De wiskundige en filosoof Bertrand Russell (1872-1970) weigerde dienst in zijn jeugd en kwam in de cel terecht. Daar schreef hij grote delen van zijn principes van de wiskunde. Dat verhaal gaat rond. We kunnen het niet verifiëren. Gevangenschap kan een vrijwillige keuze zijn of toch de consequentie van een keuze.

In de film ‘Une Triomphe’ zien we bewoners van een gevangenis in Frankrijk. Ze zitten er tegen hun wil, ze hebben een strafbaar feit gepleegd. Een maatschappelijk werker vraagt zich af wat deze mensen vooral doen en komt tot een weinig verrassend inzicht: ze wachten tot het moment van invrijheidstelling. Dat brengt hem op een idee.

Hoe kan een verblijf in een cel, een kleine ruimte, zo anders uitwerken. De een beleeft gevangenschap als eindeloos wachten, de ander een maakt creatieve periode door. De vrijwilligheid, de intentie waarmee iets wordt aangegaan kan een situatie transformeren. Dit is geen vrijbrief om misstanden goed te keuren, maar een mens de vrijheid toe te kennen om persoonlijke keuzes te maken.

https://filmkrant.nl/recensies/un-triomphe/

https://filmkrant.nl/recensies/woman-at-war/

De Masnawî, een omvangrijk poëtisch werk van Roemi (1207-1273), wordt algemeen beschouwd als een van de meest invloedrijke werken in het soefisme. Roemi begon eraan in 1258 en hij breidde het uit tot aan zijn dood. Vandaag een verhaal uit het eerste hoofdstuk van de Masnawî. Onze gast is Saïd Touhami en hij weet het verhaal, dat over meerdere pagina’s doorloopt, mooi samen te vatten.

Dit verhaal start vanuit een paradijselijke situatie. Er is een prachtig meer waar vele dieren in vrede samenkomen om hun dorst te lessen. Maar zoals zo vaak staat dit beeld model voor de mensenwereld. De een wil meer te vertellen hebben over de ander. Er ontstaat hiërarchie. De vrede wordt verstoord. Hoewel er een compromis wordt gesloten tussen de dieren, kan dat de tragiek niet verhullen.

Roemi voert een haas ten tonele die zich niet neerlegt bij zijn lot. De haas herkent in een weerspiegeling zichzelf en overstijgt zijn ego. Niet door het eigen hachje te redden maar door zich te verbinden met de gemeenschap wordt de haas vanuit ‘collectieve intelligentie’ naar een duurzame uitweg geleid die alle dieren verlost van tirannie.

https://www.berneboek.com/9789077814239/rumi-mevlana-djalaluddin/masnawi/

Traduttore Traditore, een Italiaanse zegswijze waarmee wordt uitgedrukt dat vertalen ook iets in zich heeft van verraden. De vertaler verraadt de betekenis van een brontekst. Vertalers en tolken beschikken over een groots vakmanschap dat uitstijgt boven het simpel omzetten van woorden uit de ene taal naar een andere. Ze herscheppen een tekst of gesprek. Elke vertaling is altijd ook een interpretatie.

Met een Benedictijner monnik en een Vlaams-Nederlandse tolk vertaalde Alaeddine een boek vanuit het Frans naar het Nederlands. Hij hoopt het boek nog eens te laten verschijnen onder de titel ‘therapie van de ziel’. Die klus leverde hem een integraal en open mensbeeld dat hem in tal van situaties behulpzaam is.

Vertalen is een bijzondere vorm van leren. Een tekst heeft meerdere betekenislagen en om daar in door te dringen kan het helpen de originele tekst te vertalen. Maar hoe zit het dan met een tekst in een vreemde taal, het Chinees bijvoorbeeld? Je kunt ook hertalen. Daarvoor neem je verschillende vertalingen en vergelijk je ze. Zo kom je tot je eigen hertaling door de interpretaties van anderen weer te interpreteren.

Referentie: Bentounès, K. (2011). Thérapie de l'âme. Albin Michel.

Als Vincent van Gogh in 1885 zijn zojuist gereed gekomen schilderij ‘De Aardappeleters’ naar zijn broer stuurt, voegt hij er een briefje bij. Daaruit blijkt met welke hartstocht hij aan dit schilderij heeft gewerkt. Er zijn ook tal van voorstudies bewaard gebleven. Hij schrijft dat hij zich niet heeft verveeld en verwacht dat het schilderij ook anderen niet zal vervelen. “Omdat ik het geloof, stuur ik het.”

Van Gogh’s briefje is slechts het opstapje naar een gesprek over verveling. Welke functie heeft het? Marc leest een passage voor uit een boek van Fleur Jaeggy dat zich afspeelt in een Zwitserse kostschool. Kinderen van rijke ouders verblijven daar. De dagen gaan voorbij, er lijkt niks noemenswaardig te gebeuren. Is dat ultieme verveling?

Maar brengt verveling ook wat? Marc vertelt een anekdote uit zijn studententijd. Hij bezoekt een bijeenkomst waar hij verwacht dat Leo Vroman zal voordragen. Wat blijkt hij de sheets op de overhead projector voor zijn vrouw Tineke. Zij geeft een prachtige lezing over het belang van iets te hebben in het leven dat niet verveelt.

Referenties: Fleur Jaeggy (2021). De gelukzalige jaren van tucht. Koppernik. Er is een documentaire over Leo en Tineke Vroman te zien: https://www.2doc.nl/speel~VPWON_1220013~leo-en-tineke-vroman-profiel~.html

Een gedachte van Blaise Pascal - l'homme passe l'homme -  duidt erop dat de mens meer in zich heeft dan hij of zij zelf aanneemt. De mens transcendeert zichzelf door iets te creëren of een bijzondere prestatie neer te zetten. Dit gebeurt vaak in een flow. iemand gaat dan geheel en al op in het proces en wordt meegevoerd door de gegenereerde energie. Alles lijkt vanzelf te gaan.

In deze aflevering vertelt Alaeddine het verhaal van een eenvoudige visser die op het strand z’n netten aan het controleren is als hij in de verte iemand ziet zweven boven het water. Een man op een vliegend tapijt merkt de visser op en nadert hem. De visser is betoverd en stelt zich oprecht tot leerling van de man. Hij wil ook kunnen zweven over het water en daarvoor krijgt het een aantal gebeden en formules ter voorbereiding.

Maar zoals zo vaak in het leven, je leert wat en denkt het al onder de knie te hebben. Maar dan blijkt je geheugen je in de steek te laten. Ook de visser vergeet op het cruciale moment wat hem is geleerd. Maar zijn die gebeden en formules wel de belangrijkste les die de meester op het tapijt hem heeft gegeven?

Het visioen van een samenleven in vrede is wereldwijd terug te vinden en daarmee te beschouwen als een universeel verlangen van de mensheid. In deze aflevering komt het Chinese visioen van de grote harmonie of grote gemeenschap ter sprake (Ta Toeng). Het is door Confucius (551- 479 BCE) opgenomen in het boek van de Riten en de Deugd.

Drukt het een verlangen naar een verloren paradijs uit of is de Grote Harmonie een toestand waar we als mensheid naartoe evolueren? Confucius ziet het als uiterste stadium in een evolutie van toenemende vrede. Wellicht is dat uiterste stadium ooit wel geweest en keren we terug naar de oorspronkelijke staat met een geheel vernieuwde wereld.

Wanneer de Grote Harmonie heerst, is de wereld een gemeenschap, waarin heersers worden gekozen naar hun wijsheid en bekwaamheid. Wederzijds vertrouwen wordt bevorderd en goed nabuurschap gecultiveerd. De mensen beschouwen niet alleen hun ouders als hun ouders, noch behandelen zij alleen hun kinderen als hun kinderen. Er worden voorzieningen getroffen voor de bejaarden tot aan hun dood, werk voor de weerbare mensen en middelen om op te groeien voor de jongeren. Hulpeloze weduwen en weduwnaars, wezen en eenzamen, alsook zieken en gehandicapten worden goed verzorgd. Mannen hebben hun respectievelijke beroepen en vrouwen hun huizen. Zij zien niet graag dat rijkdommen onbenut blijven, maar zij houden ze niet voor eigen genoegdoening. Zij verachten luiheid, maar zij gebruiken hun energie niet voor hun eigen voordeel. Op deze manier worden zelfzuchtige intriges onderdrukt, en rovers, dieven en andere wettelozen bestaan niet langer, en de mensen hoeven hun buitendeuren niet te sluiten. Dit is de Grote Harmonie (Ta Toeng).

Referenties: Chen, L. (1986). The Confucian Way: A New and Systematic Study of "The Four Books". Taylor & Francis. Kang Yu-wei (1974). Ta Tung Shu: Das Buch von der großen Gesellschaft. Eugen Diederichs Verlag.

We leven in een samenleving die uitnodigt om te consumeren. Is er geld voorhanden, dan ligt verkwisting op de loer. Het verhaal van vandaag komt uit zen traditie van Japan. Zen is afgeleid van het Chinese chan dat meditatie betekent. Verhalen uit de zen traditie zijn veelal bondig en direct. Met weinig woorden wordt je aangesproken.

Ryokan is al op leeftijd en heeft het beheer van het familiekapitaal overgedragen aan zijn neef. Familieleden klagen bij de oude man over het uitgavenpatroon van de neef, als het zo doorgaat jaagt hij het kapitaal er binnen luttele jaren doorheen. Die neef woont ver weg, maar de oude man besluit hem op te zoeken. Hij krijgt een warm ontvangst en wat volgt hoor je in de podcast.

Ryokan schreef ook haiku’s, korte gedichten in drie regels en zeventien lettergrepen:

In mijn vensterruit

hangt nog steeds de maan, de dief

heeft hem vergeten

Zie:

Bij een nieuw begin hoort een nieuwe naam: Verlost van Onzin. Naar het gelijknamige boek van Al-Ghazali dat hij schreef na een pelgrimage van vele jaren. Hij rekent daarin af met allerlei aannames en komt zo tot de essentie van het bestaan. Op zoek naar de essentie dat is wat we gaan doen.

Ons zoekproces start altijd met een verhaal of een perspectief. We brengen dat zelf in of een gast neemt een verhaal mee. Daar praten we over op een tikkie-taka wijze. We geven elkaar het woord, stellen vragen, combineren inzichten en maken het persoonlijk.

In deze aflevering komt -hoe kan het ook anders- het perspectief van Al-Ghazali aan de orde. Wat bezielt iemand die aan de top van de maatschappelijke ladder staat om alles achter te laten en op zoek te gaan naar waarheid?

Het boek ‘verlost van onzin’ is recentelijk vertaald door Gerko Tempelman en Cornelis van Lit. Ze hebben een vlotte en meeslepende eigentijdse vertaling en commentaar geschreven.

Zie : https://www.boomfilosofie.nl/product/100-10273_Verlost-van-onzin

In deze aflevering komt de schoonheid van de ouderdom ter sprake. Een bekende zegswijze luidt: de ouderdom komt met gebreken. Sommigen mensen zien inderdaad vooral de aftakeling en dat kan leiden tot een pessimistische kijk op ouder worden. Daartegenover zijn er mensen die niets van verval willen weten en het leven als een groot feest zien. De dood min of meer ontkennen. Ouderdom als ramp versus ouderdom als feest, is er nog een andere weg mogelijk? Frits de Lange stelt in zijn boek ‘Eindelijk Volwassen’ een alternatief verhaal tegenover deze twee uitersten: het ontwikkelen van wijsheid.

In de inleiding van het boek staat het volgende fragment uit het gedicht ‘Uitsig op die kade’ van de Zuid-Afrikaanse dichter Elisabeth Eybers:

[...] Ek hoop

om te voldoen aan omgekeerde bloei

en leeg genoeg te loop om vol te loop

met wat vanuit hierbuite binnevloei.

Marc leest het gedicht in z’n geheel voor omdat het zo mooi een omgekeerd proces verwoordt. Met de ouderdom verminderen de innerlijke roerselen. De mens wordt stiller en leger van binnen. Dat leidt tot een onbevangen kijken naar wat buiten is. De oudere wordt weer een beetje als een kind: onbevangen en onbevooroordeeld.

In deze aflevering spreken we over wat wijsheid is en hoe het tot ontwikkeling komt. Wijsheid komt met de jaren, zegt men vaak. Dat blijkt lang niet altijd het geval. Natuurlijk hebben ouderen meer levenservaring. Maar doorslaggevend is hoe die ervaringen worden geïntegreerd. Het ontwikkelen van wijsheid is een mooi perspectief op ouder worden. Het biedt echter geen garantie op succes. Het kan echter wel helpen bij het loslaten van allerlei gehechtheden die in het eerdere leven nuttig waren maar nu ballast zijn. In dat loslaten kan een ander mens oprijzen, een oudere wandelend met de eeuwigheid aan haar zijde.

www.huisvanvredealmere.nl

https://www.uitgeverijtenhave.nl/nieuws/eindelijk-volwassen-van-frits-de-lange/

In deze aflevering het grote verhaal van een kleine planeet zoals verteld door Peter Westbroek. 1968 is niet alleen het jaar van de studentenprotesten, maar ook het jaar  waarop voor het eerst een galactisch perspectief op de aarde concreet werd verbeeld. Een foto van de aarde vanuit de ruimte genomen met op de voorgrond de maan.  “Voor miljoenen mensen was het een beeld van een aangrijpende schoonheid. Het was alsof ze ontwaakten uit een diepe winterslaap. Een nieuw elan bloeide op: als we dit kunnen, gaat geen zee ons te hoog.”

Alaeddine vertelt een verhaal van Edgar Alan Poe. Het speelt zich af bij de Lofoten, een eilandengroep voor de kust van Noorwegen. Westbroek heeft het verhaal opgenomen aan het begin van zijn boek ‘De ontdekking van de aarde’. Het dient als een metafoor hoe we ons opnieuw tot de aarde kunnen verhouden opdat we het glorieuze gevoel over de aarde ontwikkelen en koesteren. Ooit dachten de mensen dat de zon om de aarde draaide. We weten inmiddels dat de aarde om de zon draait. Daar komt nog iets bij. We hangen niet als bollen in het universum. We reizen door de ruimte. Vanuit de ruimte bezien is de aarde een wonderlijk geheel, een levend organisme. Westbroek spreekt van een symbiotisch wereldbeeld.

In deze aflevering spreken we over de rijkdom van de aarde. We hebben het niet over goud, edelstenen of andere grondstoffen, maar over de ‘technologie’ die de natuur zelf heeft voortgebracht. De aarde is een vat vol geavanceerde ideeën, vormen en processen. Als we er bij stil staan, ons erin verdiepen dan verwonderen we ons er steeds meer over. Verwondering die ons meevoert en waardoor we tot rust komen. Vanuit die rust ontwikkelen we een andere omgang met de aarde, een duurzame omgang. We leren van de aarde en de aarde heeft er baat bij dat we van haar leren. Hoe mooi zou dat zijn als negen miljard mensen tegen 2050 bijdragen aan de schoonheid van de aarde?

www.huisvanvredealmere.nl

https://www.uitgeverijbalans.nl/boeken/de-ontdekking-van-de-aarde/