پيشتر بيان شد كه تشكيل پارلمان بين المللی يا حكومت فدرال جهانى اگر مبتنی بر ادراكی متين و صحيح نباشد، آن سود و ثمری كه بايد را پديد نخواهد آورد. در اين گفتار نمونه‌هايی در طول تاريخ مدرن را وارسی خواهيم كرد كه چنین اهدافی به ميان آمده اما ادراك كژ و باژگونه‌ای كه برای توجيه این اهداف بيان مي‌شده، آن را از نتيجه بازداشته.

پيشتر بيان كرديم كه ساختار سياسى كنونى عالم به گونه‌اى است كه امكان مداخله مستقيم و سريع نهادهاى بين المللى يا ساير دول در امور داخلى يك كشور را غيرممكن مي‌سازد. حتى زمانى كه آن دولت مرتكب نقض فاحش حقوق شهروندانش شده باشد. در اين گفتار پيرامون برخى مشكلات ديگر در نظام كنونى عالم سخن خواهيم گفت تا نشان بدهيم شكاف بزرگى كه بين ثروتمندان و فقرا پديد آمده و نيز بحران محيط زيست نيز تا حدود زيادى منوط به ساختار سياسى كنونى عالم است.

هر زمان يكي از دولتهاي عالم در حقّ شهروندان خود دست به نقض فاحش حقوق بشر زده است صداهاي بسياري شنيده ميشود كه چرا نهادهاي بين المللي اقدام به عملي جدّي نميكنند و چرا بسنده ميكنند به محكوم كردن آن ستمها. در اين گفتار صحبتى خواهد بود پيرامون آنكه نه فقط در بُن معرفت و هشياري، بلكه در شكل و ساختار سياسي جهان نيز نياز به پديد آمدن تغييراتي است تا امكان مشروع براى اقدام در همچو مواردي تعريف شده باشد

تدوين قانونى كه منعكس كننده عال‌يترين اصول باشد قدمى ستودنى است اما براى پديد آوردن تغييرى ماندگار و در سطحى وسيع كفايت نمي‌كند. حتى تغيير در نورم‌ها و الگوهاى غيررسمى رفتار در يك جامعه هم تضمين كننده اين تغيير ماندگار نيست. براى اين ماندگارى هشيارى و معرفتى نو نياز خواهد بود كه در نيرومندترين شكل خود از دو منبع دانش و آگاهى پديد خواهد آمد.

جامعه بشری نمونه‌های بسياری را، هم از گذشته هم امروز به ياد مي‌آورد كه عالي‌ترين اصول در متن قانون نگاشته شده باشند. اما عادت‌ها و الگوهای رفتاری ديرينه مردمان، مجالی به عملی شدن آن قوانين نداده باشد. در اين گفتار و گفتار بعدی صحبتی خواهد بود از پرتويی كه متون بهائی بر چنین مواردى انداخته است.

هشياری اگر نسبت به يكي بودن نژاد انسان پديد می‌آمد، آن‌گاه بسياری آفت‌ها در طول تاريخ هم‌چون پديده استعمار هم آبشخوری برای ظهور پيدا نمی‌كرد. استعمار براي دوام خودش نيازمند آن بود تا باوری نسبت به برتری يك نژاد بر آن نژاد ديگر را در جان و ذهن شهروندان ملل پيشرفته نهادينه كند. همين است كه حضرت عبدالبهاء برای علاج اين آفت، دعوت به آگاه شدن به معرفتی عميق‌تر را خواستار بودند.

به شوخى مي‌ماند اگر بيت شاعر را نقل كنند كه فرموده «دل هر ذره را كه بشكافى، آفتابيش در ميان بينى» و بخواهند ميان اين عبارت و انرژى نهفته در هسته اتم ارتباطى پيدا كنند. و نيز كم لطفى است اگر به خاطر برخى عبارت‌هاى مجمل و سربسته بخواهند انديشه‌هاى ژرف يك انديشمند را در متون پيشين سراغ بگيرند. پذيرفتن نقش «تاكيد و تفصيل» سبب مي‌شود تا با نگاهى منصفانه سهم هر يك از اديان در طول تاريخ مورد مطالعه قرار گيرد.

بزرگترين مانع بر سر راه گفتگوى موثر آن است كه ما آدميان خود را خو نداده‌ايم به سكوت و گوش سپردنى با تمام توجه. به عنوان نمونه‌ای از اين مانع، ذهنيتى كه در ميان پيروان اديان نسبت به بهره بزرگتر حقيقت در متون مقدس آيين‌شان وجود دارد بسيار سبب مي‌شود تا سخن «ديگرى» را با همه وجود شنوا نباشند. ديدگاهى در متون آيين بهايى شايد كه بتواند بينشى براى رفع اين مانع به دست بدهد

ديدگاهى كه در خصوص مواجهه با متون اديان مختلف بيان كردند در آثار ديگر حضرت بهاءالله و هم تلويحاً در خود كتاب ايقان به عنوان الگويى براى گفتگو و ديالوگ هم ارائه شده است. الگويى كه بر اساس آن هدف از گفتگو هرگز قبولاندن ايده خود به ديگرى نيست، و هم بر اين اساس نيست كه همه حقيقت نزد من است

سطح نازل‌ترى از آن بينشى كه در كتاب ايقان براى نحوه مواجهه با متون مقدس اديان آموختند را در آثار ديگر براى برخورد با آراء و نظرات ساير افراد هم بيان نمودند. ديدگاهى كه با تكيه بر اصل تحرى حقيقت مي‌تواند تعالى و رشد تمدن بشرى را به سطوحى بس والاتر برساند