Volkert van der G. is de moordenaar van Pim Fortuyn, maar wie hielp hem aan het pistool waarmee hij de aanslag pleegde? Die vraag kent na ruim twee decennia nog steeds geen bevredigend antwoord. Maar dan krijgt Argos-journalist Eric Arends een vertrouwelijk politierapport in handen en begint een zoektocht naar antwoorden op openstaande vragen in een zaak die Nederland ten diepste schokte.

___
Research: Eric Arends & Annelies Botjes 
Eindredactie: Erwin Schievink
Storytelling advies: Katinka Baehr 
Productie: Nicoline Tania 
Techniek: Alfred Koster 
Online redactie: Camille Schaepman
Artwork: Frederik Vorderhake 
Meeluisteraars: Laura Stek, Brecht van Hulten & Marc Josten

#5 | Minister Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap werkt aan een nieuwe wet, waardoor de overheid vanaf 2025 onderzoekers kan screenen die van buiten de EU komen die op Nederlandse universiteiten willen werken met gevoelige kennis. Een ingrijpend plan dat duizenden onderzoekers zal raken. 

Hoe effectief is de voorgestelde maatregel? Hoe verhoudt die zich tot Artikel 1 van de grondwet? En wat zijn de gevolgen voor de Nederlandse universiteiten? Saar vraagt het aan Robbert Dijkgraaf, zelf jarenlang kennismigrant in de VS, nu minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. 

#4 | Een Iraanse wetenschapper uit Luik wordt tijdens een vakantie in zijn vaderland benaderd door de Iraanse geheime dienst met de vraag of hij hun informant wil worden. Het is een vraag die zijn hele leven op zijn kop zet. Kan hij nee zeggen?  
Inlichtingendiensten waarschuwen voor spionage op Nederlandse universiteiten. Maar hoe maak je het onderscheid tussen de mensen met goede bedoelingen en de mensen die er een dubbele agenda op nahouden? 
 
Universiteiten moeten zich beter bewust zijn van mogelijke gevaren. Maar hebben zij wel de kunde en de capaciteit om potentiële spionnen te herkennen? En wie neemt het op voor onderzoekers die de pech hebben dat ze een verdachte nationaliteit hebben? 

#3 | ‘Kennis is het kloppend hart van onze samenleving’, zegt minister Robbert Dijkgraaf. Het is een hart dat we moeten beschermen, maar niet mogen verstikken. Maar het beschermen van kennis blijkt in de praktijk lastiger dan gedacht. Want welke kennis vormt precies een gevaar voor de nationale veiligheid?  
 
Gaat het alleen om de verspreiding van technologie waarmee je massavernietingswapens kan maken? Of gaat het ook om onze ‘kroonjuwelen’: kennis die cruciaal is voor de Nederlandse high-tech industrie? Terwijl de spanning in de wereld stijgt, wordt de lijst van gevoelige vakgebieden steeds langer… Moeten universiteiten wel vast blijven houden aan hun ideaal van open kennisdeling? 

#2 | Nederland heeft nogal een slechte reputatie als het gaat om kennisveiligheid sinds bekend werd dat de veiligheidsdiensten in de jaren ’70 de Pakistaanse atoomspion Abdul Khan lieten lopen. Met de geheime Nederlandse technologie die hij stal, ontwikkelde Pakistan een atoombom en was de wereld een kernmacht rijker. 

Nederland heeft iets goed te maken aan de wereld. Mede daarom zijn de inlichtingen- en veiligheidsdiensten tegenwoordig extra scherp op kennisspionage. Maar hoe ver moeten we gaan in risicopreventie? En mag je discrimineren als de nationale veiligheid op het spel staat? 

#1 | Op Nederlandse universiteiten werken wetenschappers van over de hele wereld. Hun motto: kennis delen, dan kom je verder. Maar wat als er ook mensen tussen zitten die hier vooral komen om kennis te halen? Of zelfs te stelen? 

Het is verboden om onderzoekers en studenten te weren op basis van hun nationaliteit. Maar om het weglekken van gevoelige kennis te voorkomen, trekken universiteiten zich daar soms niks van aan. Hoe kan dat? En waarom komen die buitenlandse onderzoekers en studenten überhaupt zo graag naar Nederland? 

Inlichtingendiensten waarschuwen voor kennisspionage op universiteiten. Want het is niet de bedoeling dat hoogtechnologische kennis van Nederlandse bodem in verkeerde handen valt. Maar hoe bescherm je kennis op een plek die juist bedoeld is om kennis te delen? En hoe bepaal je wie wel en niet te vertrouwen is? In Vriend of Vijand onderzoekt wetenschapsjournalist Saar Slegers de dilemma’s achter het Nederlandse kennisveiligheidsbeleid. En ze vraagt zich af: wiens veiligheid staat hier eigenlijk op het spel? 

___
Regie, scenario en montage: Saar Slegers
Eindredactie: Huub Jaspers 
Productie: Vera Bachrach & Eefje Blankevoort (Prospektor), Ymke Kreiken & Nicoline Tania (VPRO)
Eindmix: Arno Peeters 
Dramaturgisch advies: Eefje Blankevoort
Muziek: Bram Kniest
Artwork: Sophia Twigt
Online redactie: Camille Schaepman

Vriend of Vijand is tot stand gekomen met steun van het NPO-fonds, het Fonds Bijzondere Journalistieke projecten en het Netherlands Institute for Advanced Study.

#3 | Dr. Bones wordt ontmaskerd als blijkt dat hij geen bloeddruk kan meten. Maar dat is niet het moment dat hij wordt gearresteerd. Hij wordt daarna zelfs nog ingezet om te helpen na een grote vliegramp in Frankrijk. Hoe heeft dr. Bones dit voor elkaar gekregen? Waarom greep niemand in? In deze laatste aflevering van de podcast kloppen Hansje en Michelle aan bij zijn oud-werkgevers en krijgen mensen te spreken die Peter lieten lopen. 

#2 | Dr. Bones wordt wereldwijd als forensisch patholoog ingezet na fatale vliegtuigrampen. Hij wordt ingevlogen na crashes in Frankrijk en in Namibië en heeft contact met de nabestaanden van slachtoffers. Hoe kan het dat niemand wat doorhad? In deze aflevering speuren Hansje en Michelle naar mensen die met dr. Bones hebben samengewerkt. Maar ze lopen tegen een muur op: al zijn oud-collega’s hebben een zwijgcontract getekend. 

#1 | Dr. Bones doet zich voor als forensisch patholoog. Maar dat blijkt niet zijn eerste leugen. Makers Hansje en Michelle raken verstrikt in een wereld waar klein en groot bedrog elkaar moeiteloos afwisselen. Wat is waar en wat is niet waar? Hadden mensen om hem heen iets door? In deze aflevering ontrafelen Hansje en Michelle het lange spoor aan leugens van dr. Bones en komen ze onverwacht in contact met zijn familie.