حضرت باب قدم‌های بزرگى در راه تربيت بابيان و مهار خشونت در دل و ذهن آنها برداشت، اما نهايتا اين ظهور حضرت بهاءالله بود كه توانست آخرين بقاياى حس انتقام‌جويى را از دل بابيانى كه به آن حضرت ايمان آوردند محو كند، و جامعه‌ بهائى را بر اساس الگوى كاملا متفاوتى در مواجهه با خشونت پديد بياورد. اين گفتار آغاز صحبتى خواهد بود پيرامون انعكاس اين الگوى رفتارى در يک نمونه‌ تاريخى در دوران خود حضرت بهاءالله.

ويژگى برجسته سخن پروردگار نفوذ و خلاقيتى است كه در آن نهفته است. اگر كلام حضرت باب قادر بر آن بود تا شمشير بابيان را از آغاز هرگونه تعرضى باز نگاه دارد، خلاقيت كلام حضرت بهاءالله توانست جامعه‌اى را پرورش دهد كه براى هميشه شمشيرها را در نيام نگاه داشته، راه‌هاى كارآمد ديگرى را براى مواجهه با خشونت جايگزين نماید.

درست است كه حضرت بهاءالله در آثار بعدترشان احكامى صادر نمودند و نيز اين كه در الواح خود تعاليمى را گنجاندند كه بتواند خشونت را مهار كند، منتهی بنياد تزلزل ناپذير اين تعاليم، همان معرفت و هشيارى است كه در كتاب ايقان اساس آن را بنيان نهاده‌اند.

بعد از شهادت حضرت باب و هم كشته شدن بسيارى از افراد برجسته در جامعه‌ بابى گرايش جديدى نسبت به خشونت و انتقام خون حضرت باب در دل برخى از بابيان قوت گرفت، ولى از آن سو كسانى بودند كه بتوانند توازن جامعه‌ بابى را حفظ كنند به گونه‌ای كه از رخداد فجايع جلوگيری بشود. اما در نهايت اتفاقاتى مسبب آن شد كه اين توازن دستخوش تغيير بشود.

برخلاف كوشش‌هاى حضرت باب در مهار خشونت، پس از جلوس ناصرالدين شاه و همراه شدن حكومت مركزى با روحانيون در مقابله با بابيان اصطكاک‌هاى جدی‌ای ميان جنبش جديد و نيروهای حكومتی پديد آمد. در اين گفتار به اختصار حواشى اين واقعه‌ها را وارسی خواهيم نمود و هم گفتگويی خواهيم كرد كه چگونه تلاش‌هاى حضرت باب در كنترل رفتار بابيان در همان واقعه‌ها نيز تاثيرگذار بوده است.

پيشتر بيان كرديم انتظارات و باورهايى كه پيروان اوليه حضرت باب بر اساس روايت‌هاى شيعى از ظهور ايشان داشتند، سبب می‌شد تا آن حضرت ملزم بشوند شيوه‌هايى را براى مهار اين خشونت نهادينه پيش بگيرند. در اين گفتار سخنى خواهيم گفت پيرامون سه روش آن حضرت در مهار اين خشونت.

فراتر از تغييری در سطح هنجارهای رسمی يا حتی الگوهای غيررسمی رفتار، ظهور پيامبر الهي در هر زمان تلاشش آن است تا تغييری در سطح ارزش‌ها يعني بُن هشياری و ادراك در جامعه انسانی پديد بياورد. در اين گفتار، گفتگويی پيرامون روش حضرت باب در مهار خشونت نهادينه شده در دوران ظهور خودشان را آغاز خواهيم كرد.

جدای از تغييری كه در ساختار سياسی عالم در راستای نزدیک‌‌تر كردن جهان به آرمان صلح و يگانگی ضروری به نظر می‌رسد، الگوهای رفتاری جديدی هم از مردمان اين برهه از تاريخ زندگانی بشر انتظار می‌رود تا جهان بشری را وارد آن بهشت يا ملكوتی بكنند كه متون مقدس اديان به آن وعده‌ها داده بودند. در اين گفتار چند كلمه‌ای پيرامون اين الگوها سخن خواهيم گفت.

هرچند در متون مقدّس ديانت بهائى تصويری از شكل و ساختار ادارى در جامعه‌ی ايده آل آينده‌ی عالم به دست داده شده اما چنين نيست كه در اين ميان اراده و اختيار بشری در رقم زدن تاريخ ناديده انگاشته شده باشد. در اين گفتار در كنار برخى نكته‌های ديگر به اين بحث نيز خواهيم پرداخت.