Rozrywka i spędzanie czasu wolnego to wcale nie są proste sprawy. Udowadnia to prof. Jadwiga Szymczak Hoff, historyczka i wieloletnia wykładowczyni Uniwersytetu Rzeszowskiego, która obecnie bada dwudziestolecie międzywojenne w Rzeszowie.

Opisując rozrywki naszych przodków prof. Szymczak-Hoff opowiada o wyższości Katarzynek nad Andrzejkami oraz o spotkaniach śledziowych, ale mowa jest tu także o tym, jak w rozrywce odbijały się przemiany obyczajowe, napięcia ekonomiczne czy antyżydowskie uprzedzenia. Jeśli chodzi o te ostatnie: panie z towarzystwa wolały spóźnić się na bal niż pójść do niekatolickiego fryzjera!

To dopiero pierwsza część opowieści o rozrywkach rzeszowianek i rzeszowian, kolejna pojawi się wiosną.

„W mojej dziecięcej wyobraźni  przedstawiał się on [Wisłok] jako cud świata” – pisał w „Tamtym  Rzeszowie” Franciszek Kotula. O specyfice tej górskiej rzeki opowiada  geograf prof. Piotr Gębica z Uniwersytetu Rzeszowskiego. Miejsce, z  którego przyglądaliśmy się Wisłokowi, to okolice Lisiej Góry.

O historii możemy wnioskować na podstawie różnych źródeł. Dr hab. inż. Maciej Piekarski, profesor Politechniki Rzeszowskiej, bada ją nakładając na siebie dawne i obecne mapy oraz konfrontując je z obserwacjami w konkretnych lokalizacjach. Efekty są fascynujące, a spacer po mieście z takim przewodnikiem otwiera oczy naprawdę szeroko! 

W przypadku tego spaceru głównym bohaterem jest woda - wszelkie jej zbiorniki odmalowane w 1762 roku na mapie autorstwa kapitana Karola Wiedemanna. Jak tamta woda oraz jej energia odcisnęły się na topografii dzisiejszego Rzeszowa? 

Miasto nie powstało nagle i nie pojawiło się znikąd - mówi archeolog dr Paweł Kocańda z Uniwersytetu Rzeszowskiego, dyrektor Muzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu. I wyjaśnia, jakie osady istniały niegdyś na terenie dzisiejszego Rzeszowa, gdzie mógł znajdować się wczesnośredniowieczny gród i która hipoteza jest najbardziej prawdopodobna. Padnie ponadto pytanie: czy Rzeszów był lokowany także przed 1354 rokiem?

Każdego dnia na świecie  wykonywanych są tysiące zdjęć i przyzwyczailiśmy się do tego, że sami  możemy je zrobić bez najmniejszego wysiłku. Jednak na początku ubiegłego  wieku fotografie należały do rzadkości, a zapisane na kliszach obrazy  rzeczywistości stanowią do dziś bezcenny zapis tego, co minione.

Jaki obraz Rzeszowa wyłania się ze zdjęć oraz fotograficznych  pocztówek z okresu I wojny światowej? Czego na ich podstawie możemy  dowiedzieć się o naszym mieście i jego historii? Przewodnikiem po  Rzeszowie z lat 1914-1918 jest Jacek Rudnicki – kolekcjoner zdjęć oraz  pocztówek, autor książki „Rzeszów rok 1915. 100. rocznica odbicia miasta  z rak Rosjan. Epizod Wielkiej Wojny”.

Wzdłuż ulic albo na posadzkach kamienic – w przestrzeni Rzeszowa można natrafić na żeliwne detale sygnowane nazwiskiem firmy SZAYNOK. Na początku XX wieku był to jeden z największych zakładów przemysłowych w mieście, zatrudniał około 50 osób. Kim byli bracia Józef i Władysław Szaynokowie? Ich życiorysy przedstawi mec. Dariusz Pado.

Co widać przez okno hali wachlarzowej i co to w ogóle za budynek? A poza tym czym była obrotnica i co kryje się w podziemiach hali prostokątnej? Na te i wiele innych pytań odpowiada architekt Adam Sapeta z Narodowego Instytutu Dziedzictwa, oddział w Rzeszowie. To druga część spaceru w okolicach dworca PKP podczas którego okazuje się, że między torami a ulicą Kochanowskiego znajdują się prawdziwe skarby!

To zdarzenie miało miejsce w krakowskim getcie, w październiku 1942. Dawid Kurzmann, kupiec i filantrop, nie przyjął niemieckiej propozycji ocalenia życia. Zamiast tego wybrał towarzyszenie podopiecznym Domu Sierot w ich ostatniej drodze – najpierw na stację Płaszów, a potem do obozu zagłady w Bełżcu. „Żeby dzieci nie były same, żeby nie czuły się porzucone” - tak opowiada o decyzji dziadka jego 86-letni dziś wnuk Marcel Kurzmann. Poruszająca opowieść o ekstremalnie trudnym wyborze łączy się z Rzeszowem cieniutką niteczką. Dawid Kurzmann właśnie tutaj się urodził, tu mieszkali też jego rodzice oraz siostra. Niebawem w mieście na ścianie starej synagogi zawiśnie tablica poświęcona Dawidowi Kurzmannowi.

Kolej nie ma już dziś tak dużego znaczenia, jak kiedyś, bo bardziej  cenimy sobie podróże samochodem i samolotem, jednak widok torów, odgłos  wjeżdżającego pociągu czy dworcowe zapowiedzi niosą w sobie tyle emocji,  wspomnień i dobrych skojarzeń! Dlatego też tematem odcinka trzeciego  jest rzeszowski dworzec PKP i jego najbliższe okolice, a przewodnik po tej części  miasta to architekt Adam Sapeta z Narodowego Instytutu Dziedzictwa,  oddział w Rzeszowie.

Odwiedzamy podwórko kamienicy przy ulicy 3 Maja pod numerem piątym. Znajdują się tu architektoniczne ślady po żydowskich  mieszkańcach miasta – ślady, które dla większości z nas pozostają dziś  zupełnie nieczytelne. O znaczeniu żydowskich kuczek opowiedzą dr Hubert  Mącik, adiunkt z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, oraz  red. Andrzej Potocki, wieloletni dziennikarz i regionalista. Natomiast  jako pierwsza wpuści nas do kuczki (i poczęstuje pierogami!) Julia –  studentka Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania.