Reaper, Bayraktar, Shahed. Drony. Do czego służą? Kto jest w nich ważniejszy: maszyna czy człowiek? Masa zniszczeń i strat osobowych w wojnie na Ukrainie to efekt pracy operatorów bezzałogowych statków powietrznych (UAV). Ale drony to znacznie więcej niż Ukraina czasów wojny. W jaki sposób „dronizacja” zmienia współczesne konflikty i politykę międzynarodową? Jedną z zalet płynących z wykorzystania dronów na polu walki jest ich efekt psychologiczny w postaci wywoływania lęku. Nie potrzebujemy jednak kontaktu z dronem, aby doświadczać lęku i przebodźcowania. Wystarczy, że stykamy się ze światem. O dronach walczących i poszukiwaniu równowagi psychicznej w świecie pełnym lęku porozmawiamy z Bartłomiejem Wypartowiczem (Defence24) oraz Mateuszem Grzeszczukiem (podcast Podróż bez Paszportu, autor książki pt. „Światy lękowe”).

Anna ze Stanisławskich Zbąska (ur. pomiędzy 1651 a 1654, zm. w 1700 lub w 1701), poetka (jedna z pierwszych polskich literatek znanych z imienia i nazwiska), autorka autobiograficznego poematu „Transakcyja albo opisanie całego życia jednej sieroty przez żałosne treny od tejże samej pisane roku 1685”, nazwanego przez odkrywcę tekstu – prof. Aleksandra Brücknera „najdawniejszym romansem obyczajowym polskim”.

Powołana do życia w połowie lat 50-tych grupa młodych plastyków „Zamek” zrodziła się w środowisku Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Stało się tak dlatego, że ówcześni studenci historii sztuki na tej uczelni mogli m. in. dzięki prof. Jackowi Woźniakowskiemu w trakcie zajęć poznawać najnowsze trendy w sztuce, w sposób wolny od obowiązujących gdzie indziej dogmatów socrealizmu. W 1955 roku uzyskali oni dzięki Irenie Szychowej możliwość korzystania z przestrzeni nowoutworzonego właśnie Lubelskiego Domu Kultury, który miał swoją siedzibę w dawnym więzieniu na Zamku. Ochrzczona od miejsca swojej pracy grupa szybko zaczęła zdobywać popularność nie tylko w Lublinie, ale i w całym kraju, stając się jednym ze znaczących zjawisk w kulturze polskiej w czasach postalinowskiej odwilży.

Jakub Icchak Horowitz nazywany Widzącym z Lublina (1745-1815) to najsłynniejszy z lubelskich chasydów. Urodził się w Józefowie Biłgorajskim. W latach 90. XVIII wieku osiedlił się w Wieniawie – wówczas osobnym miasteczku, dziś jest to dzielnica Lublina. Dzięki swym niezwykłym umiejętnościom, czyli czytaniu przeszłości, przewidywaniu przyszłości, a także „widzeniu” ludzi lub zdarzeń w najodleglejszych miejscach oraz mocy uzdrawiania szybko zdobył sławę i uznanie sporej części lubelskich Żydów. Stało się tak, pomimo że wystąpił przeciwko niemu znany ortodoksyjny lubelski rabin Azriel Horowitz zwany Żelazną Głową (notabene pradziadek Franciszki Arnsztajnowej).

W dziejach Lublina można odnaleźć wiele czynników miastotwórczych – zjawisk, które sprawiały, że miasto się rozwijało i zmieniało. Na przestrzeni wieków były nimi – tytułem przykładu – wzniesienie umocnionego grodu i zamku, zakładane klasztory, krzyżowanie się nad Bystrzycą szlaków handlowych, funkcjonowanie Trybunału Koronnego, ustanowienie miasta siedzibą urzędów rozmaitego szczebla, budowa kolei czy rozwój przemysłu. Wydaje się, że w XX wieku takim najsilniejszym impulsem miastotwórczym w przypadku Lublina było powstanie dwu uniwersytetów.

Unia Lubelska zawarta w dniu 1 lipca 1569 roku pomiędzy Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim stanowiła zwieńczenie bardzo długiego procesu budowania wspólnej przestrzeni politycznej i gospodarczej w naszej części Europy. Impulsem do nawiązania pod koniec XIV wieku relacji sojuszniczych pomiędzy Polską a Litwą było narastające zagrożenie obu państw ze strony Zakonu Krzyżackiego. Od unii w Krewie i koronacji Jagiełły na króla polskiego w 1386 roku przez niemal dwa stulecia związek państwowy opierał się przede wszystkim na unii personalnej. W tym czasie obydwa państwa wspierały się podczas konfliktów zbrojnych, prowadziły także wspólną politykę zagraniczną i gospodarczą. To właśnie wtedy na znaczeniu zaczął zyskiwać Lublin, który z peryferyjnej twierdzy stał się miastem centralnym, ważnym ośrodkiem na szlaku łączącym dwie sprzymierzone ze sobą stolice – Kraków i Wilno. Nic zatem dziwnego, że to właśnie Lublin został wybrany jako miejsce obrad połączonych sejmów Polski i Litwy, które pod koniec panowania ostatniego z Jagiellonów wspólnie miały uzgodnić zasady dalszego współistnienia obu krajów. Zostały one zwołane na 23 grudnia 1568 roku, ale obrady rozpoczęły się dopiero 10 stycznia roku następnego. W trakcie negocjacji zarysowały się wyraźnie trzy postawy. Według części polskich posłów Litwa powinna zostać po prostu włączona do Polski, z kolei wielcy panowie litewscy dążyli do zachowania status quo i rezygnacji z planów ściślejszego zjednoczenia, król Zygmunt August natomiast reprezentował stanowisko dążące do kompromisu pomiędzy tymi dwoma postawami.

Dramat ukraiński narodził się na początku XIX wieku jako świadectwo budzenia się nowoczesnej świadomości narodowej. Po pierwszej fali rozwoju sceny ukraińskiej w ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku we w wschodniej części Ukrainy (przede wszystkim w Charkowie) pojawiła się grupa twórców teatralnych, których nazwano „Koryfeuszami”. Byli to antreprenerzy, dramaturdzy i aktorzy, pionierzy ukraińskiego teatru, którzy dzięki swojej aktywności przyczynili się do odrodzenia tożsamości narodowej Ukraińców i przypomnienia nie tylko swoim rodakom, że istnieje ich własna autonomiczna kultura. To właśnie oni na przełomie XIX i XX wieku często odwiedzali Lublin.

Symcha Trachter (1894-1942) – malarz, rysownik i grafik. Urodził się w Lublinie w zamożnej rodzinie żydowskiego kupca Szymona i Chawy Liby Trachterów. W latach 1911-1916 studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, w 1916 roku podjął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie uczył się do 1920 roku pod kierunkiem m. in. Jacka Malczewskiego i Teodora Axentowicza. W 1918 roku jako wolny słuchacz uczestniczył w zajęciach w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. W 1919 roku odbyła się pierwsza znana wystawa jego prac (wspólna z Henrykiem Lewensztadtem) w ramach Salonu Artystycznego w Lublinie. Rok później wrócił do rodzinnego miasta.

Jerzy Torończyk (1920-1971) – scenograf, dyrektor teatru. Urodził się w Warszawie, w 1938 roku ukończył tamtejsze Gimnazjum Państwowe im. Adama Mickiewicza i został przyjęty na Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, jednocześnie uczył się w szkole zdobniczej. Po wybuchu wojny trafił do Grodna, gdzie w 1940 roku wstąpił do zespołu Państwowego Teatru Polskiego Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Pracował tam jako asystent scenografa, uczestniczył także w zajęciach działającego przy teatrze studium dramatycznego. Po agresji Niemiec na ZSRR pracował jako leśniczy w nadleśnictwie Waliły niedaleko Białegostoku.

Pojawienie się w Lublinie pierwszych spektakli granych przez dawnych aktorów warszawskiego Teatru Narodowego Stefan Kruk datuje na 1782 rok. To właśnie wtedy, dzięki Leonowi Pierożyńskiemu i jego zespołowi, pojawiła się nowoczesna formuła teatru polskiego, dostępnego dla każdego, kto tylko mógł i zechciał kupić bilet na przedstawienie. Pierożyńskiemu towarzyszyła wówczas świeżo poślubiona małżonka – Marianna Franciszka. Leon był dramaturgiem, poetą i aktorem warszawskich teatrów (w tym Teatru Narodowego), a Marianna Franciszka to wybitna artystka dramatyczna, która jako pierwsza polska aktorka grała szekspirowskie role Julii i Ofelii.