Við skoðum bókina Borg kvenna eftir Christinu frá Pizan (1365 - 1430) í þætti dagsins.

Viðmælandi er Ásdís Rósa Magnúsdóttir, prófessor í frönsku máli og bókmenntum við Háskóla Íslands.

Skyndibitinn er pizza

Mal d'Archive, Sótthiti skjalasafnsins (1995) eftir franska heimspekinginn Jacques Derrida er til umfjöllunar í þætti dagsins. Í bókinni skoðar Derrida eðli og virkni skjalasafnsins, aðallega út frá freudískum fræðum. Hann segir stjórnun skjalasafnsins ómissandi þátt í stjórnmálalegu valdi og einnig minninga. Eðli skjalasöfnunar í hverju tilviki hefur afgerandi áhrif á líf skjalsins. Við rýnum í verkið sem og afbyggingaraðferð Derrida í þætti dagsins.

Viðmælandi er Oddný Eir Ævarsdóttir, rithöfundur og heimspekingur.

Skyndibitinn er franskt crêpes.

Gilgameskviða frá Mesópótamíu er meðal elstu varðveittu rituðu bókmenntaverkum sögunnar, enda talið að uppruna kviðunnar megi rekja til súmerskra þjóðsagna þ.e.a.s. frá því um 2000 f.Kr. Í grófum dráttum má segja að söguljóðið fjalli um afrek konungs að nafni Gilgames, og samband hans við þegna sína sem og vin að nafni Enkídú. Í Gilgameskviðu er töluvert af ævintýrum og fundum með sérkennilegum verum og guðum. Kviðan er eins konar stúdía um vald, hugleiðing um mannlegt hlutskipti, um dauðann, vináttu, ást, hefnd, missi, eftirsjá, einmanaleika, og ýmislegt annað sem á erindi við samtímann.

Við skoðum Gilgameskviðu nánar í þætti dagsins.

Viðmælandi er Hjalti Snær Ægisson, bókmenntafræðingur

Skyndibitinn er sýrlenskt kebab

Í þætti dagsins er umræðuefnið fyrsta skáldsaga franska heimspekingsins Jean-Paul Sartre, La Nausée eða Ógleðin (1938). Sagan fjallar um ungan mann að nafni Roquentin sem á ekki í samskiptum við marga. Hann er einmana og temur sér frekar að fylgjast með athöfnum og hegðun annarra en að eiga við þá samskipti. Allt í einu hellist yfir hann ógleði. Flökurleikinn virðist bæði gerjast innra með honum sjálfum en einnig umhverfis hann. Í anda Dalí málverka er eins og umhverfið ummyndist í kringum Roquentin. Hann hættir að geta ákvarðað merkingu hluta og þá afhjúpast ógnvekjandi óútreiknanlegur veruleiki.

Rýnt er í þessa heimspekilegu skáldsögu Sartres í þætti dagsins.

Viðmælandi er Vilhjálmur Árnason, prófessor í heimspeki við Háskóla Íslands.

Skyndibitinn er pizza.

Alain Robbe-Grillet, einn upphagsmanna nýsögu bókmenntahreyfingarinnar, er til umfjöllunar í þætti dagsins. Viðmælandi er Torfi H. Tulinius, prófessor í íslenskum miðaldafræðum og forseti Íslensku- og menningardeildar á Hugvísindasviði Háskóla Íslands, og doktor frá Sorbonne í París. Hann tengist einnig efni dagsins einstaklega vel, en það útskýrist nánar í þættinum.

,,Maður er ekki að horfa á málverk þegar maður horfir á myndirnar hans. Maður er að horfa á manneskjur. Hann nær að fanga sálina,'' sagði Þrándur Þórarinsson um málverk hollenska listmálarans Rembrandts, en líf hans og list er til umfjöllunar í þætti dagsins. Hugmyndir John Bergers eru hafðar til hliðsjónar.

Viðmælandi er Þrándur Þórarinsson, listamaður.

Skyndibitinn er pad thai

„Ég held oft að stutt líf geti sagt okkur meira um lífið en langt líf,“ segir Laufey Helgadóttir listfræðingur um franska listamanninn Yves Klein, sem lifði hratt og ákaft, lést 34 ára gamall árið 1962. Hann var júdókappi, sjálflærður listamaður, félagi í Rósakrossreglunni, og gjörsamlega dolfallinn yfir bláa litnum. Þótt listferillinn væri aðeins sjö ár liggur eftir hann aragrúi af verkum og skrifum sem komu honum í bækur listasögunnar sem einum áhrifamesta listamanni Frakklands á 20. öld, ásamt Marcel Duchamp.

Hann er þekktastur fyrir bláar einlitamyndir sínar, mónókrómin svokölluðu, en hann þróaði litinn sjálfur og nefnidi International Klein Blue (IKB) og fékk einkaleyfi fyrir. „Það var bindiefni í litnum sem gerði það að verkum að útgeislun þessa bláa litar var akkúrat sú sem hann var að leita að. Hann vildi að áhorfandinn myndi sogast inn í verkið. Að útgeislunin frá verkinu yrði það mikil að það listmagnaði allt umhverfið og áhorfandinn gæti þannig týnt sér í verkinu,“ segir Laufey um bláa IKB-litinn. Blái liturinn var táknrænn fyrir Klein, í litnum fann hann fyrir frelsi. Hann sagði: „Fyrst er ekkert, síðan er alls ekkert, svo kemur djúp blátt.“ Með tímanum færði hann sig frekar inn á svið óefniskennds myndnæmis. Markmiðið var að með tímanum yrði ekki neitt; tóm. Hann seldi til að mynda nokkur óefniskennd verk á ferlinum; sumsé ekkert.

Hann tilheyrði hópi nýraunsæismanna en list hans flæðir inn á svið alls konar stefna og strauma; mínímalisma, landslags, ferlis- og líkamslistar, gjörningalistar, og annarra framúrstefnuhreyfinga sjöunda áratugar síðustu aldar.

Í þætti dagsins skoðum við merkilegt en stutt lífshlaup Yves Kleins sem og listferil hans með áherslu á bláu einlitamyndirnar.

Viðmælandi minn er Laufey Helgadóttir listfræðingur.

Skyndibitinn er Big Mac.

„Þetta er ekki róttækur skáldskapur. Það er hægt að segja ýmislegt um hvað þetta er ekki, en þetta er allavega mjög tært ákall um gildi sem ég held að við verðum bara betri á að hafa í heiðri: náungakærleikur og trú á hið góða og fagra,“ segir Sölvi Björn Sigurðsson, rithöfundur, um kveðskap John Keats, eins höfuðskálda Englendinga á 19. öld. Hann var sjálfmenntaður í ritlist, hvorki af tignum ættum né ríkur. Hörmungakennd ævi hans var stutt, snilligáfa Keats og skáldaþroski vekur furðu enda var skáldaferillinn ekki nema rúm þrjú ár áður en hann lést 25 ára gamall úr berklum. Hann naut ekki vinsælda á meðan hann lifði, þvert á móti, fékk almennt slæma útreið gagnrýnenda samtíma síns. Það var ekki fyrr en eftir dauða hans, á síðari hluta 19. aldar, að fólk fór að endurmeta, og kunna að meta, kveðskap hans - og er hans getið meðal ekki ómerkari manna en Shelleys, Byrons og Shakespears undir lok aldarinnar. Við skoðum líf og list Keats í þætti dagsins.

Viðmælandi minn er Sölvi Björn Sigurðsson, rithöfundur

Skyndibitinn er ketó skál

„Hverfum aftur til þessa heims sem er harmrænn, þessarar harmrænu heimssýnar sem við finnum í grískum harmleikjum. Þar fáum við dýpri sýn á veruleikann og hún er listræn,“ sagði Sigríður Þorgeirsdóttir um efni fyrstu bókar þýska heimspekingsins Friedrichs Nietzsches, Fæðingu harmleiksins, sem er til umfjöllunar í þætti dagsins.

Nietzsche deildi á þessum tíma draumum með Richard Wagner um að listin gæti endurnýjað menninguna. Þar sem hann var sérfræðingur í hinum forngríska heimi lá við að hann samræmdi sína sýn á fornöldina við nútímann í þessu fyrsta verki sínu. Og það gerir hann með hliðsjón af grískum harmleikjum. Í Fæðingu harmleiksins rekur Nietzsche tildrög og endalok tragedíunnar og veltir því upp hvert erindi hennar sé í sínum samtíma.

Fæðing harmleiksins kom út 1872 þegar fræðimaðurinn var 28 ára gamall. Bókin fékk dræmar undirtektir á þeim tíma en vinsældir hennar jukust með tíð og tíma. Í Fæðingu harmleiksins er að finna ákveðið heimspekilegt stef sem fékk að óma áfram í komandi verkum hans, til að mynda hugmyndir um hið díónýsíska og hið apóllóníska, hugmyndir sem höfðu mikil áhrif á seinni tíma umræðu um fagurfræði og listir.

Við rýnum nánar í verkið í þætti dagsins. Viðmælandi er Sigríður Þorgeirsdóttir, prófessor í heimspeki við Háskóla Íslands.

Skyndibitinn er ketópizza.

Waldorf skólakerfið, Camp hill samfélög, vistvænn landbúnaður, anþrópósófía eru meðal hugverka austurríska fjölfræðingsins Rudolphs Steiner, en eftir hann liggja meira en 6000 fyrirlestrar og um 30 bækur. Steiner virðist eiga jafnmarga fylgjendur og andstæðinga, en aðferðir hans, og þá einkum dulspekileg mannspeki hans, hafa sætt harðri gagnrýni í gegnum tíðina. Við kynnum okkur hugsuðinn nánar í þætti dagsins.

Viðmælandi er Lárus Sigurðsson, tónlistarmaður og jarðhörpusmiður.

Skyndibitinn er grænmetisborgari