκοβα, η «Αφύλαχτη Διάβαση» ανοίγει τον φάκελο των δολοφονιών των τρανς γυναικών, εστιάζοντας στην περίπτωση της Χάντε Καντέρ.

Στο ραδιοφωνικό ντοκιμαντέρ συμμετέχει και η Αφροδίτη Φράγκου, συγγραφέας του βιβλίου «Η πάλη για την ΤΡΑΝΣ απελευθέρωση».

Στην ιστορική ομάδα της Δόξας Δράμας που μετράει περισσότερο από έναν αιώνα ζωής είναι αφιερωμένο το 31ο επεισόδιο της σειράς αθλητικών ραδιοφωνικών ντοκιμαντέρ «Στα γήπεδα της ιστορίας».

Η ομάδα των “μαύρων αετών” ιδρύθηκε το 1918 και αποτελεί έναν ποδοσφαιρικό σύλλογο ορόσημο για τη Μακεδονία. Έχει πλούσια αθλητική ιστορία και, κυρίως, βαθιές ρίζες, στην τοπική κοινωνία. Αποτελούσε συνδετικό παράγοντα και σημείο αναφοράς για όλα τα νέα αγόρια και τα κορίτσια από το πρώτο κιόλας έτος ίδρυσής του. Όλα τα αγόρια της Δράμας μεγάλωναν στη σκιά της Δόξας και ονειρεύονταν ότι κάποτε θα φορέσουν τη φανέλα τους. Δεν έχαναν αγώνα τις Κυριακές και όταν ακόμα έφευγαν μακριά για να πάνε στον στρατό ή να σπουδάσουν, κουβαλούσαν πάντοτε μέσα τους την ομάδα της καρδιάς τους.

Κεντρικός αφηγητής του ραδιοφωνικού ντοκιμαντέρ είναι ο παλαίμαχος ποδοσφαιριστής Νικόλαος Γρηγορίου, ο οποίος παράλληλα εργάστηκε και ως προπονητής σε πολλές ομάδες της Μακεδονίας. Μιλούν ακόμα ο σημερινός πρόεδρος της ομάδας Δημήτρης Περσίδης και ακούγονται ηχητικά τεκμήρια με αφηγήσεις παλαίμαχων της ομάδας από το αρχείο της ΕΡΤ.

Ατομική φωτογραφία: Ο ποδοσφαιριστής της Δόξας Δράμας και, μετέπειτα, προπονητής Νικόλαος Γρηγορίου.

Ομαδική φωτογραφία: Η ομάδα της Δόξας Δράμας τη δεκαετία του 1960.

Έρευνα-τεκμηρίωση: Θωμάς Σίδερης

Το μακρύ προσφυγικό ταξίδι ενός εφήβου από το Κονγκό μέχρι την Ελλάδα. Η φυγή από την Κινσάσα, η άφιξη στη Σμύρνη, οι δύο πρώτες προσπάθειες της μητέρας του Μπένζαμιν και του ίδιου να διασχίσουν με μία βάρκα το Αιγαίο, η σύλληψη από τις τουρκικές αρχές, η φυλακή, η τρίτη προσπάθεια που στέφθηκε από επιτυχία, το καμπ της Μόριας και του Ελαιώνα. 

Ο Μπένζαμιν θυμάται το ποδόσφαιρο που έπαιζε στην Κινσάσα, μιλά για τη ζωή τους στις προσφυγικές δομές αλλά και πώς γνώρισε και αγάπησε το μπάσκετ στην προσφυγική δομή του Ελαιώνα. Η ένταξή του στην ακαδημία μπάσκετ του Αντετοκούνμπο στα Σεπόλια αλλά και σε άλλες ομάδες της Αθήνας.

Ένας παράλληλος αφηγηματικός διάλογος με το μεγάλο ίνδαλμά του, ένα παιδί που κατάφερε να επιβιώσει κάτω από απίστευτες δυσκολίες και με απίστευτες στερήσεις, χωρίς να χάσει ποτέ το πείσμα του, με μία αστείρευτη δίψα για μάθηση. 

Έρευνα-τεκμηρίωση: Θωμάς Σίδερης