در میان دیوارهای سرد و خاموش ماوتهاوزن، هنوز صدایی می‌پیچد؛ صدایی که از دل رنج و خاکستر برمی‌خیزد و قصه‌های تلخ و شیرین زمانه‌ای ظلمانی را روایت می‌کند. در قلب اردوگاهی که مرگ قصۀ هر روزۀ آن بود، یاکووس کامبانللیس شاهد و راوی زندگی شده است. او نه از قهرمانان می‌نویسد، نه از پیروزی، از انسان می‌گوید ـ انسانی که حتی در اردوگاه کار اجباری و در بیداد تحقیر و گرسنگی هنوز می‌تواند بخندد، عشق بورزد و امیدوار بماند. روایتی از پایداری در دل تاریکی، روایت روزهایی که هر جرعه آب، هر لبخند کوتاه، هر واژه معنایی تازه از آزادی می‌یافت. روایت انسان‌هایی که سیاه‌ترین لحظات تاریخ را از سر گذراندند و، گرچه زخم‌خورده و درمانده، زنده ماندند و برچیده شدن بساط جور را دیدند؛ زمزمه‌ای از جاودانگی انسان در روزگار عسرت.

نویسنده: ابوالفضل الله‌دادی. ویراستار: علیرضا آبیز. صداپرداز: حامد کیان. موسیقی تیتراژ: عبدالرضا جعفری. مدیر هنری و گوینده: نگین کیانفر. تهیه‌کننده: نشرنو.

فرانسه در آستانهٔ قرن هجدهم به نماد بحران‌های ساختاری بدل شده بود؛ سلطنت بوروکراتیک، فقر گسترده و نارضایتی عمومی شرایطی را ایجاد کرده بود که جرقه‌ای کافی بود تا جامعه گُر بگیرد. و آن جرقه سرانجام با ندای آزادی‌ و برابری بر جامعه افتاد و گُر گرفت. اما در این غوغای انقلابی این صدای زنان بود که پژواک خواسته‌های واقعی مردم بود، صدایی با خاستگاهی متفاوت و ژرف‌تر. آنها با قلم و فریاد و حتی حضور فعال در خیابان‌ها و انجمن‌ها، ساختارهای مردسالارانه را به چالش کشیدند. از المپ دو گوژ با «اعلامیۀ حقوق زن و شهروند» او گرفته، تا زنانی که در صفوف تظاهرات نان و عدالت، دوشادوش مردان ایستادند.

نقش زنان در انقلاب فرانسه را نباید فقط در عمل سیاسی‌شان خلاصه کرد؛ حضورشان فرهنگی‌ترین زوایای جامعه را نیز دگرگون کرد. از تحول در ادبیات و هنر گرفته تا بازنگری در نهاد خانواده و مفهوم مادری، زنان اندیشه‌های نوینی را وارد جریان اصلی فرهنگ کردند که تا پیش از آن مجال بروز نداشت. آنان در میان نابرابری‌های فراگیر بستری برای بروز خلاقیت، مقاومت و آگاهی فراهم آوردند که هم پدیدآورندۀ جنبش‌هایی ماندگار بود و هم نقطۀ عزیمت به سوی تغییرات عمیق اجتماعی

نویسنده: بهرام معصومی. ویراستار: علیرضا آبیز. صداپرداز: حامد کیان. موسیقی تیتراژ: عبدالرضا جعفری. مدیر هنری و گوینده: نگین کیانفر. تهیه‌کننده: نشرنو

‏هدف دیکتاتوری مسخ افراد است به منظور تضمین اطاعت محض و خودخواسته. اما مسخ به‌یکباره بر فرد خیمه نمی‌افکند. مسخ یک فرایند است. این‌طور نیست که نظام ناگهان فردی را نشان کند اسلحه‌ای بدهد به دستش بگوید این آدم را بکش! نظام آن فرد را برمی‌گزیند، مرحله به مرحله تربیت می‌کند، با صبر و حوصله روحِ مسئولیت را از وجود او می‌زداید، مرحله به مرحله بَرَش می‌کشد و اجازه می‌دهد از هرم قدرت تا یک جایی بالا برود. پس نسبت فرد با نظام دیکتاتوری صرفاً و الزاماً نسبتی اداری و رئیس و مرئوسی نیست، نسبتی‌ست خدایگانی ـ بندگی که از رهگذر رابطۀ دیالکتیکی مستمر و تدریجیِ فرد و نظام شکل می‌گیرد.

‏این اپیزود مواجهه‌ای‌ست با مقولۀ «مسئولیت فردی در دوران دیکتاتوری»، بالاعم ــــ و ضمناً مواجهه‌ای با مقالۀ معروف هانا آرنت به همین نام.

‏نویسنده: مانی پارسا. ویراستار: علیرضا آبیز. صداپرداز: حامد کیان. موسیقی تیتراژ: عبدالرضا جعفری. مدیر هنری و گوینده: نگین کیانفر. تهیه‌کننده: نشرنو.

خیلی به‌ندرت پیش می‌آید که جهان درستیِ یک استدلالِ دانشگاهی را ثابت کند، و حتی از آن هم نادرتر این است که با یک کلمه این کار صورت بگیرد. کووید-۱۹ به خشن‌ترین شکل ممکن - با قرار دادنمان میان مرگ و زندگی - نشانمان داده که وقتی به علم اعتماد نمی‌کنیم و توصیۀ متخصصان را نادیده می‌گیریم، چه اتفاقی می‌افتد.

بااین‌همه گاهی دانشمندان به خطا می‌افتند. اساس علم تجربی بر مشاهده و استقراء مبتنی است. از همین‌رو همیشه احتمال خطا در نظریه‌های علمی هست. بنابراین طرح این پرسش خیلی اهمیت دارد که «از کجا بدانیم همین حالا هم دانشمندان بر خطا نیستند؟» 

اگر پذیرفته‌ باشیم که شناختِ علمیِ ما ناپایدار و ناقص است، پس چطور می‌توانیم با اتکا به همین شناخت ناپایدار و ناقص تصمیم‌گیری‌هایمان را توجیه کنیم، به‌ویژه وقتی پای موضوعاتی در میان است که اغلب به لحاظ اجتماعی یا سیاسی حساس‌اند و پیامدهای اقتصادی جدی دارند و بسیار شخصی‌اند؟

نویسنده: میثم محمدامینی. ویراستار: علیرضا آبیز. صداپرداز: حامد کیان. موسیقی تیتراژ: عبدالرضا جعفری. مدیر هنری و گوینده: نگین کیانفر. تهیه‌کننده: نشرنو.

سنت‌گرایانِ اروپایی چه می‌گویند و نسبت سنت‌گرایی اروپایی با جریان‌های سنت‌گرای جهان جهان و به‌ویژه سنت‌گرایان ایرانی چیست؟ رنه گنون، پیشوای فرانسوی سنت‌گرایان اروپایی، بر آن بود غرب در نتیجۀ توقف جریان انتقال سنت دچار بحران است و مانع انتقال سنت‌گرایی را سه‌گانۀ عقل‌گرایی و مادی‌گرایی و علم‌گرایی می‌دانست که معنویت را به محاق برده‌اند. او پیروِ این باور به تشکیل گروهی از مریدان و هدایت رازآمیزانۀ آنها دست یازید. راهی که او گشود به واسطۀ فریتیوت شوان و طریقت صوفیانۀ علاویه ادامه یافت و صورت فرقه‌ای‌تر و رازآمیزتری به خود گرفت و پیروانی چند در میان مسلمانان یافت و سرانجام با انشعاب شوان از طریقت علاویه به تأسیس فرقۀ مریمیه انجامید که شماری از سنت‌گرایان ایرانی نیز بدان پیوستند. شناخت سیر تحولات درونی جریان سنت‌گرایی مقدمه‌ای‌ست بر شناخت نقش و تأثیر آنها در جوامع مختلف: داستان وفاق‌ها، انشعاب‌ها و افتراق‌ها.

نویسنده: سینا باستانی. ویراستار: علیرضا آبیز. صداپرداز: حامد کیان. موسیقی تیتراژ: عبدالرضا جعفری. مدیر هنری و گویند: نگین کیانفر. تهیه‌کننده: نشرنو.

قسطنطنیه/استانبول شهری‌ست دوپاره، هم به لحاظ جغرافیایی، هم به لحاظ تاریخی، هم به لحاظ فرهنگ‌اش. نماد زنده‌ای‌ست از تضادها و تناقض‌ها، و معلق در میان دو زمان و دو جهان. شهری که دم به دم داستانی نو از تناقض‌های بی‌پایانش روایت می‌کند. تضادهایی که ذاتی این شهر است و از گذشته تا اکنون به غنای آن افزوده است. تاریخ باشکوه امپراتوری‌ها در کوچه‌پس‌کوچه‌های این شهر با زنگ ناقوس کلیساها و آوای اذان در‌می‌آمیزد، گویی گذشته و حال در پیوندی جادویی میان سنت و تجدد، سرگرم گفت‌وگویی تمام‌نشدنی‌اند. تضادهای تاریخی نهفته در این شهر، نقطه‌ی ضعف آن نیستند، نقطه‌ی قوت آنند، چرا که هویت خاصی را شکل می‌دهد که همچنان مجذوب‌کننده است و بر زیبایی‌های طبیعی شهر می‌افزاید. قسطنطنیه‌ی بیزانسی یا استانبول عثمانی، فقط یک شهر نیست، حکایتی شورانگیز است از آشوب‌ها، پیچیدگی‌ها و شگفتی‌ها؛ جایی که هیچ ‌چیز در آن ثابت نیست و همه ‌چیز در جریان زندگی روی در تغییر و تحول دارد.

نویسنده: بهرام معصومی | ویراستار: علیرضا آبیز | صداپرداز: حامد کیان | موسیقی تیتراژ: عبدالرضا جعفری | مدیر هنری و گوینده: نگین کیانفر تهیه‌کننده: نشرنو

بداهه می‌سراید و می‌نوازد و می‌خوانَد لیکوزَن. قصد در دل است و دل اینجا نیست که دست می‌نوازد و دهان می‌خوانَد؛ آنجاست که دخترک «نشسته بی ‌شو لحاف‌هاش را می‌چید». چیست مرادمان اگر او را «دخترکِ بی شو» بخوانیم؟ یعنی شو کرده و شویَش نیست، یا شو نکرده اصلاً؟ لحاف‌های که را می‌چید دخترک؟ لحاف‌های خودش را تنها؟ لحاف‌های خودش را و شویِ شایدی‌اش را؟ لحاف‌های اهلِ خانه را؟ و دخترک که را دید می‌زد؟ دید که می‌زد چه می‌دید؟ لیکوزَن می‌دید؟ همین که بداهه می‌سراید و می‌نوازد و می‌خواند و آنجاست هنوز؟ و لیکوزَن چه می‌دید؟ محض «دخترکی بی شو» را؟ آیا فقط همین را می‌داند که شویِ دخترک نبود در آن «اکنون»؟ نمی‌داند که شو داشت یا نه؟ نمی‌داند مثلاً که شویِ دختر، اگر داشت، مرده بود، یا رفته بود زمین شیار کند، یا رفته بود شهر نان آورد؟ و چرا اصلاً «دخترک» باید شو داشته باشد؟ از خود می‌پرسیم و پاسخ را می‌پرسیم: چرا نداشته باشد اگر راوی او را بی شو می‌بیند؟

چه سادگیِ پیچیده‌ای! چه داستانی!

دعوتید به شنیدنِ اپیزودِ دومِ رادیو نو، درباره‌ی لیکو: «لیکو، بلوچستان، ایران».

نویسنده: منصور مؤمنی | ویراستار: علیرضا آبیز | صداپرداز: حامد کیان | موسیقی تیتراژ: عبدالرضا جعفری | مدیر هنری و گوینده: نگین کیانفر تهیه‌کننده: نشرنو

«و آنجا پاریس بود: پاریسِ زیبای غم‌انگیز با مردمانی سردرگریبان و سوگوار که نشانه‌های جنگِ خانمانسوز در گوشه گوشه‌ی آن نمایان بود...»

کنفرانس صلح پاریس (۱۹۲۰-۱۹۱۹)، قرار بود پایانی بر جنگ جهانی اول و آغازی برای جهانی منظم‌تر باشد، اما همان‌قدر که تصمیمات این نشست خطوط مرزی را ترسیم کرد، بذر بحران‌های آینده را هم کاشت که بعدها به جنگ جهانی دوم انجامید.

اپیزود اولِ فصلِ سوم رادیونو را اختصاص داده‌ایم به پشت‌پردۀ این مذاکرات پیچیده، که در آن، رهبران پیروز هر یک با دیدگاهی متفاوت، برای شکل دادن به دنیای پس از جنگ وارد میدان شدند و نظمِ متزلزلِ آینده را ساختند.

این پادکست تحریر شد با نگاهی به کتاب «پاریس ۱۹۱۹» اثر ماگارت مک‌میلان به ترجمۀ افشین خاکباز.

نویسنده: مانی پارسا | ویراستار: علیرضا آبیز | صداپرداز: حامد کیان | موسیقی تیتراژ: عبدالرضا جعفری | مدیر هنری و گوینده: نگین کیانفر تهیه‌کننده: نشرنو

نوروز یکی از نشانه‌های ملیت ماست. نوروز یکی از روزهای تجلی روح ایرانی است. نوروز برهان این دعوی است که ایران، با همه‌ی سالخوردگی، هنوز جوان و نیرومند است... پیر نوروز یادها در سر دارد. از آن کرانه‌ی زمان می‌آید، از آنجا که نشانش پیدا نیست. در این راه دراز رنجها دیده و تلخیها چشیده‌است. اما هنوز شاد و امیدوار است. جامه‌‌های رنگ‌رنگ پوشیده‌است، اما از آن همه، یک رنگ بیشتر آشکار نیست و آن رنگ ایران است.

نویسنده: دکتر پرویز ناتل خانلری | مدیر هنری و گوینده: نگین کیانفر | تهیه‌کننده: نشرنو

اینکه امروزه مردم خیلی کمتر از گذشته مطالعه می‌کنند و کتاب می‌خوانند و این روند در آینده نیز ادامه خواهد داشت، خبر جدیدی نیست. سؤالی که از خودم می‌پرسم این است که آیا کتاب چیزی است که باید از آن عبور کرد؟ آیا کتاب یکی از مظاهر زندگی دیروز است که به‌تدریج باید کنار گذاشت؟ آیا ما به فرمولی جادویی دست یافته‌ایم که ما را از خواندن کتاب بی‌نیاز کرده است؟ آیا بشر در مسیر تکامل خود مرحلهٔ کتاب‌خوانی را پشت سر گذاشته است؟

نویسنده: کاوه فیض‌اللهی | مدیر هنری و گوینده: نگین کیانفر | صداگذار: حامد کیان | تهیه‌کننده: نشرنو