Dalka Finland waa dal kuyaala qaaradda Yurub wuxuuna juqraafi ahaan u dhexeeyaa dalalka kala ah Norway, Ruushka iyo Iswiidhen. Wuxuu caan kuyahay goobaha biyo fadhiga ah ‘Lakes’. Sanado badan oo uu dalalka deriska la ah ayaa gumeysi kuhayey haddana waa dal ilaashadey huwiyyaddiisa. Sanadihii u dambeeyey Finland waxay hormuud ku yihiin hanaankooda waxbarsho oo aad u tayo badan. Buugga Kacaankii Waxbarasho ee Finland waxaan ku eegeynaa sida ay waxbarashadoodu tahay. Qoraaga buugga PasiSahlberg, macalin Jaamacadda Harvard, noqdeyna Agaasimaha Wasaaradda Waxbarashada Finland.

Waa Kuma Macalin? Macalinku waa hogaamiye, hogaamiyaha ugu wanaagsanna waa kan howshiisa si hufan u qabsada. Macalinku waa kan mar walba waxbarsho ufuran, qaldaadkiisa qibrad kahela, qibradiisana xirfaddiisa ku kordhiya. Sidoo kale waa cilmi baare, saynisyahan ah.

Barnaamijak oo maqal iyo muuqaal ah ka daawo Taha Inspires 

 Wa billahi Towfiiq

Ka bulsho ahaan maxaan gacanteena ku jira oo sameyn karnaa?

Adiga iyo doorkaada muxuu yahay?

---

Wadamada qaar waxay sameysteen hal kudhikyo ay dadkooda ugu dhiiro gelinayaan la dagaalanka Cudurkaan – Sida “Dhamaanteena masuul baa nahay" iyo sidoo kale “Corono Taxaddirkeena kama xoog badno” iyo wixii la mid ah. Anaguna sidoo kale ka bulsho ahaan wado kale inooma furno – Carona taxadirkeena kama xoog badno.

1. Nadaafadda shaqsi oo joogteyno:

---

-Gacamaha oo si joogto ah loo dhaqo saabuun iyo in 20 seken lagu hayo.

-In aad farahaaga ka ilaaliso wejigaada oo dhan

-Xilliyada Qunfaca ama handhisada in aan isticmaalno mandiil hal mar ah (one time use) ah – ama in garabkaada ku hanjisooto

-Dharka aad banaanka ku aado in meel gaaar ah dhikto oo aadan ku darin dharka qoyska intiisa kale – sidoo kale intaad karto nadaafaddiisana ka taxadirto.

-  iyo intii kaloo aad karto.

2. Kala fogaansho Bulshadeed:

--

-Fadhi ku dirir bataatan in la joojiyo

-Inta ay jirto musiibadaan gacan qaadka jooji

-Odayaasha da’da ah ama jirrooyin kale lanool iyo sidoo kale caruurta in ay guriyahooda joogaan oo bataatan soo bixnin.

-Hadii aad maqaayad yaanan cunto loo fadhiisan,

-Hadii aad goob ganacsi leedahay dadka hal mar ha u wada ogolaan in ay gudaha soo buux dhaafiyaan waayo waxaa lagu jiraa xilli dukaameysi adag.

-Hadii aad ganacsi leedahay oo suura gal kuu tahay saacadda iyo shaqaalaha labadooduba xadid – shaqaalaha shaqadiisa guriga ka soo qabsan karo, u ogoloow arintaas

-Hadii aad isku araktey calaamadaha gurigaada joog, hasoo bixin in muddo ilaa xaaladdu kugu adagtahay mooyee, markaasna ku soo bax ogaal shaqaale caafimaad.

-In qof kastoo xilligaan geeriyooda – Janaasadiisa dad yar tagaan si taxadir lehna loo aaso.

3. Kal fogaanshaha iyo nadaafadda muxuu faa’ideynayaa, hadiiba aan cudurkii dawo loo haynin.

----

-Waxaa yaraanaya dadka uu cudurku gaari lahaa.

-Waxaa cimri gaabad ku dhacaya cudur sidaha (pathogen)

-Wuxuu waqti siinayaa in cilmi baariyaasha ay waqti fiican u helaan si talaal loo soo saaro.

.....

Ugu dambeyn adigu ha noqon buundadii uu cudurkaas ku faafi lahaa taasoo ka dhalaneys musiibo ballaaran. Aan kordhino wacyiga bulshadeena si loo kordhiyo taxadir wadareed taasoo badbaadin karta nolosha muwaadin Soomaaliyeed.

.

Mahadsaniin,

....

Caafimaad ku sooma

Kuna afurara

Naxariis

Dembi dhaaf

Janno.

#Muhiimadda Cilmiga 

....

Cilmiga wuxuu ka midyahay waxyaabaha ilaahey subxanahu watacaalaa uga soocey noolaha kale. La’aantiisna aadanuhu ma heli karo wado sax oo uu hadafkiisa ku gaari karo. Tusaale ahaan Nabi Aadan waxaa dhulka khaliifkiisa looga dhigay oo malaa’ikta looga doorbidey waxay ahayd cilimiga ilaahey uu barey. 

Miraha ka dhasha cilmiga waxaa ka mid ah 

1. Wax sifeyn – Qofka wax ma sifeyn karo asagoon laheyn cilmi iyo macluumaad u sahaleysa in uu wax sifeeyo. Tusaale ahaan ma sheegi kalorka shaatigaaga adigoon kala garaneynin midabada. 

2. Wax Fasisirid – Hadaadan aqoon kuu bilaabaneyn ma fasiri kartid sababta ay wax u dhacaan. Tusaale ahaan qofka markuu xanuunsado wuu qandhadaa, sababta ma sheegi kartid hadaadan lahayn aqoon caafimaad. 

3. Qiyaas – Hadaadan lahayn aqoon hore ma qiyaasi karto waxa berito dhici doono. 

4. Go’aan Gaarid/Xukumid/ - Cilmiga wuxuu ka midyahay waxyaabaha kuu sahalayo in aad go’aan gaarto. Tusaale ahaan marka aad rabto in aad safarto oo aad haysto dhowr waddo, markasta waxaad doorataa wadada ugu dhow uguna amni badan laakin hadii aadan macluumaad haysan go’aan kama qaadan karto wada aad dooran lahayd. 

#Saameyn Bulsho 

Waxaa aad u kala duwan bulshooyinka waxabartey iyo bulshooyinka aan waxabaranl. Bulshada waxbaratey waxaa isbeddelaayo qaab nololeedkooda, kala dambeyntooda iyo nidaamkooda nololeed ee maalinlaha ah. 

#Talooyin Waxbarasho.

Ardada dhigata iskulaatka waxaan kula talinaya saddexdaan talo 

# Adada Jaamacaddana waxaan kula talin lahaa saddexdaan talo:

Wabillahi Tawfiiq, 

Abdisamad Sh. Abukar

Asalammu Caleykum,

Dadky sharyfty leh o jeel wal barishythy haky dhowaatha hordhigy barnaamij lingky maghy dari “WALBAROY ING BASYTHAAE”. Barnaamijkung Tahainspires wali inku tiri galey dadky wal baryshithi jeel, gaar haang kutaabti dhikithaasi dugsy yidi sary i jaamacado . Ingty bading wali ky koobynaathy doone khibradi iyo fiirmooyin gaar eh (Notes) ani aruuryyi inti ani wal baryshythy ky dhax jeri. Wali rajeeyi ingti naghythy barnaamij eed ing khulaaseysing, wal bading ku faay’ideysidang dhaling yerti. 

ESHERIDI BARNAAMIKUNG haky qaathythy doongni hang hoos ewa ingky muhiimsing. 

Barnaamijka muuqaalkiisa waxaad ka heli kartaa Youtubkeena

Wabillahi Tawfiiq

Abdisamad Sh.Abukar

Madaxa Tahainspires

Kitaabka: Qorshaha Istiraatiijiyadeed ee horumarka Umadda 

Qoraaga kitaabka: Dr Tariq suwaidan

Waxaa soo khulaaseeyey: Abdinur Mohamed Ahmed  

...... 

Ujeedaka aan u soo khulaaseeyey buuggan waa qayb ka mid ah mashruuc loogu magac daray “Cumraan” oo diktoorku door wayn ka qaatay. Waana mashruuc istiraatiiji  ah oo loogu talo galay in lagu sooceliyo sharftii iyo xadaaradii ay ummaddani lahayd iyadoo la tababarayo dadkii howshaa u kici lahaa. Kitaabka nuxurkiisa waa sidan hoose:

Wixii dheeri ah nagala soco Youtubkeena Tahainspires 

 ....  

Wabilaahi Tawfiiq 

#Tahainspires

 #Cilmi 

#Horumar

#Soomaali